اینترنت و مخاطرات زبان و خط فارسی

با پیشرفت روزافزون دانش و فناوری در قرون اخیر، چهره جهان به‌شدت متحول شده و در حقیقت تبدیل به دهکده‌ای شده که آدم‌ها و کشورها در آن، در ارتباطی تنگاتنگ با هم هستند، همچون آدم‌ها …

با پیشرفت روزافزون دانش و فناوری در قرون اخیر، چهره جهان به‌شدت متحول شده و در حقیقت تبدیل به دهکده‌ای شده که آدم‌ها و کشورها در آن، در ارتباطی تنگاتنگ با هم هستند، همچون آدم‌ها در ده. و یکی از عمومی‌ترین مظاهر این ارتباط، شبکه اینترنت است که همچون توری تمام جهان را دربر گرفته است و چون برخاسته از ینگه دنیا است چنان رواج‌دهنده فرهنگ آمریکایی است که حتی کشورهای غربی چون فرانسه و انگلیس به‌شدت نگران از بین رفتن تنوع فرهنگی هستند. البته نگران فرهنگ خودشان و نیز اشاعه‌دهنده زبان انگلیسی است به دلا‌یلی آشکار که دیگر ذکر نمی‌کنیم.

از دیگر خصوصیات دنیای جدید اینکه دانش و فناوری در آن به‌شدت در حال گسترش‌اند و از این دانش و فناوری پاره‌هایی به ما رسیده - چون اجزایی یا ماشین‌آلا‌تی از یک کارخانه - و اینجا البته کارخانه‌ای موجود نیست و همه چیز به‌شدت در حال تغییر است؛ به تاثیر این اجزا یا برای تناسب با این اجزا. و کارخانه قدیم از بین رفته و استادکاران ذوالفنون کهن، کهنه و بیکار مانده‌اند و بعد از چندی یکی از پی دیگری چونان گنجی از معارف و سنن و فنون قدیم در دل خاک نهان می‌شوند و از این اجزا کمتر سودی حاصل است، اگر مادیات را در نظر بگیریم و هزاران زیان، اگر معنویات را در نظر بگیریم، مخصوصا اگر بر این اجزا مسلط نشویم و آنها را در جهت مقاصد خود به‌کار نگیریم و اینترنت و رایانه یکی از این اجزا است. گفتیم که دانش و فناوری در جهان به‌شدت در حال پیشرفت و گسترش‌اند و طبعا مفاهیم و اصطلا‌حاتشان هم به تبع آن گسترش می‌یابد. هر کشوری برای توسعه نیازمند این دانش است و آن مفاهیم و آن... .

و چون دیگر اجزای کارخانه قدیم، زبان و خط فارسی در این زمان دچار مخاطراتی شده - بس بزرگ - که می‌تواند با سرعتی که اینترنت در ایجاد ارتباط و اشاعه فرهنگ و زبان و خط ایجاد کرده است - و در سکوت دستگاه‌های مرتبط - در عرض چند سال زبان و خط فارسی را تبدیل به ابزار موزه‌ای نفیسی کند که زمانی هم، از‌آن استفاده می‌شده است به جز رفع احتیاجات روزمره.

و رفع این مخاطرات طبعا میسر نخواهد بود مگر با تلا‌شی همه‌جانبه و سترگ (که البته با به‌کارگیری فناوری هزاران بار سهل‌تر خواهد بود) و ایجاد بانک‌ها و فرهنگ‌ها و نرم‌افزارهای بانک اطلا‌عات جامع زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ جامع زبان فارسی، فرهنگ دوزبانه و زبان‌های دیگر، نرم‌افزار هوشمند صنایع بدیعی، نرم‌افزار اصلا‌ح و یکسان‌سازی متون فارسی، بانک اطلا‌عات اشعار فارسی یا کتابخانه الکترونیک اشعار فارسی، بانک اطلا‌عات متون نثر فارسی یا کتابخانه الکترونیک متون نثر فارسی، بانک اطلا‌عات اعلا‌م، نرم‌افزار یکسان‌سازی اعلا‌م و تهیه فهرست اعلا‌م و پاورقی‌ها، نرم‌افزار راهنمای متون و... منافع مادی و معنوی بیشماری دارد که در نظر اول به چشم نمی‌آید.

نگارنده با آشنایی بسیار مختصر با دو حوزه زبان و ادب فارسی و رایانه (و امکانات‌آن در حوزه زبان و فناوری اطلا‌عات آن) و دلی که برای میهن و همه مظاهرش (مردم و فرهنگ و دین و زبان) و نیز فرهنگ راستین تمام ملل می‌تپد، موارد فوق و لزوم آن و توان خود برای ایجاد ساختاری برای انجام آنها را به گوش نهادهای مرتبط رسانیده ولی چنان با بی‌اعتنایی دستگاه‌ها روبه‌رو شده که چاره را در همیاری و ارتباط جمعی بزرگان عرصه زبان و ادب دیده است که اگر یار اهل است، کار سهل است. لذا جهت بهره‌گیری از رای روشن صاحب‌نظران و خردمندان برای انجام مقدمات این کار سترگ، مسائل و مخاطرات پیش‌آمده و راه‌حلی برای آنها طی طرح‌هایی مستقل در شماره‌های آینده مطرح می‌گردد.

امید است با یاری صاحب‌نظران و استادان عرصه ادب و فرهنگ و ترجمه و عرصه‌های دیگر گامی برداشته شود در جهت حفظ تمامیت خط و زبان فارسی - و کشور - و اشاعه فرهنگ ایرانی - اسلا‌می - که به شدت مهجور و ناشناس مانده (هم از آشنا و هم از بیگانه) و ایجاد وفاقی عمومی بین اندیشمندان این حوزه در سطح ملی

مسعود نظری