کمبود هورمون رشد در بزرگسالان

غده هیپوفیز، سلطان غدد درون‌ریز بدن است و با ترشح هشت هورمون مختلف تقریبا همه فرآیندهای بدن را تحت کنترل دارد. گرچه هورمون انسولین به دلیل شیوع بالای دیابت در تمام جوامع مشهورترین …

غده هیپوفیز، سلطان غدد درون‌ریز بدن است و با ترشح هشت هورمون مختلف تقریبا همه فرآیندهای بدن را تحت کنترل دارد. گرچه هورمون انسولین به دلیل شیوع بالای دیابت در تمام جوامع مشهورترین هورمون است و هورمون‌های تیروئید هم شهرتی روزافزون یافته‌ است، ولی غده هیپوفیز و هورمون‌های مترشحه آن اهمیتی غیرقابل تردید دارد. هورمون رشد در غده هیپوفیز تولید و از آن ترشح می‌شود.

کمبود این هورمون در کودکان باعث کندی رشد می‌شود که موضوعی شناخته‌شده است. در هجده سالگی با بسته‌شدن صفحات رشد استخوان‌ها، رشد طولی آنها متوقف شده و رشد قدی به اتمام می‌رسد. به این ترتیب، کم‌کاری هیپوفیز و کمبود هورمون رشد در بزرگسالان خیلی پرسروصدا نیست و اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرد. با وجود این، کمبود هورمون رشد بشدت کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اثرات متعددی از هورمون رشد بجز ایجاد رشد قدی شناخته شده است و به نوعی بسیاری از خصوصیات جوانی مثل زیادی انرژی، روحیه، قدرت بدنی و حتی استحکام استخوان‌ها با سلامت این هورمون در ارتباط است. وقتی این هورمون کم می‌شود، عضلات تحلیل می‌رود و چربی جای آنها را می‌گیرد؛ این همان روندی است که در همه انسان‌ها به موازات افزایش سن رخ می‌دهد. کمبود هورمون رشد در بزرگسالان علائم و عوارض دیگری هم دارد؛ از جمله این‌که آترواسکلروز که بسته‌شدن تدریجی رگ‌هاست، تسریع می‌شود. کاهش اعتماد به‌نفس و افت روحیه عمومی و نداشتن هیجان و انرژی نیز از عوارض کمبود هورمون رشد است.

در واقع یک فرد شصت ساله با کمبود شدید هورمون رشد طی ده سال، شرایط فیزیولوژیک یک فرد نود ساله را می‌یابد و عملا کیفیت و کمیت زندگی‌اش فنا می‌شود. این بیماران دچار پوکی استخوان سریع شده و دچار شکستگی در لگن و مهره‌ها می‌شود. افزایش فشار خون، افزایش کلسترول و مقاومت به انسولین از عوامل تسریع بیماری‌های قلبی ـ عروقی و مرگ زودرس در این بیماران است.

مهم‌ترین دلیل کمبود هورمون رشد در بالغین توده‌های هیپوفیزی است. این توده‌ها که با علائم سردرد و تاری دید تظاهر می‌کنند، گاهی تا زمانی که خیلی بزرگ نشده‌اند چندان علامتی ندارند و فقط با MRI که روی هیپوفیز متمرکز شده باشد، مشخص می‌شود.

متاسفانه در بسیاری از موارد با وجود تشخیص صحیح این توده‌ها و جراحی یا درمان دارویی بموقع آنها، کمبود هورمون رشد خیلی مورد توجه پزشکان قرار نمی‌گیرد و شخص تا پایان عمر از عوارض این هورمون رنج خواهد برد.

در گذشته، تولید هورمون رشد بسیار مشکل بود، ولی تکنولوژی نوترکیبی در سال‌های اخیر موجب تولید میزان قابل توجهی از این هورمون شده و آمپول‌های هورمون رشد در بازار به وفور وجود دارد. اکنون می‌توانیم در بزرگسالانی که دچار کمبود این هورمون است با تزریق مقدار بسیار کم از این هورمون، آن را جایگزین کرده و طول عمر و کیفیت زندگی بیماران را افزایش دهیم.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری‌های غدد