مجموعه گستری برای کتابداران جدید توصیه هایی از مجراها

امروزه, کتابداران در محیطهای دانشگاهی با چالشهای متعددی از جمله مجموعه گستری, مواجه هستند

امروزه، کتابداران در محیطهای دانشگاهی با چالشهای متعددی از جمله مجموعه‌گستری، مواجه هستند. این مقاله به تجزیه و تحلیل مجموعه‌گستری و چگونگی ارتباط آن با متخصصان جدید در حوزه کتابداری می‌پردازد. مقاله حاضر برنامه‌های آموزشی مجموعه‌گستری در برنامه‌های درسی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، مهارتهای مورد نظر و مورد نیاز در واحدهای مجموعه‌گستری و برنامه‌های آموزش کتابخانه‌ای برای کتابداران جدید را مرور می‌کند. همچنین توصیه‌های کاربردی و تجارب دانش‌آموختگان جدید در حوزه مجموعه‌گستری را فراهم نموده و در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد. موضوعات مطرح شده شامل سازگاری[۶] با محیط جدید، خط مشی‌ها و رویه‌های مجموعه‌گستری، فعالیتهای رابطه‌ای[۷]، انتخاب منابع و مدیریت زمان می‌باشد.

● مقدمه

یکی از چالشهای مهم پیش روی کتابداران جدید، انتقال به یک پست حرفه‌ای در یک کتابخانه دانشگاهی بلافاصله پس از فراغت از تحصیل است، بویژه هنگامی که در نخستین دیدار از کتابخانه با مجموعه‌گستری مواجه شوند. کتابداران اغلب فشار حاصل از این انتقال را کم و بیش تجربه کرده‌اند، زیرا در بیشتر موارد دانش‌آموختگان جدید به دلیل کافی نبودن آموزش و تجربه علمی، مهارتهای لازم را ندارند. کافی نبودن آموزش لازم برای دانش‌آموختگان به دلیل این واقعیت است که در کل برنامه‌های درسی دوره کارشناسی کتابداری فقط یک دورة مجموعه‌گستری ارائه می‌شود. امکان ندارد این دوره دانشجو را برای انجام همه وظایفی‌ که در خصوص مجموعه‌گستری به او واگذار می‌شود، آماده نماید. در این مقاله، مجال کافی برای بحث در مورد همه جزئیات مربوط به فعالیتهای مجموعه‌گستری وجود ندارد. به علاوه، بندرت اتفاق می‌افتد که دانشجویان مقطع کارشناسی پس از کارکردن در یک کتابخانه تمامی تجربیات عملی مرتبط با مجموعه‌‌گستری را به دست آورند. تجربه نشان داده است برخی از دانش‌آموختگان در کتابخانه‌ها کار نکرده‌اند و برخی از آنها به کار کردن در موقعیتهای اداری یا بخش خدمات عمومی تمایل بیشتری دارند.

این مقاله به مرور منابع مرتبط با آماده‌سازی دانش‌آموختگان برای مجموعه‌گستری می‌پردازد و تجربیات دورة دانشجویی را با تجربیات دورة مجموعه‌گستری عملی در کتابخانه‌ها، به صورت یکجا مورد اشاره قرار می‌دهد. این مقاله همچنین توصیه‌های عملی را برای کتابداران جدید ارائه می‌دهد که بر اساس تجربیات مربوط در دانشگاه فلوریدای جنوبی، تامپا[۸] و دانشگاه نوادا، لاس‌وگاس[۹] تهیه شده است. عناوین مطرح در این مقاله شامل سازگاری با محیط جدید، خط مشی‌ها و رویه‌های مجموعه‌گستری، فعالیتهای رابطه‌ای، انتخاب منابع و مدیریت زمان است.

● مرور منابع

در هنگام مرور منابع مرتبط با این موضوع، سه حوزه موضوعی باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. این حوزه‌های موضوعی شامل پیکره و محتوای دوره‌های مجموعه‌گستری در برنامه‌های دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی، ارزیابی مهارتهای کارمندان مجموعه‌گستر که دانش‌آموختگان جدید حتماً باید این مهارتها را داشته باشند، و سرانجام آخرین حوزه موضوعی مهم مورد توجه، شامل انواع مساعدتها و یا آموزشهایی است که در دسترس جدید باید قرار گیرد. در مورد مجموعه‌گستری و مهارتهای لازم برای پیشرفت در این زمینه، مطالب زیادی نوشته شده است؛ اما هنوز سخنرانیها و کلاسهای کمتری درباره مجموعه‌گستری در مدارس برای دانشجویان وجود داشته است. باربارا موران[۱۰] در مقاله خود (۲۰۰۱) می‌گوید: «موقعیتهایی وجود دارد که شکاف فزاینده بین آموزش‌دهندگان و کارآموزان[۱۱] را در حوزه کتابخانه‌ها زیاد می‌کنند. بسیاری از کارآموزان کتابخانه‌ها متقاعد می‌شوند که مدارس علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی یا از آموزش کتابداران دست برداشته و یا کتابداران را به خوبی آموزش نمی‌دهند و یا هر دوی این دو حالت وجود دارد». [۱] یکی از موضوعات مهم مور توجه در این مقاله مجموعه‌گستری می‌باشد. توجه به موضوع آماده نمودن دانش‌آموختگان جدید برای انجام وظایف مجموعه‌گستری امری رایج است. «پاول متز»[۱۲] در مقاله‌اش (۱۹۹۴) در مورد این موضوع بحث کرده است. وی معتقد است: «وقتی که مسئولان مجموعه‌گستری به جمع‌آوری منابع می‌پردازند و یا از طریق شرکت در کنفرانسها و یا از طریق نهادها و یا گروههای بحث الکترونیکی به مجموعه‌گستری می‌پردازند، در واقع یکی از اجزای ایده‌آل دوره‌های مجموعه‌گستری را بازسازی می‌کنند. هنگامی که آنها به مدارس کتابداری می‌روند و شکاف موجود در دانش نظری و عملی که به دانشجویان کتابداری آموزش داده می‌شود را مشاهده می‌کنند بسیار متأسف می‌شوند»[۲]. در تأیید مقاله موران، مقاله‌ای دیگر توسط دو فارغ‌التحصیل جدید نوشته شده است که این حقیقت را تأیید می‌کند که معمولاً دانشکده‌ها دانشجو را برای فرایند مجموعه‌گستری آماده نمی‌کنند. لاکنار[۱۳] و وین[۱۴] در مقاله‌شان (۲۰۰۱) معتقدند: «احتمالاً به دلیل کسب تجربیات عملی ضعیف در حوزة مجموعه‌گستری در مدارس کتابداری، این حوزه اغلب به عنوان یک حوزه چالش‌برانگیز برای کتابداران مطرح می‌باشد»[۳].

البته، هنوز هم نمی‌توان مشکلات مرتبط با کلاسهای مجموعه‌گستری دانشجویان را کاملاً با برنامه‌های درسی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در ارتباط دانست. کلاسهای مجموعه‌گستری تلاش می‌کنند تا عناصر اساسی دانش را که تکه‌های مهم پازل می‌باشد، آموزش دهد. متأسفانه این کلاسها نمی‌توانند تمامی جنبه‌های مرتبط با مجموعه‌گستری، و جزئیات دقیق آن را مورد بحث قرار دهند. کلاسهای مجموعه‌گستری، حوزه‌های موضوعی مهم را تحت پوشش قرار می‌دهند، اما در حوزه‌های مرتبط با کسب دانش عملی در مجموعه‌گستری به اندازه کافی تمرین و بحث نشده است. کتس[۱۵] معتقد است: «هیچ کتابخانه‌ای نباید به فارغ‌التحصیل جدید صرفاً تفاوت بین سفارش محدود و سفارش نامحدود را آموزش دهد ... هیچ کتابخانه‌ای نباید صرفاً در مورد ابزارهای استانداردی که انتخاب‌کنندگان در ارزیابی منابع به کار می‌برند، به فارغ‌التحصیل جدید اطلاعات بدهد. راههایی برای حل و از میان بردن تنش بین درک ذهنی سطح بالاتر و دانش و مهارتهای عملی وجود دارد که باید از طریق آموزش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی به کتابداران مجموعه‌گستر آینده انتقال داده شود» [۴]. کتس می‌گوید: «رهیافت عمده موجود عبارت است از اطمینان از اینکه محتوای دوره‌های مهمی که در آن دانشجویان شرکت می‌کنند، دربردارندة پرسشهای مهمتری است که کتابداران باید به آن بیندیشند، اما این پرسشها عمدتاً و بویژه به مجموعه‌گستری مربوط می‌شوند» [۴]. اگرچه بسیاری از مدارس کتابداری الزاماً کلاسهای مجموعه‌گستری بیشتری برای دانشجویان خود ندارند، به هر حال، فوتاس[۱۶] معتقد است تمرین عملی، دانش کسب شده در طی دوره‌های آموزش مجموعه‌گستری را کامل خواهد نمود [۵]. نویسنده این مقاله در ادامه می‌افزاید: «این تجزیه و تحلیل پیشنهاد می‌کند که تمرینهای مجموعه‌گستری باید بر حوزه‌هایی تمرکز داشته باشد که دانشجو بتواند در بازة زمانی موجود همکاری لازم را بنماید و باید حوزه‌هایی را که امکان تجزیة عملی معنادار در متن دوره‌های مدارس کتابداری فراهم نمی‌کند، حذف نماید»[۵].

با توجه به نوع مجموعه‌گستری که به وسیلة کتابخانه اتخاذ می‌شود، مهارتهای مورد انتظار از کتابداران جدید نیز تغییر خواهد کرد. لیندا فیلیپ[۱۷]، رئیس مجموعه‌گستری و مدیر دانشگاهی تنسی[۱۸]، در میان کتابداران مجموعه‌گستر گروههای موضوعی دانشگاهی، هفت مهارت را برای کتابداران جدید برشمرده است که عبارتند از: تعهد در ارائه خدمات، داشتن دیدگاه تحلیلی، مهارتهای ارتباطی، مهارتهای مالی/ ریاضی، مهارتهای مدیریتی و ارزشهای اخلاقی، یادگیرندگی مدام و بصیرت [۶]. سایر مهارتها و قابلیتهای مورد نیاز برای مجموعه‌گستری نیز مورد بحث قرار گرفته است. پاستین[۱۹] در مقاله‌ای (۱۹۹۸) سایر مهارتهای مهم مانند مهارت و دانش برقراری ارتباط عملی، آشنایی با فناوریهای نوین، آشنایی با گرفتن مجوز برای سایت، دانش مالکیت فکری و کپی رایت و ارزیابی را برمی‌شمارد [۷].

در رابطه با مجموعه مهارتهای خاص، نشریه‌هایی وجود دارند که در مورد ایجاد قابلیتهای مختصر مستند برای کتابداران و کتابشناسان بحث می‌کنند. یک نمونه از این نوع مدارک مربوط به مقاله‌ای است که گروهی از کتابداران دانشگاه ایالتی ایوا[۲۰] مطرح کرده‌اند. کتابخانه دانشگاه ایوا در مدرکی، قابلیتهای هر کتابدار را شرح داده است. این قابلیتها شامل مدیریت زمان، توسعه مهارتها، به روزنمودن دانش موضوعی و درک صحیح فرایند کنترل بودجه می‌باشد[۹].

تأکید شده است که مهارتهای خاصی برای مجموعه‌گستری مورد نیاز است و مدارس علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی برنامه‌های درسی خود را برای ایجاد و توسعة این مهارتهای «هسته» ساختارمند نموده‌اند. در هر صورت، باید دانست که کتابخانه‌ها چه نقشی در پیشرفت کتابداران جدید و مهارتهای آنان در زمینه مجموعه‌گستری ایفا می‌کنند؟ برخی از کتابخانه‌ها برنامه‌های آموزشی خاصی برای متخصصان جدید دارند. سوئت[۲۱] (۱۹۹۴) رابطه بین کتابخانه و کتابداران جدید را مطرح می‌کند. وی می‌نویسد: «گماردن یک کتابشناس جدید در پست کارمندی هم کاری شگرف است و هم یک چالش بی‌پروایانه برای کتابخانه پژوهشی دانشکده است» [۹]. وی همچنین می‌افزاید: «شش ماهه اول و یا کمی بیشتر از این زمان، بهترین فرصت برای دوره تصدی تازه واردان است تا مسیر کاری خود را تنظیم کنند و زمینه‌ای لازم برای موفقیت خود فراهم نمایند» [۹]. هنگام بحث در مورد برنامه‌های آموزش، باید روی دو ویژگی تمرکز نمود. اول، توسعه برنامه آموزش و طرح‌ریزی برای برنامه آموزشی و دوم توجه به اینکه چه مهارتهایی باید در برنامه آموزش مورد توجه مجموعه‌گستری برنامه درسی آموزش باید مؤثر باشد و به خوبی سازماندهی شده باشد [۹]. «سوئت» درباره پیشرفت این نوع برنامه کاری برای کتابداران جدید بحث می‌کند. او می‌گوید: «باید پنج مرحله وجود داشته باشد تا مبنایی برای طرح‌ریزی برنامه‌های انفرادی مناسب با نیازهای هر کدام از کارآموزان قرار گیرد. این پنج مرحله عبارتند از: ارزیابی نیازها، ایجاد و توسعه اهداف آموزشی، شناسایی روشها و فعالیتهای آموزشی، توسعه هدفهای اجرایی، معیارها و انتظارها و سرانجام ارزیابی» [۹]. علاوه بر مطرح کردن برنامه آموزشی، سوئت حوزه‌های مرتبط با مهارتهای مجموعه‌گستری را تحلیل می‌کند، به گونه‌ای که از طریق برنامه آموزشی قابل ارائه باشد. او حوزه‌های مهارتی را در سه گروه سازماندهی می‌کند؛ گروه اول شامل اشراف بر اصول عملکردی بنیادین و دانش موضوعی است. گروه دوم، شامل دانش خط مشی‌ها و رویه‌های محـلی، درک توقعـات کـاری در محیـط کـار است. گروه سـوم، شامل آگاهی از فرهنگ سازمانی و مهارتهای مدیریتی می‌باشد [۹].

اگرچه اغلب کتابداران از قابلیتهای پایه‌ای و وظایف اصلی مورد نیاز برای کارمندان مجموعه‌گستر مطلع هستند، اما این موارد همیشه بر اهمیت به روز بودن مداوم و بهبود لیاقتهای وابسته به آن تأکید نمی‌کند. نه تنها جوّ علمی دانشگاهها تغییر پیدا کرده، بلکه مقیاس مجموعه‌گستری کتابخانه نیز دچار تغییر شده است. نویسندگان زیادی مانند بلیک[۲۲] و ساپرنانت[۲۳] معتقدند مجموعه‌گستری هنوز هم به قوانین و فرایندهای مرتبط با منابع چاپی که مختص کتابخانه‌هاست، محدود شده است[۱۰]. تلاش آنان، برای نشان دادن برخی از نگرانیهای مرتبط با تغییر محیط و بویژه افزایش منابع الکترونیکی است. در عین حال، موارد متعددی از پژوهشها وجود دارد که بویژه برای کتابداران جدید در زمینه مجموعه‌گستری مفید است. بلیک و ساپرنانت (۲۰۰۰) تأکید داشتند «به‌کارگیری اعضای هیئت علمی دارای سواد رایانه‌ای و توزیع مالی مناسب برای دانشکده/دانشگاه، التزامهایی هستند که در دانشکده‌های علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی به آنها پرداخته خواهد شد. اگر این ایده اجرا شود، کتابداران جدید باید به مهارتهای پیشرفته فزاینده مرتبط با آنچه امروزه فرایند مجموعه‌گستری الکترونیکی نام دارد، مجهز شوند و این ممکن نیست مگر با آموزشهای رسمی یا غیررسمی که به وسیله خود کتابخانه ارائه می‌شود»[۱۰]. نویسندگان این مقاله به خوانندگان بویژه کتابداران جدید خاطرنشان می‌کنند: «مجموعة کتابخانه‌ها اکنون ماهیت بسیار بزرگتری پیدا کرده‌اند»[۱۰]. این مقاله در مورد همه وجوه این نقل قول بحث نمی‌کند، بلکه تنها راجع به انتخاب‌کنندگان تازه‌کار است. زمینة کار به طور قابل ملاحظه‌ای با به وجود آمدن منابع الکترونیکی تغییر پیدا کرده است، به گونه‌ای که همانطور که نویسندگان این مقاله عقیده دارند: «چیزی به نام ماهیت‌های فیزیکی وجود نخواهد داشت»[۱۰]. کتابخانه‌ها و مربیان کتابداری این تغییرات در محیط را آغاز نموده‌اند، اما مجبورند عقاید و روشهایشان را مطابق با این واقعیت جدید تغییر دهند. همه اینها باعث می‌شود آموزش و رابطه با همقطاران و گروههای آموزشی، ضروری‌تر شود. یک نمونه خوب درباره برنامه آموزش مجموعه‌گستری، توسط کتابداران دانشگاه کالیفرنیا[۲۴] واقع در سانتاباربارا[۲۵] نوشته شده است[۱۲]. مقاله فوق درباره برنامه آموزشی مجموعه‌گستری برای کتابداران جدید بحث می‌کند. این برنامه آموزشی موضوعات متنوعی از جمله سفارش، برقراری ارتباط با اعضای هیئت علمی، ارزیابی مجموعه و بودجه‌بندی شامل می‌گردد.

علاوه بر کسب مهارتهای ضروری مجموعه‌گستری، کتابدار جدید نیازمند تعیین نقشهایش در سازماندهی است. هنوز عنوان و نقش «کتابشناس» برای کسی که جدیداً مسئولیت مجموعه‌گستری را به عهده گرفته است تا حدودی گیج‌کننده می‌باشد. عناوین و فعالیتهای کاری همواره سرگرم‌کننده و از طرف دیگر گیج‌کننده بوده است، اما همانطور که «لی»[۲۶] (۲۰۰۳) اظهار می‌دارد، بسیاری از افراد «در مورد غیرحرفه‌ای بودن کتابشناسی و دست کم گرفتن کتابشناسان در سیستم کتابداری نگران هستند»[۱۳]. نه تنها کتابداران جدید نیاز به بازنگری و تعمیق در نقش خود در زمینه طرح فرایند مجموعه‌گستری کتابخانه دارند، بلکه حتی دیدگاه و درک کتابداران درباره چگونگی این نقش در سایر کتابخانه‌ها و دانشکده‌ها نیز نیازمند بازبینی است[۱۳].

اثر «لی» به مطالب بسیار بیشتری در ارتباط با این موضوع و چگونگی تعریف یک کتابشناس یا متخصص موضوعی و مسئولیتهای آنان می‌پردازد. به عنوان مثال، با استفاده از مثال مربوط به مجموعه مطالعات زنان، نویسنده در مورد چگونگی برخورد با این وظایف و نیز اینکه چگونه گاهی این وظایف با عنوان فعالیتهای آموزشی و گاهی به عنوان کارهای اجرایی تعریف می‌شوند، بحث می‌کند. همانطور که اغلب موارد چنین است، در برخی موارد کار کتابدار مربوط به یک رشته خاص دانشگاهی می‌شود؛ در حالی که هیج پیشینه ذهنی درباره آن رشته ندارد، اما به هر حال در چنین مواقعی کار جدید برای کتابدار بسیار پیچیده می‌شود.

● توصیه‌های کاربردی برای کتابداران جدید

مطابق با برنامه‌های درسی کارشناسی علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، فهرستی از موضوعاتی تهیه کرده‌ایم که توصیه‌های عملی را برای سایر کتابداران جدید ارائه می‌دهند. حوزه‌های موضوعی مجموعه‌گستری، پس از یک سال تجربه در کتابداری انتخاب شده‌اند. این حوزه‌های موضوعی شامل تخصیص بودجه، شناسایی نیازهای استفاده‌کننده، انتخاب منابع و ارزیابی مجموعه کتابخانه می‌باشد. سایر موارد مرتبط با مجموعه‌گستری که مورد بحث قرار خواهد گرفت، شامل سازگاری با محیط جدید، مدیریت زمان و فعالیتهای رابطه‌ای است. بر اساس تجربه، چنین نتیجه گرفته‌ایم که آموزش ضمن خدمت بهترین وسیله برای یادگیری مؤثر مجموعه‌گستری است و برای آشنایی و یادگیری راحت تمام فرایند، به زمان کافی نیاز است.

همان‌طور که قبلاً نیز گفته شد، کتابخانه‌ها روشهای متفاوت زیادی را برای فرایند مجموعه‌گستری مورد استفاده قرار می‌دهند. در این مقاله، بر روی شیوه‌ای که به کمک آن کتابداران در رشته‌های خاص مجموعه‌گستری می‌کنند، تمرکز می‌کنیم و به مواردی تأکید می‌کنیم که مجموعه‌گستری به عنوان یکی از اجزای کار آنها مطرح است.

به هر حال، موارد بحث شده برای کتابدارانی مفید خواهد بود که به عنوان کتابشناس در یک رشته خاص کار می‌کنند و مجموعه‌گستری تنها یکی از جنبه‌های کاری آنهاست. به علاوه، این مقاله کتابدارانی را تحت پوشش قرار می‌دهد که مسئول انتخاب منابعی مانند تک نگاشتها[۲۷]، نشریات و پایگاههای الکترونیکی هستند. این فرایند برای استفاده از تواناییهای تحلیلی و تصمیم‌گیری کتابداران موضوعی و نیز برای ارتباط با دانشجویان، اعضای هیئت علمی و برقراری همکاریهای رابطه‌ای جهت ایجاد مجموعه‌ای مشهور مبتنی بر تصمیم‌گیریهایی است که منجر به توسعة مجوعه‌ای از منابع می‌شود که به بهترین شکل نیاز مراجعان را برآورده می‌کند.

▪ مجموعه‌گستری چیست؟

با توجه به هدف این مقاله، بر روی چهار حوزه موضوعی خاص، شامل تخصیص بودجه، شناخت نیازهای استفاده‌کننده، انتخاب منابع و ارزیابی مجموعه، بحث خواهیم نمود. سایر حوزه‌های موضوعی مرتبط با مقوله مجموعه‌گستری، شامل سازگاری با محیط جدید، مدیریت زمان و همکاریهای رابطه‌ای، بعداً مورد بحث قرار خواهد گرفت.

پس از سالها کار کردن در یک کتابخانه، دیدگاه نویسنده این مقاله درباره مجموعه‌گستری تغییر کرده است. مجموعه‌گستری می‌تواند بیشتر از این دیدگاه مورد تحلیل قرار گیرد و دانشگاه می‌تواند به دانشجویان درباره فلسفه و نظریه‌هایی درباره این فرایند عناصر اصلی آن آموزش دهد. به هر حال، در بیرون از دانشگاه و در دنیای واقعی کتابداری، این مفاهیم الزاماً مفید نیستند. در برنامه‌های علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، مجموعه‌گستری عموماً از لحاظ مجموعه‌های الکترونیکی یا فیزیکی توصیف می‌شود. در واقع، می‌توان گفت مجموعه‌گستری چیزی جز ایجاد مجموعه فیزیکی نیست. آنچه بیشتر اهمیت دارد، مفهوم فراهم‌آوری دسترسی به اطلاعات است. به عنوان یک کتابدار، باید دسترسی مراجعان به اطلاعات را فراهم نمایید. نتیجه نهایی فرایند مجموعه‌گستری، فراهم‌آوری دسترسی به اطلاعات بدون توجه به فرمت یا محل اطلاعات است. این مفهوم، همراه با ساختن مجموعه فیزیکی، برای مجموعه‌گستری بسیار مهم است.

▪ فرایند مجموعه‌گستری

عبارت «فرایند مجموعه‌گستری» برای ایجاد تمرکز بیشتر در این مقاله، به تعریف بیشتری نیاز دارد. زمانی که به فرایند مجموعه‌گستری اشاره می‌شود، مقاله با خط مشیها و رویه‌های ایجاد شده برای مجموعه‌گستریهای کتابخانه‌ها سر و کار دارد. یادگیری فرایند مجموعه‌گستری می‌تواند یکی از ترسناک‌ترین کارها[۲۸] برای کتابدار جدید باشد. در برخی موارد، خط مشیها ممکن است مستند نباشد، یا اینکه ممکن است این اطلاعات به عنوان بخشی از آموزشهای لازم برای کار جدیدتان نباشد.

به عنوان یک کتابدار جدید، باید خط مشی‌ مجموعه‌گستری کتابخانه خودتان را به خوبی بدانید و باید تا آنجا که امکان دارد، درباره چگونگی کار این فرایند، اطلاعات بیشتری کشف کنید. به عنوان مثال، کتابخانه چگونه تک‌نگاشتها را می‌خرد؟ فرایند سفارش یا خرید پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی و نشریات چگونه است؟ بودجه چگونه پیگیری می‌شود؟ چه فرمتی از منابع ترجیح داده می‌شود؟ هر چه قدر بیشتر تمامی این مسائل مشخص شوند، زمان بیشتری صرفه‌جویی می‌شود و شما سریعتر فرایند کاری را درک می‌کنید و به همان اندازه زندگی شما در کار جدیدتان آسان‌تر خواهد بود. بهترین حالت سناریو برای کتابخانه این است که یک برنامه آموزشی داشته باشید که این مسائل را در برداشته باشد و به شما اجازه دهد تا با فرایند سازگار[۲۹] باشید. اگر یک برنامه آموزشی در دسترس نیست، به دنبال «راهنمای آموزشی برای کتابداران مجموعه‌گستر»[۳۰] در بخش خدمات فنی انجمن کتابداران آمریکا[۳۱] و انجمن مجموعه‌های کتابخانه‌ای[۳۲] بگردید. اگرچه این راهنما، راهنمایی برای ایجادکردن یک برنامه آموزشی است، اما اطلاعات مفیدتری درباره مهارتهای مجموعه‌گستری در آن وجود دارد. ایدة خوب دیگر این است که از یک دوست مجرب در حوزة مجموعه‌گستری بخواهید تا در طی مراحل اولیه مجموعه‌گستری به اندازة شش ماه یا بیشتر از شما پشتیبانی نماید و با شما همفکری داشته باشد.

▪ سازگاری با کتابخانه خودتان

به عنوان یک کتابدار جدید، شروع کار می‌تواند استرس‌زا و سخت[۳۳] باشد. اولین گام در شروع وظایف مربوط به مجموعه‌گستری، سازگاری شما با محیط جدید کاری است. در اینجا، برخی کارها وجود دارد که با کمک آنها می‌توانید با محیط پیرامون خود بیشتر آشنا شوید:

ـ وب‌سایت دانشکده یا گروههایی را که مسئول آنها خواهید بود، وارسی نمایید. وب‌سایتها معمولاً دربردارنده اطلاعات مفیدی درباره کلاسهای ارائه شده، برنامه‌های ارائه شده (در مقاطع مختلف کارشناسی[۳۴]، کارشناسی ارشد[۳۵] و تحصیلات تکمیلی[۳۶]) و نیز اطلاعات درباره اعضای هیئت علمی می‌باشند. وارسی مجموعة فعلی بدین معنا نیست که فرد می‌داند نیازهای کاربران چیست؟

ـ مجموعه خودتان را از طریق مرور و بررسی مجموعه کتابها، نشریات و بخش مرجع بیشتر بشناسید. همچنین، از طریق وب‌سایت کتابخانه، فهرست پایگاههای داده، نشریات الکترونیکی و سایر منابع را مرور کنید. نگاه کردن به منابع موجود در مجموعه شما اجازه می‌دهد تا بدانید که چه نوع مجموعه‌ای در این کتابخانه ایجاد شده است. این نوع بررسی درباره فرمت، قدمت، کیفیت، دامنه، سن و شرایط فیزیکی مجموعه اطلاعاتی فراهم می‌کند. همچنین، این کار در طی فرایند انتخاب از طریق شکافهای موجود در مجموعه به شما کمک خواهد کرد.

ـ شناختن سازمان کتابخانه‌ها نیز اهمیت دارد. این سازمان شامل بودجه‌ریزی، خرید، چرخه مالی و ساختار کتابخانه است.

ـ با توجه به ساختار کتابخانه، با شخصی که مسئول مجموعه‌گستری و یا بخشهای دیگری مانند بخشهای فراهم‌آوری و یا بودجه‌بندی است، جلساتی را ترتیب دهید. فرایند بودجه را یاد بگیرید. درباره خط مشیها و رویه‌های مجموعه‌گستری اطلاعات و دانش لازم را کسب کنید. با افراد دیگری مانند فراهم‌آورندگان منابع اطلاعاتی که در فرایند مجموعه‌گستری درگیرند، جلساتی داشته باشید.

نوشته: جیمز کوری تاکر[۲]، مت تورنس[۳]

ترجمه: رحمان معرفت[۴] با همکاری سکینه مستجیری[۵]

منابع

۱.B.B Moran, (۲۰۰۱) Practitioners V.S. LIS educators: Time to reconnect, Library Journal ۱۲۶ (۱۸), PP.۵۲-۵۵.

۲.P.Metz, (۱۹۹۴) Collection development in the library and information science curriculum. In: P.Johnson and S.S Intner, Editors, Recuiting, educating and training librarians for collection development, Greenwood Press, Westport, CT, PP. ۸۷-۹۷.

۳.A.Locknar and S. Vine (۲۰۰۱), Now What? Starting your first Professional academic reference position, Reference Librarian ۷۲, PP. ۴۳-۴۵. Full Text Via Crossref.

۴.W.A.Katz, (۱۹۹۴), Book Selection and Collection building: Evolution of the art. In: P. Johnson and S.S. Intner, Editors, Recruiting, educating, and training librarians for collection development, GreenWood Press, Westpont, CT, PP. ۳-۱۶.

۵.E.Futus (۱۹۹۴), the practicum in collection development: A debate. In: P.Johnson and S.S. Intner, Editors, Recruiting, educating and training librarians for collection development, Greenwood Press, Westport, CT, PP. ۱۴۵-۱۵۶.

۶.Philips, L (۲۰۰۳, January ۲۵). Hit the ground running: Collection development skills for new selectors and bidliographers. ALCTS CMDS collection development librarians of Academic librarians Discussion Group. American Library Association Midwinter Meeting, Toronto Canada.

۷.M.Pastine (۱۹۸۹), What library directors want collection development librarians to know, Against the Grain ۱۰ (۲), PP.۲۰-۲۲.

۸.K.K. Stacy-Bates, J.Fryer, J.D. Kushkowski and D.D. Shonrok (۲۰۰۳), Competencies for bibliograghers: A process for writing a collection development competencies document, reference & User Services Quarterly ۴۲, PP. ۲۳۵-۲۴۱. Abstract-INSPEC $ Order Document.

۹.G.J.Soete (۱۹۴۴), Training for success: Integrating the new bibliographer into the library. In: P.Johnson and S.S. Intner, Editors, Recruiting, educating, and training librarians for collection development, Greenwood Press, Westport, CT, PP. ۱۵۹-۱۹۶

۱۰.V.L.P. Blake and T.T. Suprenant (۲۰۰۰), Navigating the parallel universe: Education for collection management in the electronic age, library Trends ۴۸, PP. ۸۹۱-۹۲۲. Abstract-INSPEC $ Order Document.

۱۱.E. Forte, C. Chiu, S.Barnes, DeDecker, G. Colmenar and C.Pickett et al (۲۰۰۲), Developing a training Program for collection managers, library collections, Acquisitions and Technical Services ۲۶ (۳), PP. ۲۹۹-۳۰۶. Abstract Full Text + Links PDF (۵۳k)

۱۲.Hur-Li Lee (۲۰۰۳), Collection development as a social process, journal of Academic librarianship ۲۹, PP. ۲۳-۳۱. Abstract Full Text + Links PDF (۹۷k).

۱۳.I.D. Gordon (۲۰۰۰), Asserting our collection development roles, college & Research libraries news ۶۱ (۸), PP. ۶۸۷-۶۸۹.

۱. این مقاله ترجمه مقاله‌ای است با مشخصات زیر:

Collection Development for new librarians: Advice from the trenches by Cory Tucker, J. and Torrence, M., Library Collections, Acquisitions, & technical Services ۲۸ (۲۰۰۴) ۳۹۷-۴۰۹.

۲. James Cory Tucker

۳. Matt Torrence

۴. دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه شهید چمران اهواز

۵. کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی سازمان مرکزی کتابخانه‌های دانشگاه سمنان

۶. Acclimation

۷.Liaison Works

۱. The University of South Florida, Tampa (USF)

۲. The University of Nevada, Las Vegas.

۱. Barbara Moran

۲. Practitioners

۳. Paul Metz

۱. Locknar

۲. Vine

۳. Katz

۴. Futas

۱. Linda Philip

۲. University of Tennessee

۳. Pastine

۴. Iowa State University (ISU)

۱. Soete

۱. Blake

۲. Suprenan

۱. The University of California

۲. Santa Barbare

۳. Lee

۱. Monographs

۱. Daunting Tasks

۱. Acclimate

۲. Guide for Training Collection Development Librarians

۳. Technical Services Division of the ALA

۴. Association for Library Collections

۵. Overwhelmin

۱. Undergraduate

۲. Graduate

۳. Post Graduate

۴. Liaison activities

۱. Reference and User Services Association Guidelines for Liaison Work in Managin Collections and Services.

۱. The American Library Association

۲. Special Library Association

۱. One Time

۱. Inflation

۲. On Approval Plan

۱. Embarges

۲. Scholary and publishing Academic Resources Coalition (SPARC)

۱. Consortia

۲. Licencing

۳. Trial

۴. IP

۵. Consortia

۱. Choice Journal

۲. Peer Institutions

۳. World Cat

---