سایبر فمینیسم

فمینیسم سیبرنتیک فلسفه ای است که در وهله اول اذعان می کند که بین زنان و مردان, به ویژه در گفتمان دیجیتالی, تفاوت قدرت وجود دارد و در ثانی فمینیسم سیبرنتیک می خواهد این وضعیت را تغییر دهد

فمینیستها همواره در تلاش بودند تا با بررسی مسائل خاص زنان کور جنسی ناشی از نظریه های اجتماعی را جبران کنند. آنها نسبت به رابطه میان زنان و کامپیوتر نیز در نظریه بسیار جدیدی به نام سایبر فمینیسم واکنش نشان داده و سعی در تبیین آن نموده اند.

سایبر فمینیسم در اوایل دهه ۱۹۹۰ به عنوان یک واکنش در مقابل فرهنگ فنی بوجود آمد. این دیدگاه ایجاد سلسله مراتب جنسیتی توسط تکنولوژی را نقد کرد و تفاوتهای بین زنان و مردان را در قدرت حاصل شده برای آنها در یک گفتمان دیجیتالی به چالش کشید . سایبر فمینیسم درصدد بود ساخت قدرت را تضعیف کند و توانایی و خلاقیت زنان ، اسطوره ها و نمادهای زنانه را در تکنولوژی تقدیس نماید .در سایبر فمینیسم زنان نه قربانی منفعل بلکه عامل فعالی در ساختن هویت و سرنوشت خود بودند . آنها زنانی را که ترس از تکنولوژی داشتند تشویق می کردند .

فمینیسم سیبرنتیک فلسفه ای است که در وهله اول اذعان می کند که بین زنان و مردان، به ویژه در گفتمان دیجیتالی، تفاوت قدرت وجود دارد و در ثانی فمینیسم سیبرنتیک می خواهد این وضعیت را تغییر دهد.

طبق این تعریف، سایبر فمینیسم اقرار دارد به اینکه، به دلایل مختلف در فضای سیبرنتیک با زنها و مردها به طور متفاوت رفتار می شود و این نکته باید مد نظر قرار بگیرد.

الکس گالوی Alex Galway نیز در گزارشی در خصوص سایبر فمینیسم بیان می کند که ریشه های نظری این دیدگاه اغلب از ترکیب جالب نظرات دونا هاراوی Donna Haraway و فمینیسم موج سوم و فرا ساختارگرایی فراتر می روند. فیت ویلدینگ نیز در مطالعه ای در خصوص سایبر فمینیسم خاطر نشان می کنند که قلمرو سایبر فمینیسم وسیع و پهناور است و در واقع نواحی واقعی سایبر ، موسسات طراحی صنعتی و موسسات آموزشی را در بر می گیرد، یعنی همان نواحی که در آنها روند فناوری به نحوی سمت و سوی جنسیتی گرفته و زنان را از دسترسی به نقاط قوت بخش فرهنگی فناوری باز می دارد ( به نقل از ایبانز، ۱۳۸۳: ۳۶).

سدی پلانت یکی از نظریه پردازان شناخته شده سایبر فمینیسم به وابستگی بین شبکه سازی دیجیتالی و همبستگی های زنان پرداخته است . او در کتاب صفرها و یک ها (در این کتاب پلنت از مردان به عنوان یک ها و از زنان به عنوان صفرها سخن می گوید) رابطه پیچیده زنان و ماشین ها را هسته اصلی نهضتی می داند که تحت عنوان سایبر فمینیسم تعریف می گردد ( همان: ۳۶). او ایده شبکه سازی را به بافندگی پیوند داده و خاطر نشان کرده که این دستگاههای بافندگی پیشتاز توسعه نرم افزاری بودند.

پلانت تاریخچه ای طولانی از زنان به عنوان مخترعان ، تولید کنندگان و گردانندگان کامپیوتر ، ارائه داده و به فردی مانند گریس موری هاپر استناد می کند که مخترع اولین کامپایلر(۱) کامپیوتری در طول جنگ سرد بود. این تاریخ برای پلانت دارای مفهوم است چرا که او شبکه سازی کامپیوتری را بسط طبیعی آن چیزی می داند که زنان همیشه به طور سنتی انجام می دادند. ایبانز به نقل از پلنت ، انقلاب دیجیتالی را همراه با فرایند انقلاب زنان یا زنانه شدن می بیند. و زنانه شدن را این طور معنی می کند که ، آزادی اجتناب ناپذیر زنان و ماشین ها، برجسته ترین و غالب ترین تجلی شبکه های اطلاعاتی است (همان: ۳۱).

علاقه مندان به معرفت زنانه ، اغلب خاطر نشان می کنند رابطه بین شبکه ها و زنان ، دو اسطوره زنانه دیرینه را به هم متصل می کند . مانند آراخنه (۲)الهه یونانی. (Shade,۲۰۰۲:۴۲)

پلنت ، انقلاب دیجیتالی را همراه با فرایند انقلاب زنان یا زنانه شدن می بیند. و زنانه شدن را این طور معنی می کند که ، آزادی اجتناب ناپذیر زنان و ماشین ها، برجسته ترین و غالب ترین تجلی شبکه های اطلاعاتی است (به نقل از ایبانز، ۱۳۸۳: ۳۰).

بنابراین شبکه گسترده جهانی برای سایبر فمینیسم به شکل روانکاوانه ای تعمیم این ایده اسطوره ای شد و حتی همبستگی بین کامپیوترها و زنانگی تا جایی پیش رفت که فضای مجازی به فضای زهدان تشبیه شد .

سایبر فمینیسم به این مساله پرداخت که با کامپیوترها چه بکنند تا به توانمند سازی زنان کمک کند. برخی از زنان شروع به استفاده از وب برای نشان دادن خود نمودند. آنها از طریق وبلاگهای شخصی و اتاق های چت می توانستند درباره مسائلی مانند هویت ، نژاد پرستی ، دانشگاه و روابط جنسی، از دید خودشان بحث و گفتگو کنند . حوزه دیجیتالی راهی شد برای زنان که قدرت تولید کنندگی و انتشار عقاید شان را بدون میانجیگری سلطه مردان نشان دهند . کامپیوتر از طریق اینترنت به زنان تریبونی داد برای ارتباطات ، زنانیکه نمی توانستند پشت یک بلند گو بایستند و صدایشان را به گوش مردان برسانند . کامپیوتر آنها را از قضاوت آنی بر اساس پیکرشان ، آزاد کرد . آزادی از پیش انگاره هایی که می گفت آنها چه نوع یا چه میزان قدرتی می توانند بر عهده بگیرند .

زنان می توانستند انتخاب کنند که ابتدا یا حتی فقط به خاطر افکار و ذهنشان دیده شوند .کامپیوتر برخی زنان را در انتخاب محل جغرافیایی کارشان آزاد تر نمود و برای کار در خانه گزینه هایی ایجاد کرد تا در ایجاد تعادل درکارها و نگهداری کودکان به آنها کمک کند.همچنین کامپیوتر فرصت های بیشتری برای زنان ایجاد کرد که حتی در خانه مدیر و گرداننده یک تجارت باشند (همان:۵۲) . کامپیوتر ها زنان را قادر به شبکه سازی و انتشار اطلاعات برای یکدیگر به منظور مبادلات پژوهشی و علمی می نماید ، همچنین برای فعالیتهای سیاسی که تغییرات اجتماعی را تشویق می نماید. اینترنت نیز عرصه جدیدی برای بیان بسیاری از ناگفته ها و توانمندی سازی برخی از اقشار حذف شده یا فاقد قدرت مطرح کرد.

امکان شنیدن گفتمان زنانه و مردانه و نیز گفتمان مردانه راجع به خصوصیات ، امیال ، آرزوها ، تفکرات و چالش ها از طریق متن و بدون حضور بدن و یا در هم شکستن مرزهای بین گفتمان خصوصی و عمومی فرصت جدیدی برای شناخت افراد از یکدیگر بوجود آورده که تا به حال تجربه آن در اکثر جوامع به خصوص جوامع سنتی امکان پذیر نبوده است (امیر ابراهیمی،۱۳۸۴: ۱۹).

اما تمام توصیفات سایبر فمینیسم، وابسته به زنان جهان اول است که در آمد ، تحصیلات و زیربنای اقتصادی لازم را دارند ، همچنین خطوط کافی تلفن و برق را که دسترسی آنها را به کامپیوتر ممکن می سازد .

اگرچه اکنون زنان بیشتری از جوامع جهان سوم توان دسترسی به کامپیوتر را دارند اما همین زنان نیز با مشکلاتی مواجهند ، مثلا سرعت پایین ارتباطی . با وجود این موانع زنان سرتاسر جهان از اینترنت برای سازمان دهی استفاده می کنند . اما مهم است به یاد داشته باشیم ، زنانی که در جهان سوم به کامپیوترها دسترسی دارند معمولا نخبگان سیستم آکادمیک هستند . دیگر آنکه اکثر اطلاعات آن لاین به زبان انگلیسی است در حالیکه بیشتر زنان جهان سوم به دلیل فشار اقتصادی با زبان دیگری به غیر از زبان خودشان آشنایی ندارند . سایبر فمینیسم از این حیث در مرکز تضاد با سیاستهای مجازی فمینیستی قرار گرفته که به طور همزمان هم با کنترل فرهنگ سایبری توسط مردان مبارزه می کند و هم در مقابل سازماندهی دوباره جهان به وسیله تکنولوژیهایی که به همان اندازه قصد تصرف و سلطه را دارند ، می ایستد((Morse,۱۹۹۷,۵۱

سونیا غفاری

پانوشت ها:

compiler برنامه ای است که توسط آن متن هایی را که با یک زبان برنامه نویسی نوشته شده به عنوان ورودی می پذیرد و آن را به زبان دیگری ترجمه می کند .

۱. آراخنه : عنکبوت ، جنبه هراس آور مادر کبیر که نقش او بافتن سرنوشت است که گاهی به صورت عنکبوتی عظیم الجثه تصویر شده است . همه ایزد بانوان ، ریسندگان و بافندگان سرنوشت هستند . برای توضیحات بیشتر مراجعه کنید به :

کوپر،جی سی .فرهنگ مصور نمادهای سنتی ، ترجمه ملیحه کرباسیان، نشر فرشاد، تهران، ۱۳۷۹.

منابع:

۱. امیر ابراهیمی، مسرت (۱۳۸۴) « وبلاگ نویسی صحنه ای جدید برای ایفای نقشهای خود» ، فصل زنان ، ج، ۵، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، ۱۳۸۴ .

۲. ایبانز، کریستینا آلفونسو(۱۳۸۳) « زنان در فضای مجازی: یک مدینه فاضله جدید؟» ، زن فرزانه (فصلنامه موسسه مطالعات و تحقیقات زنان)، سال اول ، ش ۱.

۳.Hawthorne, S&Kline, R (۱۹۹۹) “Cyberfeminism”, Melbourne: Spinifex press.

۴.Shade, Leslie Regan. (۲۰۰۲) “Gender and Community in the Construction of the Internet”, New York: Peter Lang Publishing.

۵.Morse, Margaret.(۱۹۹۷) "Virtually Female: Body and Code." Processed Lives: Gender and Technology in Everyday Life. Ed. Jennifer Terry and Melodie Calvert. . London/NY: Routledge