موتور محرکه قرن بیست و یکم

نگاهی به توسعه تکنولوژی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در جهان

فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور امروز جایگاه خود را در توسعه جوامع و کشورهای مختلف مشخص کرده است. به نوعی نام توسعه و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات با یکدیگر گره‌خورده و بی‌دلیل نیست که نام قرن بیست و یکم را فن‌آوری اطلاعات نامیده اند. زیر ا این شاخه نوظهور علم در عمر کوتاه خود در همه حوزه‌های خصوصی و عمومی جوامع و افراد جای خود را بازکرده و به نوعی رشد و توسعه را به خود وابسته کرده است. اگر توانایی تبدیل حجم اطلاعات را به دانش کاربردی در راستای توسعه اقتصادی کشورها بدانیم باید اذعان کنیم توسعه اقتصادی در کشورهایی موثرتر و رو به جلوتر است که زمینه حضور فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را در ساختارهای جامعه خویش فراهم کرده اند.

نفوذ تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در عرصه‌های مختلف اعم از اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با افزایش سطح رفاه، بهینه‌سازی مصرف و ارتقای بهره وری نسبت مستقیم پیدا کرده است. در حال حاضر فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را به عنوان یکی از عوامل توسعه معرفی می‌کنند که جایگاه کشورهای مختلف را در جهان مشخص می‌کند. نگاهی به آمار ارائه شده در مورد رشد فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که میان توسعه و رشد اقتصادی با ایجاد ساختارهای لازم جهت بستر سازی برای استاده بهینه از اطلاعات ارتباط مستقیمی وجود دارد.

در مارس۲۰۱۰ مجمع جهانی اقتصاد در گزارش سالانه۲۰۰۹-۲۰۱۰ پیشرفت تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات از راه دور در کشورهای مختلف جهان را ارائه داد که در راس این کشورها سوئد مشاهده می‌شود وکشورهایی مانند دانمارک،فنلاند،نروژ و ایسلند در رتبه‌های ۳،۶،۱۰و ۱۲ قرار دارند. بریتانیا در رتبه ۱۳،آلمان ۱۴،لوکزامبورگ ۱۷،فرانسه ۱۸ و استرالیا در رتبه ۲۰ قرار دارد تا علاوه بر کشورهای اسکاندیناوی کشورهای اروپای غربی نیز نشان دهند در زمینه توسعه تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات از راه دور بیکار ننشسته اند.

اما رتبه کشورهای آسیای جنوب شرق نیز تامل برانگیز است. این کشورها سالیانی است که مسیر توسعه را با سرعت قابل توجهی طی می‌کنند و برای حرکت در این مسیر از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور نهایت استفاده را برده اند. رتبه دوم سنگاپور، رتبه هشتم تایوان،یازدهم چین تایپه،پانزدهم کره‌جنوبی و بیست‌ویکم ژاپن موید این واقعیت است. در میان بیست کشور نخست سویتزرلند و آمریکا در رتبه‌های چهارم و پنجم قرار دارند. کشورهای استرالیا و نیوزلند نیز در اقیانوسیه در رتبه‌های شانزدهم و نوزدهم قرار گرفته‌اند. در میان بیست کشور نخست ۱۲ کشور اروپایی، چهار کشور آسیایی، دو کشور از قاره آمریکا و دوکشور نیز از اقیانوسیه حضور داند. در گزارش ارائه شده مشخص شد که کشورهای حوزه خلیج فارس در سال‌های اخیر با توسعه شبکه‌های اینترنت و استفاده از تکنولوژی‌های نوین ارتباطی به جایگاه قابل قبولی دست یافته اند.

رتبه ۲۳ برای امارات،۲۹ برای بحرین،۳۰ برای قطر و ۳۲ برای عربستان پیشرفت این کشورها در این زمینه را ثابت می‌کند. در این رتبه‌بندی معیارهایی مانند آماده سازی شبکه‌های اینترنتی، بازاریابی، آموزش، توسعه شهری، سرعت اینترنت و تدوین راهبرد‌ها مورد توجه قرار گرفته اند. به‌خصوص توسعه اقتصادی و ارتباط آن با توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور یکی از معیارهای مهم این انتخاب بوده اند. مباحثی مانند ارتقای آموز ش،بهداشت،صرفه جویی در مصرف و بهره‌وری از شاخص‌های تعیین رتبه‌بندی بوده‌اند. در این راستا پیشرفت کشورهای اروپای غربی قابل پیش‌بینی بود. این کشورها همچنان در روند صعودی قرار دارند. اما به نظر می‌سد که به تدریج کشورهای آسیای جنوب شرق و شرق آسیا در آینده حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. بررسی اجمالی وضعیت‌آی تی در این کشورها این واقعیت را آشکار می‌کند:

● سنگاپور

توسعه گسترده راهبردهای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور به همراه نوآوری و انسجام در بخش‌های مختلف باعث شد تا در سال جدید سنگاپور در زمینه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور رتبه دوم را به خود اختصاص دهد. این کشور در سه شاخصه سیات محیط زیستی،آموزش فردی و دولتی مقام نخست را در آی‌تی از آن خود کرد. سنگاپور در این رتبه‌بندی در زمینه نقش دولت در زمینه سازی برای استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات از راه دور به مقام دوم رسید.

دولت سنگاپور که اکنون با سرعت خود را به کشور الکترونیکی تمام‌عیاری تبدیل کرده است از سال ۲۰۰۴ راهبردی را تدوین کرد که بر مبنای آن قرار شد تا ۱۰ سال آینده یعنی سال ۲۰۱۵ ملت هوشمند طرحریزی شود. این طرح تا کنون با موفقیت‌های چشمگیری همراه بوده است. به عنوان نمونه کارت‌های آنلاین شناسایی و باعث میلیون‌ها دلار صرفه جویی در این کشور شد. توسعه فن‌آوری اطلاعات باعث شد تا هزاران شغل جدید در سنگاپورایجاد شود و مراکز مخصوص داده‌ها برای تشخیص نیازهای تجاری و اطلاعات لازم در این زمینه احداث شود. همچنین فن‌آوری اطلاعات عاملی شد تا مصرف کربن در این کشور به شدت کاهش یابد.

● کره‌جنوبی

مقام پانزدهم کره‌جنوبی نشان می‌دهد این کشور با برنامه‌ریزی بلند مدت‌ آی‌تی را در خدمت توسعه قرار داده است. یارانه‌‌های دولت در توسعه بخش فن‌آوری اطلاعات نقش مهمی در تحولات اقتصادی و اجتماعی کره‌جنوبی داشته است. علاوه بر این موضوع ارتباط میان بخش خصوصی و دولتی منظم و قاعده مند بوده است. سرمایه گذاری‌های وسیع کره ای‌ها از اواخر دهه ۹۰ آغاز شد که طی آن از سوی دولت کره ۷۰۰ میلیون دلار یارانه به ۱۵ هزار نهاد در ۸۰ منطقه تعلق گرفت و این مناطق از اینترنت پر سرعت برخوردار شدند. کره‌جنوبی در این رتبه بندی در بخش استفاده از اینترنت و تلفن همراه در مقام پنجم قرار گرفت و از لحاظ صادرات محصولات تکنولوژی بالا در مقام ششم قرار گرفت. دولت کره در زمینه آی‌تی بهترین خدمات را داشته است.

● ژاپن

ژاپنی‌ها در زمینه آی‌تی و ارتباطات از راه دور در سال جاری مقام ۲۱ را از آن خود کردند. تشدید رقابت تجاری و توسعه بخش خصوصی از دستاوردهای گسترش‌آی تی در کشور چشم بادامی‌ها بوده است. رشد آی‌تی در ژاپن در سال‌های اخیر نقش مهمی در مبارزه با آلودگی هوا و افزایش پس انداز داشته است. ژاپنی‌ها در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند از طریق ‌آی‌تی فاصله شهر و روستا را کمتر کنند تا از این طریق علاوه بر کاهش مهاجرت آخرین دستاوردهای علم پزشکی را در اختیار روستاییان قرار دهند. به عنوان نمونه پزشکی از راه دور امکان ارنباط موثر مراکز بهداشتی شهر‌ها را با روستا‌ها فراهم کرده است. در این طرح پزشکان ژاپنی می‌توانند با استفاده از ویدئو بیماران روستایی خود را چکاپ کنند. این طرح در هند هم از طریق خطوط موبایل اجرا شده است. در همین راستا آموزش آنلاین از طرق ویدئو باعث بهبود سرویس‌های آموزشی در این کشور شده است. از طریق ارتباطات راه دور دانش‌آموزان روستایی می‌توانند آخرین آموزش‌ها را از مجرب ترین دبیران دریافت کنند.

اما در میان کشورهای رو به پیشرفت نام تعدادی از کشورهای اروپایی،آسیایی و آفریقایی مشاهده می‌شود در اینجا به اختصار به دو کشور اروپایی و یک کشور آفریقایی اشاره می‌شود.

● ایرلند

این کشور اروپایی در رتبه بندی صورت گرفته در جایگاه ۲۴ قرار گرفته است. در دسامبر ۲۰۰۸ دولت ایرلند طرحی را به نام اقتصاد هوشمند اجرا کرد که هدف اصلی آن ارتقای کیفیت زندگی از طریق توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور در اقتصاد کشور بود. در این راستا اقداماتی مانند ایجاد مراکز داده‌های انرژی،توسعه شبکه الکترونیک،توسعه منوتورینگ نظارتی در شبکه آب،ترافیک هوشمند ایرلند را به یکی از موفق ترین مدل‌های هوشمند اقتصادی تبدیل کرده است. مراکز اطلاعاتی در ایرلند نقش مهمی در ارتقای کیفی محصولات،مصرف بهینه انرژی و تحول در سیستم حمل و نقل ایفا کرده است.

● اسپانیا

این کشور اروپایی در مقاطع مختلف با بحران‌های فراوانی مانند بیکاری گسترده،تورم و... مواجه است. اما چند سالی است که دولت اسپانیا طرحی را به نام آوانزا در راستای ارتقای فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور اجرا کرده است تا از این طریق در نوع رویکرد و فرهنگ تجاری جامعه تغییراتی را به وجود آورد. در مدت زمانی که این طرح اجرا شده است کاربران اینترنت در اسپانیا دوبرابر شده و به ۲۴ میلیون و ششصد هزار نفر رسیده‌‌اند. ۹۷ درصد از لاین‌ها پهنای بلند هستند و تعداد شرکت‌هایی که از پهنای بلند استفاده می‌کنند به ۹۴ درصد رسیده است. این تغییرات فرهنگ استفاده از اینترنت را به عنوان ابزار تجارت ارتقا بخشیده است. جوانان اسپانیایی ۱۶ تا ۳۴ ساله در میان جوانان اروپایی بالاترین مصرف اینترنت را دارند. مقامات اسپانیایی امیدوارند که طرح آوانزا در رفع برخی از نیازهای عمده مانند انرژی نیز موثر واقع شود.

● تونس

این کشور نیز از معدود کشورهای آفریقایی است که در سال‌های اخیر جهت توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور قدم‌های قابل توجهی برداشته است و در رتبه‌بندی اخیر مقام سی و نهم را به خود اختصاص داده است. مدرنیزه کردن ساختارهای ارتباط از راه دور،برنامه‌ریزی برای افتصاد دیجیتالی و تقویت بخش خصوصی،توسعه منابع انسانی،آموزش و پرورش و نهادهای پژوهشی به همراه همکاری بین‌المللی در زمینه ‌آی‌تی راهبردهای تعریف شده دولت تونس در سال‌های اخیر بوده است.

از سال ۲۰۰۲‌ آی‌تی از کنترل دولت خارج شد و به بخش خصوصی واگذار شده است. از آن زمان تا کنون ۹۰ درصد از شرکت‌های تونسی به اینترنت وصل شده‌اند. در طرح«‌آی‌تی برای همه» مرکز ملی‌آی‌تی برای کودکان تاسیس شد و در پیش دبستان‌ها از‌آی تی به عنوان کمک درسی استفاده می‌شود. در حال حاضر دبستان‌ها، دبیرستان‌ها و دانشگاه‌ها و همچنین کتابخانه و مراکز هنری از اینترنت پر سرعت استفاده می‌کنند. انتظار می‌رود این کشور نیز در سال‌های آینده پیشرفت‌های قابل توجهی در این زمینه بکند. مطالعه بسیاری از پیشرفت‌های صورت گرفته در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که توسعه پایدار بدون توسعه فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از راه دور ممکن نیست. این مهم نیز مستلزم اتخاذ راهبردهای صحیح و میدان دادن به بخش خصوصی برای ارتقای بهره وری است.

حسین جعفری