موشک های دورایستا شایعه یا واقعیت

نگاهی به دستاوردهای جدید موشکی ایران

پرواز در ارتفاع بسیار پایین سطح آب و قطر کم این موشک‌ها، شناسایی و هدف قراردادن آن‌ها را دشوار می‌سازد. با توجه به بهینه‌سازی در داخل کشور از نظر سامانه‌های داخلی، این موشک‌ها جزو سلاح‌های پیشرفته و مهم نهاجا قرار گرفته‌اند.

به‌گزارش مشرق، تا پیش از دهه ۱۹۸۰، سلاح‌های دوربرد درصد کمی از جنگ‌افزارهای مورد استفاده در هواپیماهای رزمی را تشکیل می‌دانند. یکی از دلایل این رویکرد، برد کم اغلب سامانه‌های تشخیص اهداف و اطمینان کم از اصابت به هدف بود و سلاح‌های با این قابلیت، قیمت‌های زیادی داشتند. با شروع موج فعالیت بر روی این‌گونه سلاح‌ها و تولید فناوری‌های لازم که مراحل جدی توسعه آن‌ها در آن سال‌ها آغاز شد، شاهد بکارگیری نسل جدیدی از مهمات و تسلیحات هوایی در سال‌های آغازین دهه ۱۹۹۰ بودیم که با نام «تسلیحات دورایستا» شناخته می‌شوند.ویژگی‌های اصلی این‌گونه از بمب‌ها و موشک‌ها، برد بالا، قابلیت هدفگیری از برد زیاد، هدایت خودکار تا هدف و حتی هدفگیری هوشمندانه و خودکار است.بیشینه برد این‌گونه از موشک‌ها به بیش از ۱۰۰کیلومتر برای موشک‌های تاکتیکی و تا چند هزارکیلومتر برای گونه‌ای از موشک‌های کروز رسیده بود.بدین ترتیب نیروی هوایی کاربر تسلیحات دورایستا، به‌میزان زیادی از پدافند هوایی دشمن در امان خواهد ماند و این خود مهمات هستند که باید از میان لایه‌های دفاع هوایی اطراف، به‌سوی آن ادامه مسیر دهند؛ در‌حالی‌که برای رهاکردن بمب‌های سقوط آزاد، هواپیمای بمباران‌کننده می‌بایست تا فاصله چندکیلومتری هدف، پیشروی کند.این تسلیحات امکان حمله به چندین هدف در یک سورتی پرواز (یک پرواز عملیاتی از ابتدا برخاستن تا فرود، یک سورتی نامیده می‌شود)، توسط یک فروند هواپیما را ممکن می‌سازد که به معنی استفاده بهینه‌تر از دارایی فعلی نیروی هوایی است.

توانمندی بزن و دررو (یا شلیک‌کن و فراموش‌کن) در سلاح‌های دورایستا که معنی هدایت خودکار بمب یا موشک پس از شلیک است، این امکان را به هواپیمای کابر این نوع تسلیحات می‌دهد که به محض رهاکردن سلاح، گردش کرده و به‌سوی مواضع خودی بازگردد و درنتیجه خطر فعالیت پدافند دشمن برضد خود را به‌طورکامل از بین برده یا از خطر رهگیری و تعقیب‌شدن به‌وسیله جنگنده‌های نیروی مدافع، به میزان زیادی بکاهد.حال با ترکیب این دقت بالا با هوشمندشدن و قابلیت بزن و دررو، یک جنگنده بمب‌افکن، امکان حمله به چندین هدف متمایز در یک بازه زمانی چندثانیه‌ای را می‌یابد که جهش چشمگیری در تأثیرگذاری نیروی هوایی محسوب می‌شود. افزایش گستره نبرد نیز به این معناست که محدوده‌ای که توسط یک هواپیمای جنگی با موشک میانبرد زیر پوشش قرار می‌گیرد، درصورت استفاده از موشک با برد دو برابر، به چهار برابر افزایش خواهد یافت که بدین ترتیب با استفاده از همان تعداد جنگنده بمب‌افکن، امکان ضربه‌زدن به منطقه‌ای با مساحت چهار برابر خواهد بود. بنابراین با تعداد کمتری پرواز، با تعداد کمتری جنگنده، به تعداد بیشتری هدف، در گستره‌ای وسیع‌تر و با احتمال اصابت بالا و بسیار دقیق می‌توان یورش برد.

● تلاش برای مدرن‌سازی جنگنده‌های ایران

پیر کارکشته نهاجا یعنی اف-۴ فانتوم در سال‌های اخیر، دگرگونی‌های زیادی در عرصه تسلیحات داشته است. این جنگنده‌ها نیز ضمن مجهزشدن به موشک‌های دوربرد هوا به سطح با توانمندی‌های متفاوت که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت،‌ قابلیت اجرای عملیات بمباران شبانه را یافته‌اند که به گسترده‌ترشدن کاربری این هواپیما می‌انجامد. همچنین خبرهایی از طراحی و تولید سامانه‌های بروز برای ارتقای توانمندی‌های این جنگنده محبوب در عرصه‌های مختلف به گوش رسیده است. این جنگنده در مدل «ای» قابلیت حمل ۷۲۵۰کیلوگرم محموله را دارد.

جنگنده میرا‍ژ اف-۱، باوجود قابلیت سوختگیری از میراژهای دیگر، توان دستیابی به برد قابل توجهی را دارد. هرچند این جنگنده تک‌موتوره است و اصولاً از جنگنده‌های تک‌موتوره برای عملیات نفوذی کمتر استفاده می‌شود (زیرا درصورت از کارافتادن موتور، پیشران دیگری وجود ندارد) اما موتورهای این جنگنده نشان داده‌اند که ضمن توان رساندن این پرنده به بیشینه سرعت حدود ۲۳۴۰کیلومتر بر ساعت، از قابلیت اطمینان بالایی برخوردارند. این جملات نشان‌دهنده تلاش‌های جدی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمینه دستیابی به تسلیحات دورایستا است؛ تسلیحاتی که جای آن تا پیش‌ازاین در فهرست دارایی‌های ما خالی بود.

● سابقه ساخت سلاح‌های دورایستا

تلاش‌ها برای ساخت موشک‌های هوا به زمین، به سال‌های آخر جنگ تحمیلی و تشکیل معاونت تحقیقات و جهاد خودکفایی در نیروهای مسلح کشورمان بازمی‌گردد. این تلاش‌ها در ابتدا منجر به تولید خانواده موشک‌های هوا به سطح ستار که از هدایت لیزری برخوردار بودند شد؛ اما برد این نمونه‌ها بنابر مطالب منتشره کمتر از ۲۵کیلومتر بوده است.به موازات ساخت این موشک‌ها، طراحی و تولید بمب‌ها و موشک‌های هدایت تلوزیونی نیز در دستور کار بود که ازجمله آن‌ها می‌توان به موشک‌های زوبین و بمب هدایت‌شوند قدر پرداخت. این نمونه نیز از برد زیادی برخوردار نبوده و درصورت شلیک از ارتفاعات پایین، جنگنده کاربر را در معرض پدافند میانبرد دشمن قرار می‌دادند.

نمونه دیگر، پخش‌کننده مهمات کوچک با نام کایت بود که به‌واقع اولین سلاح با پروفایل عملکرد دورایستا محسوب می‌شود. کایت با برخورداری از یک موتور راکتی کوچک و امکان حمل چند ده ریز مهمات در ابعاد نارنجک‌های دستی یا کمی بزرگ‌تر، پس از شلیک‌شدن از هواپیما و طی مسیر و رسیدن بر فراز منطقه دشمن، اقدام به تخلیه مهمات می‌کرد. برد این سلاح نیز چندان زیاد نبود و به‌نظر نمی‌رسد از سامانه هدایت و هدفگیری برخوردار بوده باشد؛ ‌اما طراحی، ساخت، آزمایش و کسب تجربه راهی بود که برای رسیدن به یکی از بهترین تسلیحات هواپایه نهاجا و اولین سلاح با عملکرد نزدیک به تسلیحات دورایستا یعنی بمب هدایت اپتیکی ۲۰۰۰ پوندی (۹۰۷کیلوگرمی) قاصد باید طی می‌شد.