دعا و نیایش رمز ماندگاری آرامش در انسان

حق باریتعالی انسان را به گونه ای آفرید که انسان از آغاز آفرینش در جستجوی معبود و کمال مطلق بوده است تا بتواند به عشق ورزی با معشوق هستی بپردازد تا به آرامش درونی دست یابد

حق باریتعالی انسان را به گونه ای آفرید که انسان از آغاز آفرینش در جستجوی معبود و کمال مطلق بوده است تا بتواند به عشق ورزی با معشوق هستی بپردازد تا به آرامش درونی دست یابد.

بانگاهی به ادیان آسمانی ( مسیحی ، یهودی ، زرتشت ، اسلام و ... ) و ادیان غیر آسمانی و ادیان بدوی در می یابیم که پیروان آنان دارای دعاها ، نیایش ها ، اوراد و اذکار خاص خویش بوده که در عبادات از آن استفاده می کنند. تا ارتباط با معبود خود برقرار نمایند.

دعا و نیایش نه تنها درعالم انسان بلکه در عالم نباتات و جمادات نیز وجود دارد و همه به تسبیح و تنزیه حق تعالی مشغولند.

« یسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض الملک القدوس العزیز الحکیم » . سوره جمعه آیه ۱

آنچه در آسمانها و زمین است همه به تسبیح و ستایش خدا که پادشاهی منزه و پاک و مقتدر و داناست مشغولند.

« والنّجم و الشّجر یسجدان ... » سوره الرحمن آیه ۶

ستاره و درخت ، خدا را سجده و عبادت می کنند.

سعدی شیرین سخن در همین ارتباط می فرماید :

تسبیح گوی تو نه بنی آدمند و بس هر بلبلی که زمزمه بر شاخسار کرد

در میان ادیان آسمانی ، اسلام بیش از همه برای دعا و نیایش اهمیت خاص و ویژه قائل شده است. با نگاهی به آیات و روایات ، اهمیت دعا و نیایش بهتر آشکار می شود. قرآن کریم در آیات متعددی بندگان را دعوت به دعا و نیایش می نماید. و شرط اجابت دعا را راز و نیاز و درخواست قلبی و زبانی می داند :

« وقال ربکم ادعونی استجب لکم انّ الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین.» سوره غافر آیه ۶۰

« و خدای شما فرمود که مرا با خلوص بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم و آنانکه از دعا و عبادت من اعراض و سرکشی می کنند زود با ذلت و خواری در دوزخ شوند. »

«امن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء‌الارض له مع الله قلیل ما تذکرون» .

سوره نمل آیه ۶۲

« آیا آن کیست که دعای بیچارگان مضطر را به اجابت می رساند و رنج و غم آنانرا برطرف می سازد و شما مسلمانان را جانشینان اهل زمین قرار می دهد. آیا با وجود خدای یکتا ، خدایی دیگر شایسته پرستش هست ؟ نه هرگز اما اندک مردم متذکر این حقیقتند. »

« واذا سالک عبادی عنّی فانی قریب اجیب دعوه الدّاع اذا دعان فلیستجیبو الی و لیومنو ا بی لعلهم یرشدون.» سوره بقره آیه ۱۸۶

« آنگاه که بندگان من از دوری و نزدیکی من از تو پرسند ، بدانند که من به آنها نزدیک هستم هرکسی مرا بخواند دعایش را اجابت می کنم پس بایست دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان آورند تا به سعادت راه یابند. »

حدیثی از حضرت رسول اکرم (ص) در ارتباط با اهمیت دعا منقولست که می فرمایند :

« پروردگار خود را شب و روز دعا کنید و بخوانید زیرا که سلاح و حربه مومن دعاست.» (۱)

و در جای دیگری می فرمایند :

« دعا حربه و سلاح مومن برای دفع دشمنان و عمود دین است که مومن به آن برپاست و دعا نور آسمان و زمین است. » (۲)

حضرت امام صادق (ع) می فرمایند : حضرت امیرالمومنین علی (ع) می فرمود :

« محبوب ترین اعمال نزد حقتعالی در زمین دعاست. » (۳)

« دعای بندگان عبارت است از اینکه بنده خدا با خواندن پروردگارش رحمت و عنایت پروردگار خود را به سوی خود جلب کند و خواندنش به این است که خود را در مقام عبودیت و مملوکیت قرار دهد به همین جهت عبادت در حقیقت دعاء است. چون بنده در حال عبادت خود را در مقام مملوکیت و اتصال به مولای خویش قرار می دهد و اعلام تبعیت و اقرار به ذلت می کند تا خدا را با مقام مولویت و ربوبیتش به خود معطوف سازد. دعا هم همین است. (۴)

دعا وسیله قرب و نزدیکی بنده با پروردگار، عبد با معبود و مخلوق با آفریدگار است. دعا زمینه ساز آرامش روح و روان انسان است. اینکه انسان همواره در دعا تمام نگاه خویش را فقط به معبود متوجه می سازد و از غیر او چشم می پوشد . در واقع نوعی یگانه پرستی و دوری از شرک را تمرین می کند و وحدانیت و یکتاپرستی که شرط اول مسلمانی است را به منصه ظهور می رساند.

وقتی پیر و مرشد ما حضرت امام (ره) در وصیت نامه سیاسی و الهی خویش می فرمایند :

« با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص وبه جایگاه ابدی سفر می کنم.» این عروج عرفانی همراه با نفس مطمئنه که به « ارجعی الی ربک» می رسند در نتیجه مداومت در دعا و نیایش به درگاه خدای متعال حصول شده است و عاقبت دارندگان این نفس روحانی و توام با طمانینه و آرامش آن است که خداوند متعال خطاب به آنان می فرمایند :

« فادخلی فی عبادی – وادخلی جنتی. » سوره فجر آیه های ۳۰ – ۲۹

« پس داخل شو در زمره بندگان خاص من و داخل شو در بهشت» ( ابدی و پر نعمت من )

استمرار و مداومت در دعا و نیایش چه به صورت روحی و قلبی و چه به صورت اعمالی و افعالی ، موجبات دوام و ماندگاری آرامش روحی و روانی انسان را به همراه خواهد داشت.

وجود ادعیه فراوان در تعالیم اسلامی که هر یک به فراخور زمان و مکان خاص می باشد و نیز کتاب ارزشمند مفاتیح الجنان که حاوی دعاهای فراوان با مضامین عرفانی است ( چون دعای کمیل ، توسل ، ندبه ، جوشن کبیر ، جوشن صغیر ، عرفه و ... ) همه و همه زمینه ای است جهت گشودن باب معرفت شناسی و رجعت به اصل و ذات خویش و نیز ارتباط دائم به آفریدگار هستی بخش و این ادعیه پلی است بین این زمین خاکی و فردوس برین و بهشت نعیم.

دعای عرفه که از دعاهای دهه اول ذیحجه و روز عرفه ( نهمین روز از این دهه ) است.

زمینه ساز وصول انسان به مقامات عالیه و کمالات روحانی و نیز روز اعتذار و ندامت انسان از افعال و اعمال گذشته است.

می توان ادعیه را دارای عالیترین مضامین و بلندترین مفاهیم دانست انجام نابترین و زلال ترین نیایش انسان در پگاه بندگی و فرو ریختن سنگین ترین حصارهای جهل و بیگانگی مخلوق با خالق ، کشف حقایق و شناخت مراتب کمال همچنین پرهیز از خواهشتهای نفسانی در زندگانی پر از هوا و هوس تنها با دعا و انابه میسر است و استشمام عطر دل انگیز تر از رایحه باغهای بهشتی و درک پرتوهای معرفت از چشمه ناب حقیقت با قرائت خالصانه و انس صادقانه با پروردگار از طریق دعا انجام می گیرد.

در میان اماکن مقدس جهت انجام دعا و نیایش ، مسجد برترین مکان می باشد و دارای فضیلتی ویژه است چرا که مسجد خانه خدا بر روی زمین است. اگر به عنوان میهمان در خانه خدا برویم و او را با خلوص بخوانیم حق تعالی به احترام این حضور ما و از باب میزبانی سهل تر و سریع تر زمینه سازی جهت اجابت دعای بندگان را فراهم می سازد. از طرف دیگر حضور در مسجد و تشکیل اجتماع برای استماع و قرائت دعا موجب خواهد شد تا راه اجابت دعا کوتاه تر شود چرا که :

« یدالله مع الجماعه » دست خدا با جماعت است ( حدیث نبوی ) .

از امام صادق در خصوص دعا در مسجد نقل است که فرمودند :

«هر گاه حاجتی از خداوند دارم همیشه هنگام ظهر برای دعا به مسجد می روم. »

محمدعلی موظف رستمی

۱- اصول کافی – جلد ۲ – ص ۴۶۸ – حدیث ۳

۲- اصول کافی - جلد ۲ – ص ۴۶۸ – حدیث ۱

۳- اصول کافی – جلد ۲ – ص ۴۶۷ – حدیث ۸

۴- پرورش روح انسان – عباس عزیزی – ص ۵۰

۵- سیمای مسجد – رحیم نوبهار – ص ۶۲ .