تقليد و همانندسازی کودکان چيست؟

شهرزاد: اساسی‌ترین عاملی كه تعلیم وتربیت كودك برآن استوار است، حس تقلید است. براساس همین واقعیت فطری، كودك بسیاری از مسایل زندگی را می‌آموزد و عاداتی در او پدید می‌آید و همین عادت‌ها كم‌كم باعث پیدایش خلق‌ و خو و سیرت می‌شود.

 

 

یكی از دانشمندان اخلاق می‌گوید: سرمشق و تقلید بزرگترین مدرسه بشری است كه افراد تماماً در آن تحصیل می‌كنند و هرچه در زندگی دارند، از آنجا كسب می‌نمایند. البته باید بهره‌برداری از این عامل توسط نیروی عقل و خرد محدود گردد چرا كه اگر بهره‌مندی از آن همچنان ادامه داشته باشد، زیان‌های جبران‌ناپذیری دامنگیر فرد و اجتماع خواهد شد.

 

یكی از بزرگترین خطرهایی كه زاییده حس تقلید است، موضوع گمراهی دختران و پسران  جوان است كه در دوران بلوغ، مرحله حساس طغیان احساسات در اثر حس تقلید همان راهی را كه برخی از دوستان منحرفشان انتخاب كرده‌اند، انتخاب می‌كنند و كم‌كم رفتار و كردار آنها در روحیه‌یشان اثر می‌گذارد.

 

حس تقلید به طور اجمال جزء فطرت انسان است و هركس كم و بیش تحت نفوذ و تأثیر حركات و آداب معاشرین خود قرارمی‌گیرد. زیرا همانطور كه بدن ما از غذاهایی كه می‌خوریم تغذیه می‌كند و نیرو می‌گیرد، همان‌طور هم روحمان از صحبت و معاشرت رفقای خوب و بد كسب فضلیت وتقوی یا زشتی و شرارت می‌كند.

 

 

همانندسازی چیست؟

 

 همانندسازی مكانیزمی است كه توسط آن فرد پاره‌ای از نیازهای خود را ارضا می‌كند. همانندسازی عبارت است، از ارتباط و پذیرش روانی، عاطفی یا احساسی با فرد، گروه و یا نهاد دیگر. انسان دارای محدودیت‌های شخصی بسیاری است و در نتیجه ممكن است كاملاً در رسیدن به هدف خویش موفق نباشد ولی با ایجاد همبستگی فكری و ذهنی با افراد و یا نهادهای موفق، احتمالاً بازتاب شكوهمندی دریافت می‌كند.

 

كودكان معمولاً‌ با والدین خویش، یا شخصیتی داستانی، خود را شبیه و همانند می‌كنند. در خلال این جریان ممكن است حوادثی روی دهد و تمایل به قدرت و پایگاه اجتماعی تا حدودی ارضاء گردد.

 

به طور كلی افراد می‌خواهند مهم باشند و اگر نتوانند و موفق نشوند، حداقل با افراد مهمی كه می‌شناسند، خود را شبیه و یا همانند می‌كنند. با استفاده از مكانیزم همانندسازی، كودك تمایلات دیگران را به خودش نسبت می‌دهد و می‌كوشد از آنها تقلید نماید. همانندسازی یكی از مهمترین و نیرومندترین عوامل در تشكیل و رشد شخصیت است و بدین ترتیب كودك می‌تواند ارزش‌ها اعتقادات، رفتاروكردار والدین خود را فراگیرد.

 

مدرسه نیز تدارك الگوهای ارزشمند، به صورت معلم، شخصیت‌های دینی، ادبی وعلمی و آداب و رسوم مناسب مدرسه‌ای، در ایجاد همانندسازی صحیح به كودك و نوجوان كمك كند.

 

همانندسازی زمانی است كه كودك رفتار، گفتار، احساساست، باورها و طرزتفكر افرادی همچون پدر،مادر و مربی را كه برایش محبوب و مطلوب هستند؛ بتدریج از خود نشان می‌دهد. نیاز كودك به تقلید از بزرگسالان و همانندسازی با آنها از طریق رفتار معقول، مطلوب و جذاب والدین به بهترین شیوه پاسخ داده می‌شود.

 

رفتار مطلوب اجتماعی و الگوهای بزرگسالان می‌تواند به سهولت نیاز كودك را به گسترش روابط اجتماعی تأمین نماید. همچنین فراهم كردن تجارب خوشایندی از محشور بودن كودك با همسالان خود، با نظارت و هدایت الگوهای بزرگسالی كه مورد علاقه و توجه خاص كودك هستند، در رشد شخصیت و توسعه رفتار اجتماعی او فوق‌العاده مؤثر است.

 

 

همانندسازی با والدین

 

والدین فرزندان خود را با آموزش مستقیم اجتماعی می‌كنند. فرزندان بسیاری از الگوهای رفتاری، خصوصیات اخلاقی، انگیزه‌ها، نگرشها و ارزشها والدین خود را از طریق فرآیندهای تقلید و همانندسازی كسب می‌كنند. این فرآیندها بخصوص از لحاظ اجتماعی كردن اهمیت دارند، در حقیقت كودكان غالباً از رفتاری تقلید می‌كنند كه والدین چندان تمایلی به آموختن آن به كودك ندارند. كودك چهارساله‌ای كه چكش را روی انگشتش می‌كند و شروع به ناسزا گفتن می‌كند، در حقیقت از دیگران تقلید كرده است.

 

مفهوم همانندسازی كه از نظریه روانكاوی فروید نشأت گرفته است به فرآیندی اطلاق می‌شود كه به موجب آن كودك تلاش می‌كند خصوصیات شخص دیگری را درونی كند. در بعضی موارد كودكان احساس می‌كنند كه واقعاً همان كسی هستند كه با او همانندسازی می‌كنند. دختران ممكن است از طریق همانندسازی، نگرش‌ها، علائق، رفتار، نحوه لباس پوشیدن و الگوهای رفتاری مادر خود را انتخاب می‌كنند.

 

فروید تأكید داشت كه همانندسازی كودك با والدین بخصوص با همجنس خود، وسیله‌ای است برای كسب ارزشها و نیز خصوصیات مردانه و زنانه.

 

 

همانندسازی با خواهران و برادران

 

هرچند كه ممكن است كودكان نسبت به یكدیگر حسادت داشته باشند و دست به رقابت بزنند، اما مطالعات مشاهده‌ات اخیر نشان داده كه خواهران و برادران دقت زیادی را صرف كنش متقابل و همانندسازی با یكدیگر می‌كنند. در این مطالعات مشاهده شد كه خواهران و برادران بزرگتر در مورد خواستها، تمایلات، علائق و احساسات خواهر یا برادر كوچكتر از خود اظهارنظر می‌نمایند و حالات روانی آنها را درك می‌كنند. باید توجه داشت كه غالباً خواهران و برادران كوچكتر با خواهران و برادران بزرگتر همانندسازی می‌كنند و كمتر پیش می‌آید كه بزرگترها با كوچكترها همانندسازی كنند.

 

 

همانندسازی با همسالان

 

بسیاری از نوجوانان علاقه دارند كه خود را از نظر زبان، بیان واژه‌ها، رفتاروكردار، طرزلباس پوشیدن و دیگر خصایص، با ارزشهای گروه همسالان همرنگ و همنوا كنند. در بین آنان معمولاً نوعی قانون نانوشته‌ای وجود دارد كه كارهای زشت و بد را از كارها و چیزهای خوب و زیبا و پذیرشی متمایز می‌سازد كه در بعضی اوقات و یا غالباً‌ با قانون بزرگسالان تعارض پیدا می‌كند در این هنگام نوجوان چاره‌ای جز این ندارد كه اختلاف‌های شدید خود را با بزرگسالان و یا خانواده حل كند تا اینكه مورد تایید هردو دسته قراربگیرد. البته باید توجه داشت كه بزرگسالان یا به عبارت دیگر پدران و مادران باید در این مواقع از هرگونه درگیری و كشمكش خودداری كنند تا اینكه نوجوان بهتر بتواند این مشكل را از سر راه خود بردارد و روابطش با خانواده كمتر به تیرگی بگراید.

 

 

همانندسازی با پیشوایان مذهبی

 

همانطور كه می‌دانید پیشوایان مذهبی یكی از مراجع قدرتمند و پرجاذبه درهمانندسازی و تقلید نوجوانان به شمار می‌آیند و به عبارت دیگر در رشد اخلاقی، روانی و اجتماعی آنان سهم بسزایی دارند. نوجوانان می‌توانند بسیاری از نیازهای روانی و اجتماعی خود را از طریق مذهب مرتفع سازند، زیرا ایمان و اعتقاد به امور مذهبی یكی از مهمترین قدرت منابع، شهامت و ضامن موفقیت و پیشرفت نوجوانان در كارهایشان است.