چهارشنبه, ۹ خرداد, ۱۴۰۳ / 29 May, 2024
تاریخچه مقام ابراهیم (علیه السلام)
مقام ابراهیم یکی از «آیات بینات» الهی است و نماز طواف نزد مقام، دارای فلسفه عمیق اعتقادی، اجتماعی و تاریخی است و به همین دلیل در فقه اسلامی به ویژه فقه امامیه، نماز طواف در حج و عمره جز پشت مقام ابراهیم یا نزدیک آن پذیرفته نیست؛ چنانکه آیه کریمه: وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلّیً...(۱) بیانگر است و روایات نیز به تبیین و تشریح آن پرداخته و فقهای عظام بدان فتوا دادهاند. در این نوشتار نگرشی گذرا داریم به پیشینه این سنگ تاریخی و فلسفه نمازِ طواف در جوار مقام و پارهای احکام و دیدگاههای فقهی آن.
مقام و ریشه تاریخی آن
مقام (به فتح میم) در لغت به معنای محل قیام و جایِ ایستادن است و در اینجا مقصود همان سنگی است که ابراهیم خلیل (علیهالسلام) هنگام بنای کعبه بر آن ایستاد و با دستیاری اسماعیل (علیهالسلام) عَلَم کعبه را برافراشتند و به روایتی، سنگی که حضرت ابراهیم پس از بنای کعبه بر آن ایستاد و آهنگ حج داد و مردم را فراخواند تا به طواف بیت عتیق بیایند و هنگام ایستادن اثر پای او بر آن سنگ نقش بست.
آثار و اسناد تاریخی نشان میدهد که مقام ابراهیم در تاریخ پیشینهای گسستناپذیر دارد. جناب ابوطالب عموی گرامی پیغمبر (صلیاللهعلیهوآله) در شعری به این موضوع اشاره کرده و میگوید:
و موطیءُ ابراهیم فی الصخر رطبهٔ علی قدمیه حافیاً غیر ناعل
«اثر پای ابراهیم در این سنگ پابرجاست آنگاه که با پاهای برهنه و بدون کفش بر آن ایستاد.»
از برخی روایات استفاده میشود که مقام ابراهیم (علیهالسلام) از سنگهای بهشتی است؛ مانند «حجرالأسود» و «حَجَر بنیاسرائیل» و در برخی روایات آمده است که چون آدم (علیهالسلام) به بنای کعبه مأمور شد، کوه ابوقبیس صدا زد: «ای آدم، امانتی نزد من است، یکی حجرالأسود و دیگری مقام ابراهیم و آدم آن دو را گرفت و در موضع خود در دیوار کعبه نهاد.»
مشخصات مقام
مقام ابراهیم، آنگونه که توصیف کردهاند، سنگی است از نوع مرمر، به رنگ سفید مایل به زردی و سرخی، به شکل مکعب، با مساحت حدود یک ذراع در یک ذراع (حدود ۴۰ × ۴۰ سانتیمتر و یا ۳۶ × ۳۶ سانتیمتر) با ارتفاع بیست سانتیمتر که با پوشش از ورق طلای خالص اطراف آن بسته شده و جای دو پا در وسط آن دیده میشود که بر اثر تماس دست زائران، اثر دقیق پاها و انگشتان آن مشخص نیست و تنها دو حفره بر جای مانده است.
این سنگ بر پایهای از سنگ مرمر با قطر ۳۶ سانتیمتر قرار گرفته و با اتصالاتی از طلا بدان مهار گردیده است. مقام در داخل مقصورهای از شیشه، از نوع کریستال قرار گرفته و بالای آن قبهای کوچک است و هلالی بر فراز آن نصب گردیده است. ارتفاع این بنا از کف زمین به سه متر بالغ میگردد. مقام در ضلع شرقی کعبه، تقریباً مقابل درِ کعبه مستقر است و کسی که رو به مقام بایستد کعبه و درِ خانه را پیش روی دارد. مقام ابراهیم علیهالسلام مورد توجه و احترام عمومی زائران از هر فرقه و مذهب میباشد. هر چند در مورد نماز پشت مقام اختلاف نظریههای فقهی وجود دارد.
پیشینه مقام ابراهیم (علیه السلام)
هر یک از مشاعر و مناسک حج را پیشینهای است که نشان میدهد رمز و راز این مشاعر و مناسک، فراتر از آن چیزی است که در بدو امر جلب نظر میکند؛ از اینرو خداوند حج را مشتمل بر «آیات بینات» خوانده است: فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ...(۲) از جمله این آیات روشن و روشنگر، مقام ابراهیم است که تخصیص به ذکر داده شده. مقام هر چند به ظاهر بیش از قطعه سنگی نیست که اثر پای انسانی بر آن نقش بسته است، اما از نظر تاریخی این سنگ ویژگی خاص دارد و از آن مهمتر بُعد معنوی آن است که با این آیات نمادین تبیین میگردد.
نقطه آغازینِ مقام، چنانکه در روایتی از امام صادق علیهالسلام نقل شده، بدینگونه است: «هنگامی که خداوند به ابراهیم وحی کرد اعلام حج کند، سنگی را که جای پای ابراهیم بر آن است، گرفت و در کنار خانه کعبه، درست مقابل موضع کنونی مقام نهاد و بر آن ایستاد و با صدای بلند فرمان الهی را اعلام نمود و همین که ابراهیم لب به سخن گشود، آن سنگ تحمل وی را نداشت و دو پای او در آن فرو رفت. سپس ابراهیم پای خود را به سختی از آن سنگ بیرون کشید. با مرور زمان، وقتی ازدحام مردم موجب مشقت و زحمت زائران بیت شد، آن سنگ را از جای پیشین به محل کنونی (با فاصله ۲۶ ذراع و نیم، تقریباً سیزده متر، از خانه کعبه) منتقل کردند تا مطاف برای زائران خلوت شود و بدینگونه بود تا خداوند حضرت محمد (صلیاللهعلیهوآله) را به رسالت برانگیخت و آن حضرت مقام را به همان محلی برگرداند که ابراهیم نهاده بود و بدینگونه بود تا پیامبر رحلت نمود و در زمان ابوبکر و اوایل خلافت عمر نیز بدین منوال بود تا این که عمر دستور داد به جهت ازدحام زائران مقام به جای قبلی برگردانده شود... .»(۳)
از برخی روایات استفاده میشود که مقام ابراهیم (علیهالسلام) از سنگهای بهشتی است؛ مانند «حجرالأسود» و «حَجَر بنیاسرائیل»(۴) و در برخی روایات آمده است که چون آدم (علیهالسلام) به بنای کعبه مأمور شد، کوه ابوقبیس صدا زد: «ای آدم، امانتی نزد من است، یکی حجرالأسود و دیگری مقام ابراهیم و آدم آن دو را گرفت و در موضع خود در دیوار کعبه نهاد.»(۵)
پینوشتها:
۱. بقره: ۱۲۵ .
۲. آلعمران: ۹۷ .
۳. عللالشرایع، ص۴۲۳ .
۴ . تفسیر عیاشی، به نقل از مقاله میقات عربی، شماره ۹، ص۱۹۲ .
۵ . میقات عربی، همان، از قصصالأنبیای قطب راوندی.
فراوری توسط مهری هدهدی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
دورههای مدیریتی دانشگاه تهران
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات سید ابراهیم رئیسی مجلس دوازدهم مجلس شورای اسلامی ایران مجلس رئیس جمهور سیدابراهیم رئیسی انتخابات ریاست جمهوری 1403 رئیسی ریاست جمهوری
تهران فضای مجازی سلامت قتل هواشناسی قوه قضاییه شهرداری تهران پلیس سرقت سازمان هواشناسی وزارت بهداشت افزایش حقوق بازنشستگان
بانک مرکزی دولت سیزدهم خودرو قیمت دلار قیمت خودرو بازار خودرو حقوق بازنشستگان قیمت طلا ایران خودرو بورس مسکن تورم
جهان سینمای ایران تلویزیون سریال سینما بازیگر رسانه ملی موسیقی تئاتر کتاب
دانشگاه تهران دانشگاه آزاد اسلامی وزارت علوم دانش بنیان
اسرائیل رژیم صهیونیستی فلسطین غزه جنگ غزه روسیه حماس نوار غزه ترکیه طوفان الاقصی اوکراین اتحادیه اروپا
پرسپولیس استقلال فوتبال لیگ برتر شمس آذر قزوین لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران باشگاه پرسپولیس جواد نکونام باشگاه استقلال بازی تیم ملی والیبال ایران
هوش مصنوعی تبلیغات خودروهای وارداتی اپل سامسونگ ایلان ماسک ماهواره بنیاد ملی نخبگان گوگل تسلا
رژیم غذایی مغز طب سنتی بیماری قلبی کاهش وزن استرس سازمان غذا و دارو قهوه تجهیزات پزشکی