استرس و سقط جنین رابطه دارند

پرسشی از دکتر ابوالفضل مهدی زاده متخصص زنان و زایمان

حتما شنیده‌اید که می‌گویند نباید به زن باردار خبر بد داد زیرا باعث سقط جنین می‌شود...

این اعتقاد قدیمی چقدر پایه و اساس علمی دارد؟ آیا واقعا دلیل افزایش سقط جنین در دهه‌های اخیر افزایش استرس‌های محیطی‌ای است؟ با دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده، متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره دلایل سقط جنین و تاثیر استرس در آن گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ دنیای امروز ما دنیای پر استرسی است. بسیاری از خانم‌های جوان به خصوص خانم‌های شاغل هم زندگی پر تنشی دارند. آیا با وجود این استرس‌ها می‌توان باردار شد و این دوران را به سلامت گذراند؟

به دنبال صنعتی و ماشینی شدن دنیا، استرس جزئی از زندگی شده است و متاسفانه استرس‌های مزمن بر بارداری تاثیر منفی دارند. در جامعه ما دخترهای جوان پرتنش کم نیستند و استرس یکی از دلایل بروز و تشدید مشکلاتی نظیر تخمدان پلی‌کیستیک، کم‌کاری تخمدان‌ها، عادت‌های ماهیانه نامنظم، جوش‌های صورت، رشد موهای زائد و... در آنهاست. برحسب میزان استرس، گاهی تخمک‌گذاری قطع و خانم عادت ماهیانه نمی‌‌شود و گاهی اصلا بارداری رخ نمی‌‌دهد. اگر میزان استرس کمتر باشد، در سیستم آندومتر اختلال ایجاد می‌کند که باعث می‌شود جنین نتواند لانه‌گزینی کند و باعث سقط می‌شود.

▪ پس اینکه قدیمی‌ها می‌گفتند خبر‌های بد به خانم باردار ندهید چون باعث سقط جنین می‌شود، درست است؟

نه کاملا! استرس در بسیاری موارد در سقط جنین نقش دارد و اگر مزمن باشد می‌تواند در سیستم غدد اختلال ایجاد کند و باعث سقط شود اما این باور مردم که ممکن است جنین در اثر رساندن یک خبر بد یا خوب به مادر سقط شود، اشتباه است. فقط استرس‌های مزمن طولانی‌مدت می‌توانند بر جنین اثر منفی بگذارند. به عبارت ساده‌تر، اگر خانمی‌ بارداری طبیعی داشته باشد، یک استرس کوچک نمی‌‌تواند باعث سقط جنین او شود اما اگر به حدی باشد که در سیستم غددی تاثیر بگذارد، می‌تواند باعث این اتفاق شود.

▪ استرس چه ارتباطی به سیستم غددی دارد؟

سیستم غددی خانم‌ها بسیار حساس است و به سرعت به استرس پاسخ می‌دهد. وقتی خانمی‌ دچار استرس مزمن می‌شود، روی هیپوتالاموس و اعصاب مرکزی‌اش تاثیر می‌گذارد و چون هیپوتالاموس مرکز کنترل هیپوفیز است و هیپوفیز هورمون‌های مربوط به تخمدان را تولید می‌کند، سیستم هورمونی به هم می‌ریزد. در نتیجه یا بارداری مختل می‌شود یا لانه‌گزینی دچار مشکل و جنین سقط می‌شود.

▪ آیا استرس شایع‌ترین دلیل سقط است؟

نه، آلودگی‌ها به‌خصوص آلودگی‌های محیطی و نوع تغذیه که باعث تغییرات ژنتیکی می‌شود، تاثیر بیشتری در سقط جنین دارند. شایع‌ترین دلیل سقط (حدود ۶۰ درصد) در ۳ ماهه اول، مسایل ژنتیکی است. گاهی جنین از نظر کروموزومی و ژنتیکی مشکل دارد و به اصطلاح بی‌کفایت است و سقط می‌شود.

▪ لطفا در مورد دیگر دلایل سقط هم بفرمایید.

دلایل سقط جنین در ۳ ماهه اول و دوم متفاوت است. غیر از مسایل ژنتیکی، بیماری‌های عفونی، رحمی یا مشکلات تخمک هم می‌توانند دلیل سقط در ۳ ماهه نخست باشند. اگر خانمی‌ در این دوره دچار سقط مکرر شود، معمولا مسایل ژنتیکی در پدر و مادر بررسی می‌شود و اگر مشکل ژنتیکی نباشد، از نظر بیماری‌های عفونی و غدد، کبدی، کلیوی و خودایمنی بررسی خواهدشد. سقط در ۳ ماهه دوم، دیگر مسایل ژنتیکی نمی‌تواند باعث سقط شود و بیشتر به علت مشکلات دیواره‌های رحم، بیماری‌های غدد و عفونی اتفاق می‌افتد. در ۳ ماهه سوم دیگر سقط معنی ندارد و به تولد جنین زایمان زودرس می‌گویند. واژه «سقط» برای جنین زیر ۲۰هفته استفاده می‌شود و اگر خانمی‌ از هفته‌ ۲۸ تا ۳۷ بارداری زایمان کند، زایمان زودرس داشته است. دلایل زایمان زودرس نیز گوناگون است که شایع‌ترین آن بیماری‌های عفونی یا آنانومالی‌های مادری یا بیماری‌هایی نظیر فشارخون، ناراحتی‌های کبدی و کلیوی است.

▪ پیشنهاد شما به خانمی‌ که استرس‌های مزمن دارد چیست؟

دخترخانم‌هایی که شخصیت‌ مضطربی دارند و پراسترس هستند، باید قبل از ازدواج یا بارداری حتما به روان‌پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنند. طی جلسه‌ها معمولا عامل استرس پیدا می‌شود. در اغلب موارد، عامل استرس محیط خانه، کار، اجتماع یا وضعیت اقتصادی است که بعد از مشاوره معلوم می‌شود و بعد از حذف عامل استرس‌زا، خانم می‌تواند باردار شود. در دوران بارداری نیز باید مادر را از محیط‌های پراسترس دور کرد. مشاوره با روانکاو و روان‌شناس در طول بارداری نیز لازم است. اگر خانمی‌ محیط کار استرس‌زایی دارد، قبل و در طول بارداری باید تا حدی از آن فاصله بگیرد. مثبت‌اندیشی نیز می‌تواند تا حد زیادی مفید باشد.

مریم معروف