چگونگی برقراری ارتباط درست

با لبخند زدن می توانید علاقه خود را به دیگران نشان دهید

امروزه ارتباطات به عنوان یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های بشری محسوب می‌شود و افراد در برخورد و مواجهه با یکدیگر خواسته یا ناخواسته به رد و بدل کردن پیام می‌پردازند. می‌توان گفت انسان‌ها مادام که زنده‌اند و با یکدیگر در ارتباط هستند چه با سخن (کلامی)‌ و چه با رفتار و حرکات خود (غیرکلامی)‌ به ارسال پیام می‌پردازند.

واقعیت این است درست ارتباط برقرار کردن به افراد در تمام مسائل زندگی توانایی و قدرت می‌دهد اگرچه برخی از آن غافلند. در زیر به پاره‌ای از مهم‌ترین مهارت‌های ارتباطی افراد می‌پردازیم.

امرسون جامعه شناس سرشناس می‌گوید: «نگاه می‌تواند همچون یک سلاح پر که به سوی شما نشانه رفته، ترسناک یا هشداری برای سکوت یا مانند مشتی توهین‌آمیز باشد. نگاه همچنین می‌تواند با انتشار پرتوهای مهربانی، آرامش را بر محیط حاکم کند و قلب را سرشار از شادی نماید.»

بسیای از مردم چشم را بیانگرترین‌ بخش بدن آدمی به حساب می‌آورند و شاعران به چشم‌ها به عنوان «دریچه‌های روح آدمی» اشاره کرده‌اند. تماس چشمی در ارتباطات میان‌فردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تماس چشمی مناسب مهم‌ترین مهارت در مجموعه ابزارهایی است که شما برای تاثیرگذاری شخصی در اختیار دارید و در فرهنگ‌های مختلف بیانگر اعتماد به نفس، صداقت، علاقه‌مندی و... است. فرهنگ‌های گوناگون در تماس‌های چشمی خود از رفتارهای خاصی پیروی می‌کنند. برخی تماس‌های بیشتری را توصیه می‌نمایند و برخی دیگر از حد محدودتری استفاده کرده و در شرایط خاص آن را به کار می‌گیرند. در واقع چشم‌های شما تنها بخش سیستم عصبی مرکزی است که شما را مستقیما با افراد دیگر مرتبط می‌کند.

بنابراین هیچ گاه تصور نکنید که یک برخورد چشمی ساده کافی خواهد بود، زیرا یک ارتباط چشمی خوب به معنی چیزی بیش از یک نگاه معمولی و شتاب‌زده است. شما نمی‌توانید ارتباط برقرار کنید اگر از نگاه کردن به طرف مقابل خودداری کنید، چرا که او تصور می‌کند که شما نگران هستید، دروغ می‌گویید یا دوست دارید به جایی بروید که چشمانتان به آنجا «نگاه» می‌کند. علاوه بر این خودداری از تماس چشمی شما را از فرصت دیدن تاثیر پیامتان بر دیگران و قابلیت انطباق با آن بازمی‌دارد. در حقیقت برقراری تماس چشمی نشانه احترام و توجه است و به مخاطب شما می‌گوید «من در حال حاضر به شما بیشتر توجه دارم تا به چیز دیگر».

محققان دریافته‌اند زمانی که با هیجان و حرارت و اعتماد به نفس با کسی سخن می‌گوییم، معمولا بیش از ۵ الی ۱۰ ثانیه قبل از این که نگاهمان را برگیریم به طرف مقابل نگریسته‌ایم و این مساله در ارتباطات بین‌فردی امری طبیعی است. مشکلی که بیشتر ما در زمانی که احساس فشار می‌کنیم با آن روبه‌رو هستیم، این است که در زمان گفتگو به همه چیز چشم می‌اندازیم جز مخاطب خود و این امر پیام عصبی بودن ما را به مخاطب ما می‌رساند و به اعتبارمان لطمه می‌زند. اگر در موقع صحبت کردن تماس چشمی کمی با شنونده داشته باشید، به نظر می‌رسد به خود اطمینان ندارید یا دیگران شما را جدی نمی‌گیرند، از طرف دیگر،‌ هنگام حرف زدن مستقیما به شنونده نگاه کنید، معمولا شما را فردی با اعتماد به نفس بالا می‌دانند. چشم و تماس چشمی همان‌گونه که اشاره شد یکی از ارزشمندترین منابع اطلاعاتی و ارتباطی‌ است، پس در برخورد اول (بخصوص)‌ دقت داشته باشید بیش از ۳ ثانیه به طرف مقابل خیره نشوید، مگر این که عملا بخواهید طرف مقابل را دستپاچه کنید و همیشه ارتباط چشمی خود را به سمت پایین قطع کنید، مگر این که عمدا بخواهید بی‌علاقه‌گی خود را به طرف مقابل نشان دهید یا تعادل او را به هم بزنید.

● لبخند بزنید

لبخند زدن از مهم‌ترین روش‌هایی است که می‌توانید به وسیله آن علاقه خود را به دیگران نشان دهید. لبخند پیام‌های مثبتی را از قبیل «من از شما خوشم می‌آید»، «من از بودن با شما لذت می‌برم» و «می‌توانید با من راحت باشید» را به طرف مقابل ارسال می‌کند. طبق تحقیقات، در عمل اخم کردن، حدود ۷۲ عضله درگیرند، اما فقط ۲۳ عضله برای لبخند‌زدن لازم است و لبخند زدن نتایج بسیار دلپذیرتری دارد. درباره تاریخچه لبخند گفته شده است که انسان اولیه از دندان به عنوان وسیله‌‌ای برای حمله به دشمنان استفاده می‌کرد، اما برای نشان دادن دوستی خود به آرامی لب‌های خود را عقب می‌کشید و دندان‌های روی هم خود را نمایان می‌کرد تا به این ترتیب به طرف مقابل بفهماند که نیتی دوستانه دارد. در واقع به این دلیل که دیگران نمی‌توانند افکار شما را بخوانند، اگر لبخند نزنید، احتمالا فکر خواهند کرد که شما به‌ آنها توجهی ندارید.

● لباس متناسب بپوشید

لباس احتمالا شأن و شخصیت افراد را شکل نمی‌دهد،‌ اما وضع ظاهر، اغلب پایه‌ای برای قضاوت اولیه در مورد افراد است و تاثیر شگرفی بر قضاوت‌های دیگران نسبت به آنها می‌گذارد. ما در همان پنج ثانیه اولی که افراد را می‌بینیم تصویر واضحی از آنها در ذهنمان نقش می‌بندد. متخصصان حدس می‌زنند که ۵ دقیقه دیگر طول می‌کشد تا ۵۰ درصد تاثیر بیشتری (مثبت یا منفی)‌ مضاف بر ۵ ثانیه اول به دست آ‌وریم. بنابراین از آنجا که ۹۰ درصد از بدن ما با لباس پوشیده می‌شود، لازم است بدانیم لباس‌هایمان چه پیامی را ارسال می‌کنند.

پژوهش‌های ارتباطات میان فردی بیانگر آن است که لباس پیام‌هایی چون سطح اقتصادی، سطح تحصیلی، وضعیت اجتماعی، ویژگی‌های اخلاقی و سطح پیچیدگی‌ را به دیگران منتقل می‌کند. برای مثال افرادی که کمتر در مورد لباس خود حساس‌اند عمدتا اشخاصی مستقل و تهاجمی به نظر می‌رسند و برعکس افرادی که به میزان زیادی در مورد لباس پوشیدن خود حساس‌اند و دقت و وسواس نشان می‌دهند، تقریبا می‌توان گفت اشخاصی مضطرب، دل‌نگران و تا حدی پذیرنده و فروتن هستند. توجه داشته باشید که برداشت ما از دیگران (بخصوص در اولین برخورد)‌ به طرز چشمگیری تحت تاثیر وضعیت لباس و ظاهر (سر و صورت،‌ آرایش و تزئینات)‌ آنان قرار می‌گیرد. طرز لباس پوشیدن این قدرت را به شما می‌دهد که نه فقط برداشت دیگران از شما، بلکه طرح نگرش‌تان را نیز نسبت به خودتان تغییر دهید. دانشمندان ارتباطات برای مشخص ساختن اهمیت بالای لباس و ارتباط آن با جایگاه، مقام، شغل، شخصیت انسان آزمایش جالبی انجام داده‌اند. آنها می‌خواستند بدانند افرادی که می‌خواهند از عرض خیابان عبور کنند، در نقض قانون از فرد خاصی که لباس مناسبی پوشیده است، تقلید می‌کنند یا نه. در این آزمایش مشاهده شد وقتی آن فرد خاص با کت و شلوار بسیار مرتب و شیک از چراغ قرمز عبور می‌کرد بسیاری از مردم با تبعیت از او قوانین راهنمایی و رانندگی را نقض کردند، اما وقتی همان فرد با لباسی ژنده (کهنه)‌ این قانون‌شکنی را انجام داد، کسی دنبال او راه نیفتاد. بنابراین متناسب با موقعیت و هدفی که دارید لباس بپوشید. شاید در موقعیتی خاص لازم باشد یک دست کت و شلوار با دوخت عالی را استفاده کنید و در جای دیگر یک پیراهن آستین کوتاه با شلوار جین و در شرایطی هم شلوار ساده‌ای که با یک پیراهن بدون یقه بتواند اثرگذاری مناسبی داشته باشد. در واقع از آنجا که رفتار ما زاییده عادات است، اغلب لباس را نیز براساس عادت گذشته به تن می‌کنیم. شما می‌توانید نگاهی دقیق و آگاهانه به نوع لباس، رنگ آن و کلا ظاهر خود بیندازید. آیا فکر می‌کنید رنگ لباس شما مناسب است و کارایی دارد؟ آیا همواره و در همه جا پوشش یکسان دارید؟ آیا پوشش شما متناسب با زمان و مکانی است که در آن قرار گرفته‌اید؟

دقت داشته باشید هنگام لباس پوشیدن، مواردی را رعایت کنید. مطمئن شوید آنچه را که می‌پوشید اثر دلخواه شما را در دیگران ایجاد خواهد کرد. برای مثال زمانی که برای یافتن شغلی می‌روید، لباسی بپوشید که با آن کار و موقعیت پیش آمده تناسب داشته باشد. در چارچوب خاصی لباس بپوشید. از پوشیدن لباس‌های زرق و برق‌دار که بیش از حد جلب توجه می‌کند، خودداری نمایید. خانم‌ها نیز لباسی متناسب با شان و شخصیت خود برتن کنند و ضمنا از عطر بیش از اندازه استفاده نکند. نکته بسیار مهم در اینجا این است که وقتی ما از ظاهر خود راضی هستیم، نسبت به خودمان احساس خوبی پیدا می‌کنیم و همین امر به ارتباط اثربخش‌مان با دیگران کمک می‌کند.

● از زبان و لحن موثر استفاده کنید

زبان از کلمات موثر و مفید و همچنین کلمات زائد تشکیل شده است. افراد با انتخاب درست کلمات می‌توانند ارتباطی موثر با یکدیگر برقرار کنند، چرا که کلمات زائد همچون سدی در برابر ارتباط اثربخشی و گویا محسوب می‌شود.

اصواتی چون «ام»، می‌دونی، خب و غیره نه‌تنها باعث افت صحبت می‌شود بلکه وقتی به عنوان عادت تکرار می‌شود، حواس شنونده را پرت می‌کند. استفاده از کلمات اختصاری گاه بهترین و کوتاه‌ترین راه برای ایجاد ارتباط با کسانی است که با آن کلمات آشنا هستند. سعی کنید هنگام صحبت کردن سه تا چهار ثانیه مکث نمایید و حتما اگر این مکث در وسط جمله باشد. البته مشکل عمده این است که اغلب ما به هیچ عنوان عادت به مکث کردن نداریم. لازم است مکث کردن را تمرین کنید و در تمرین، مکث خود را تاحد امکان طولانی کنید تا در مکالمات واقعی، آن را طبیعی‌تر انجام دهید.

در مورد لحن، بلندی و شدت صدا نیز می‌توان گفت این مقوله یکی از پیش‌شرط‌های اساسی برای یک فراگرد ارتباطی کلامی موثر است. تحقیقات بیانگر آن است که هنگامی که دیده نمی‌شوید، مثلا وقتی با تلفن صحبت می‌کنید، ۸۴ درصد از اعتباری را که شما در گفتگو کسب می‌کنید، ناشی از تن صدا، زیر و بم صدا، لحن و چگونگی ارائه آن است، اگر هنگام گفتگو صدای طرف مقابل آنقدر ضعیف باشد که بزحمت شنیده شود، شنوندگان او بسرعت خسته شده از شنیدن سخن او منصرف می‌شوند یا آن‌که خجالت کشیده و از او نمی‌خواهند که سخن خود را تکرار کند و درنتیجه آنچه مورد نظر اوست، محقق نخواهد شد.

بیشتر روان‌شناسان و متخصصان ارتباطات بین فردی بلندای صدا را مبین ویژگی شخصیت افراد می‌دانند. آنان بر این عقیده‌اند افرادی که دارای ویژگی شخصیتی تهاجمی هستند، با بلندای صدای بیشتری نسبت به افراد خجالتی سخن می‌گویند (البته موارد خاصی چون سخنرانی از این قاعده مستثنی است.) و فردی که بسیار بلند سخن می‌گوید اغلب موجب رنجش دیگران می‌شود. پس برای برقراری ارتباط موثر سعی کنید همیشه بلندا و لحن صدای متناسب با محیط و شرایط داشته باشید.

معصومه اسدی