استانداردهای جهانی زندگی را ساده می کند

استانداردها به صورت قوانین, دستورالعمل ها یا تعریف دقیق مشخصات مواد, محصولات, فرایندها و خدمات به منظور اطمینان از مطابقت کامل آنها با استفاده مناسبشان, تدوین می شوند

استانداردها به‌صورت قوانین، دستورالعمل‌ها یا تعریف دقیق مشخصات مواد، محصولات، فرایندها و خدمات به‌منظور اطمینان از مطابقت کامل آنها با استفاده مناسبشان، تدوین می‌شوند. به‌عنوان نمونه شکل دقیق کارت‌های اعتباری، کارت‌های تلفن و کارت‌های هوشمند که در حال حاضر عادی شده‌اند، از استانداردی به نام ایزو (ISO) گرفته شده است. طبق این استاندارد، ضخامت کارت‌ها ۷۶ میلی‌متر بوده و این بدین معنا است که این کارت‌ها در تمام دنیا قابل استفاده هستند. استانداردهای جهانی به این ترتیب زندگی را ساده می‌کنند و اطمینان کالاها و خدمات را بالا می‌برند.

● سازمان بین‌المللی استاندارد ”ISO“

سازمان بین‌المللی استاندارد ISO که مقر آن در ژنو است در ۲۴ فوریه ۱۹۴۷ به منظور یکپارچه کردن تدوین استاندارد در سراسر جهان، ایجاد تسهیلات در تجارت بین‌المللی، حمایت از تولید‌کننده و مصرف‌کننده و توسعه همکاری‌های علمی، تکنولوژی و اقتصادی با عضویت ۲۵ کشور تأسیس شد، به‌دنبال پیوستن تدریجی سایر کشورهای جهان به این سازمان در حال حاضر دارای ۱۳۲ عضو شامل ۹۰ عضو اصلی، ۳۴ عضو مکاتبه‌ای و هشت عضو مشترک است که مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از جمله اعضاء آن بوده و با فعالیت در کمیته‌های فنی ایزو در تدوین استانداردهای بین‌المللی مشارکت دارد.این استانداردها که تعداد آنها ۱۱۹۵۰ مورد است توسط ۲۸۵۶ کمیته وزیر کمیته و بیش از ۳۰ هزار کارشناس تدوین شده‌اند.”ISO“ سرواژه نیست و در واقع کلمه‌ای است که از ”ISOS“ یونانی به معنی ”مساوی“ گرفته شده و برای گریز از سرواژه‌های متعدد که در نتیجه ترجمه ”سازمان جهانی استانداردسازی“ به زبان‌های مختلف کشورهای عضو پدید می‌آید، از این کلمه استفاده شده و اسم سازمان همواره ISO خواهد بود.وجود استانداردهای مختلف برای یک نوع تکنولوژی در کشورهای متفاوت می‌تواند به صورت یک ”سدتجاری“ عمل کند. در صنایعی که بر مبنای صادرات عمل می‌کنند از مدت‌ها پیش نیاز به یک استاندارد جهانی برای تجارت بین‌المللی حس می‌شد و این مبنای پایه‌گذاری ISO بود.استانداردسازی بین‌المللی در بسیاری از شاخه‌های فنون به‌عنوان نمونه ارتباطات و اطلاعات، تولید پارچه، بسته‌بندی، توزیع کالا، تولید انرژی و به‌کارگیری آن، کشتی‌سازی، خدمات مالی و بانکداری انجام شده و همچنان در حال گسترش است.آنچه موجبات گسترش ایزو را فراهم می‌سازد پیشرفت جهانی تجارت است. در این روزها اقتصاد تجارت آزاد،منابع مختلف سرمایه‌گذاری را به‌خود جذب کرده و امکانات زیادی را برای گسترش بازار فراهم آورده است. از دید فنی، رقابت سالم نیز به منابع کاملاً تعریف شده‌ای نیاز دارد که در تمام کشورهای شناخته شده باشد.نکته دیگر ادغام بخش‌ها است؛ در دنیای امروز، هیچ صنعتی نمی‌تواند ادعا کند که از اجزاء و تولیدات و قوانین کاربردی بخش‌های دیگر کاملاً مستقل است. به‌عنوان نمونه پیچ، هم در صنعت هواپیماسازی کاربرد دارد و هم در ماشین‌های کشاورزی و نیز در قالب‌ریزی نقش اساسی دارد.

از سوی دیگر سیستم‌های جهانی ارتباطات که صنعت کامپیوتر، نمونه بسیار بارزی از آن است در سطح جهانی، نیاز به استانداردسازی دارد. در صورت سازگاری در کل سیستم‌ها در سطح جهانی، زمینه رقابت‌های سالم به‌گونه‌ای ایجاد می‌شود که به‌دلیل وجود محرک‌های قوی برای ابداعات و بالا بردن سطح کیفیت و کم‌کردن قیمت فروش، بهترین شرایط برای کاربر فراهم می‌شود.همچنین برنامه‌های استانداردسازی در زمینه‌های کاملاً جدیدی در حال انجام است. برخی از این زمینه‌های جدید شامل مواد پیشرفته، محیط زیست، علوم زندگی، شهرنشینی و ساختمان‌سازی است.علاوه بر اینها کشورهای پیشرفته، روز به روز به این نکته بیشتر پی می‌برند که شرایط اصلی موفقیت سیاست‌های اقتصادی برای ایجاد زمینه پایدار پیشرفت، داشتن ساختارهای استانداردسازی معقول است و داشتن چنین ساختارهای پایه‌ای برای کشورهای در حال توسعه نیز ضروری است تا بتوانند کیفیت محصولاتشان را بالا برده و بازار رقابت ایجاد کرده و توانائی صادرات داشته باشند.

کسب موفقیت برای حضور مداوم ـ و نه مقطعی ـ در بازارهای داخلی و همچنین بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی تحت‌تأثیر رقابت‌های فشرده و افزایش عرضه بر تقاضا، همواره به دو عامل اساسی یکی ”کیفیت“ و دیگری ”قیمت“ بستگی داشته و دارد. گرچه عوامل مهم دیگری همچون حفظ محیط زیست، دوام، ایمنی، خدمات پس از فروش، به‌هنگام بودن و احترام به مشتریان را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در زمینه کیفیت بحث می‌کند ولی نه فقط کیفیت محصول نهائی بلکه کیفیت عملکرد صحیح تمامی بخش‌های یک سازمان که در مجموع در کیفیت محصول یا خدمت عرضه شده توسط یک سازمان یا به‌عبارتی در کیفیت کل سازمان تجلی پیدا می‌کند.تدوین استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در مورد مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت (QA و QM) در اواخر دهه هفتاد با بهره‌گیری از استاندارد انگلستان به شماره (BS۵۷۵۰) و سایر استانداردهای مربوط به سیستم‌های کیفیت طراحی شده برای صنایع نظامی و هسته‌ای در کمیته فنی شماره ۱۷۶ سازمان بین‌المللی استاندارد تحت عنوان ”مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت“ آغاز و در سال ۱۹۸۷ پس از بحث و بررسی‌های علمی و تخصصی گسترده و تأیید پیش‌نوین‌های تهیه شده توسط کشورهای عضو این کمیته فنی به‌صورت مجموعه‌ای مشتمل بر شش استاندارد از سوی دبیرخانه سازمان بین‌المللی استاندارد منتشر شد و در حال حاضر بر تعداد آنها افزوده شده و به ۱۸ استاندارد رسیده است.استانداردهای سری ایزو ۹۰۰۰ در واقع تعیین‌کننده ویژگی‌ها یا مشخصات فنی برای محصول نیستند بلکه استانداردهائی هستند که بر فرآیند و عملکرد تمامی فعالیت‌هائی که بر کیفیت محصول یا خدمت نهائی تأثیر می‌گذارد، توجه دارند و به همین روی برای هر نوع صنعتی دارای کاربرد است.

این استانداردها می‌گوید کیفیت محصول فقط از طریق کنترل و بازرسی و حتی بازرسی صددرصد و به‌صورت پیوسته قابل تأمین نیست بلکه کیفیت باید در فرایند تولید و آن‌هم در تمامی بخش‌های یک سازمان (کارخانه یا شرکت) به‌عنوا نمونه بخش طراحی، تدارکات، تولید، کنترل کیفیت،آموزش و مانند آن به‌وجود آید. به همین دلیل کیفیت و ارزش نهادن بر کیفیت، را مسئولیت تمامی کارکنان و در تمامی بخش‌های یک سازمان تلقی می‌کند.استاندارد ایزو ۹۰۰۰ شامل سه طبقه‌بندی است؛ استانداردهای مربوط به مدیریت کیفیت و عناصر سیستم کیفیت (سری ایزو ۹۰۰۴)، استانداردهای مربوط به الگوهای تضمینی کیفیت (ایران ـ ایزو ۹۰۰۱ و ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳) و همچنین سایر استانداردهای راهنما و حمایت‌کننده (ایزو ۸۴۰۲، سری ایزو ۹۰۰۰ و سری ایزو ۱۰۰۰۰).استاندارد ایزو ۱ـ۹۰۰۰ در واقع مدیران یک سازمان را چه تولیدی باشد یا خدماتی در انتخاب و کاربرد استانداردهای مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت راهنمائی می‌کند تا بدانند مناسب‌ترین الگوی تضمین کیفیت برای آنان کدام است.همچنین استانداردهای ایزو ۱ـ۹۰۰۴ و ۲ـ۹۰۰۴ مدیران سازمان را یاری می‌دهد که چگونه سیستم مدیریت کیفیت را در سازمان خود برقرار کنند.استانداردهای ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳ (۱۹۹۴) که معادل با استانداردهای ایران ـ ایزو ۹۰۰۱، ۹۰۰۲ و ۹۰۰۳ (۱۳۷۴) هستند، تحت عنوان الگوهای تضمینی کیفیت، پذیرفته شده‌اند و صدور گواهینامه برای سیستم‌های کیفیت برحسب انطباق با یکی از این استانداردها صورت می‌گیرد. بر این اساس استاندارد ایران ـ ایزو ۹۰۰۱ (۱۳۷۴) شامل سیستم کیفیت، الگو برای تضمین کیفیت در تولید، نصب و ارائه خدمات و استاندارد ایران ـ ایزو ۹۰۰۳ (۱۳۷۴) شامل الگو برای تضمین کیفیت در بازرسی و آزمون نهائی است.

● ایزو ۱۴۰۰۰

توجه به محیط زیست (آب، هوا، خاک) از سه یا چهار دهه قبل به‌صورت جدی مدنظر قرار گرفت و از همان زمان تعدادی از مدیران، متخصصان و کارشناسان صنایع، داوطلبانه به کنترل تأثیرات فرایندها و محصولات تولیدی خود بر محیط زیست پرداختند و به تدریج سازمان ملی و بین‌المللی با تعیین ضوابط، مقررات و قوانین جهت حفاظت از محیط زیست به کمک آنان آمدند و در واقع حفاظت از زیست‌گاه بشر اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. در سال ۱۹۹۲ و در کنفرانس ریودوژانیرو، شورای BCSD (Business council forsustainable Development) بر این نکته تأکید کرد که سازمان‌های تولیدی و خدماتی باید فعالیت‌ها و عملکردهای خود و تأثیر آنها به محیط زیست را مورد توجه قرار داده و تحت کنترل بگیرند. در همین سال از سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) درخواست شد در جهت تدوین استانداردهای مدیریت زیست‌محیطی فعالیت گسترده‌تری را انجام دهد و برپایه این درخواست سازمان بین‌المللی استاندارد یک گروه مشورتی با عنوان ”SAGE“ متشکل از نمایندگان بیست کشور جهان، ۱۱ سازمان بین‌المللی و بیش از ۱۰۰ متخصص مدیریت زیست تشکیل داد و به بررسی و تشویق سازمان‌ها در جهت ایجاد یک رویکرد عمومی در زمینه مدیریت زیست‌محیطی، تقویت قابلیت سازمان‌ها جهت بهبود طرق اندازه‌گیری عملکرد زیست‌محیطی و پیشگیری از آلودگی، بهبودبخشیدن به مبادلات تجاری در سطح بین‌المللی و حذف موانع تجاری از طریق ایجاد استانداردهائی جهت ارزیابی عملکرد زیست‌محیطی سازمان‌ها و پیش‌بینی مشکلاتی که تدوین استانداردهای بین‌المللی مدیریت زیست‌محیطی می‌تواند ایجاد کند، پرداخت.نتایج این بررسی ضرورت تدوین استانداردهای بین‌المللی را نمایان ساخت. سازمان بین‌المللی استاندارد در سال ۱۹۹۳ یک کمیته فنی با عنوان مدیریت زیست‌محیطی (ISO, TC۲۰۷) تشکیل داد تا تدوین استانداردهای مدیریت زیست‌محیطی را آغاز کند و بر این پایه در آگوست سال ۱۹۹۶ مجموعه‌ای مشتمل به شش استاندارد از سری ایزو ۱۴۰۰۰ پس از بحث و بررسی‌های علمی گسترده استاندارد پیدا کرد.