مردم دهکده پشتیبان شمایند

مدتهاست که پیش بینی «مارشال مک لوهان» در کتاب «کهکشان گوتنبرگ» به حقیقت پیوسته است او پیش بینی کرده بود پیشرفتی که با کشف گوتنبرگ, یعنی صنعت چاپ کتاب آغاز شده به جایی می انجامد که انتشار اخبار و اطلاعات, فرای محدوده های جغرافیایی و مرزهای سیاسی در کسری از ثانیه انجام خواهد شد

مدتهاست که پیش‌بینی «مارشال مک‌لوهان» در کتاب «کهکشان گوتنبرگ» به حقیقت پیوسته است. او پیش‌بینی کرده بود پیشرفتی که با کشف گوتنبرگ، یعنی صنعت چاپ کتاب آغاز شده به جایی می‌انجامد که انتشار اخبار و اطلاعات، فرای محدوده‌های جغرافیایی و مرزهای سیاسی در کسری از ثانیه انجام خواهد شد. مجلات، روزنامه‌ها، رادیو، تلویزیون، ارتباطات ماهواره‌ای و اینترنت همان فرآیند پیش‌بینی شده را محقق کردند و امروز هر خبری در عرض چند دقیقه به دورترین نقطه از محل وقوع آن منتقل می‌شود.

در میان تمام مراحلی که گذشت تا سرعت گردش اطلاعات اینقدر سریع باشد، اینترنت بر تکنولوژی نامتمرکزی بنا شده که ویژگی منحصر به فردی به آن داده است. انتقال اطلاعات در شبکه اینترنت یکسویه نیست و هر کسی که به این شبکه متصل است هم از آن تاثیر می‌پذیرد و هم می‌تواند بر اطلاعات آن تاثیر بگذارد. در روشهای دیگر ارتباطی، انتقال یکسویه اطلاعات ممکن است باعث حذف بسیاری از افکار و ایده‌ها شود. و از آنجا که در اختیار داشتن رسانه‌ها به سرمایه و قدرت نیاز دارد عجیب نیست اگر در رسانه‌هایی چون روزنامه و تلویزیون همیشه یا بیشتر مواقع دیدگاهی تک بعدی حاکم باشد. اما ساختار اینترنت این رابطه یک سویه با نگاه مسلط را تا حدودی می‌شکند. تاثیرگذاری وسیع و بلندمدت حتا در محیط اینترنت هم به پول و قدرت نیاز دارد اما رابطه دو طرفه و امکان انتخاب اطلاعات، فضایی را ایجاد کرده تا صداهای ضعیف‌تر قابل شنود باشند.

اگر حکومتها، کمپانی‌های معظم و کارتلهای رسانه‌ای پول و قدرت پخش خبر و درج آگهی و رپرتاژ آگهی در سایتهای اینترنتی را دارند، در عوض تعداد مردم خیلی بیشتر از آنهاست. اگر فقط درصدی از این مردم بخش کوچکی از پول یا وقت خود را صرف انتشار عقایدشان کنند، حجم وسیعی از اطلاعات که نه لزوماً نظر قدرتمندان است و نه به سیاستهای حکومتها پایبند، در اینترنت به جریان می‌افتد.

همین حالا هم بسیاری از مردم با استفاده از مدیومهای گوناگونی که در محیط اینترنت برای انتشار نظراتشان وجود دارد در چنین فرآیندی شرکت می‌کنند. سایتهای شخصی، وبلاگها، اتاقهای گفتگو، لیستهای پستی، کانالهای IRC و دهها شکل دیگر ارتباطی برای رد و بدل اطلاعات و بایگانی کردن آنها وجود دارد.

مردم در مورد مسائل شخصی، علایق مشترک، بحثهای مطرح سیاسی روز، پیشرفت تکنولوژی و مشکلات نرم‌افزاری نظر می‌دهند. آنها می‌توانند مشکلات نرم‌افزاری خود را در فرومهای مربوط به نرم‌افزارهای مختلف مطرح کنند و متخصصین یا سایر کاربرانی که کمکی از آنها برمی‌آید افرادی را که دچار مشکل شده‌اند راهنمایی کنند. آنجا که موضوع مربوط به یک نرم‌افزار اختصاصی است، همه، فروشندگان را مکلف به پشتیبانی از نرم‌افزار میدانند. چرا که به هر حال فروشنده بابت آن نرم‌افزار پول می‌گیرد و غیر از او و کارشناسانی که برایش کار می‌کنند کسی به کد برنامه دسترسی ندارد تا چیزی از آن بفهمد و به دیگران کمک کند. گر چه در مورد همین برنامه‌ها هم بسیاری از کاربران علاقمند با ایجاد انجمنهایی مشغول کمک به دیگران برای رفع مشکلاتشان هستند.

اما وقتی صحبت از نرم افزار آزاد و بازمتن است موضوع به طور کلی فرق می‌کند. اینکه سورس برنامه عموماً در دسترس همه هست و هر که بخواهد و بتواند خود مشکلاتش را حل می‌کند قبلاً چند بار فقط در مقالات این مجله مطرح شده است. اما مسائل دیگری هم هست. اکثر برنامه‌نویسان نرم‌افزارهای آزاد و بازمتن علاقمند به اطلاع از ایردات نرم‌افزارهایشان هستند تا با رفع آن ایرادها نرم‌افزار بهتری داشته باشند. رسم گزارش ایراد و خطای نرم‌افزار از جمله رسوم توسعه‌دهندگان و کاربران این نرم‌افزارهاست که امیدوارم به زودی مقالاتی در این زمینه در مجله داشته باشیم. به غیر برنامه‌نویسان اصلی همیشه توسعه‌دهندگان و هکرهای دیگری هم هستند که بنا به علاقه‌شان به نرم‌افزارهای مختلف با ارسال patch برای کاربران یا توسعه‌دهندگان اصلی نرم‌افزار به تصحیح ایرادها کمک می‌کنند. تجربه کاربران دیگر و امکان بدست آوردن اطلاعات دقیق و با جزئیات کامل احتمال موفقیت در عیب‌یابی و رفع آن را بالا می‌برد.

نکته‌ای در مجوزهای بیشتر نرم‌افزارهای آزاد و بازمتن آمده، از جمله در پروانه GPL که در شماره قبل به آن پرداختیم، که مساله تعهد برنامه‌نویسان و کاربران دیگر در قبال راهنمایی‌ها یا وصله‌های نرم‌افزاری (patch) است. باید در نظر داشت که مسئولیت بکار بستن این راهنمایی‌ها یا وصله‌ها بر عهده خود کاربر است و دیگران در قبال ناکارآمد بودن یا آسیب‌رسانی آنها مسئولیتی قبول نخواهند کرد. مگر اینکه طی قراردادی چنین مسئولیتی را به عهده گرفته باشند. البته این مورد محدود به نرم‌افزارهای آزاد و بازمتن نیست و اگر شما از یک کپی غیرقانونی از نرم‌افزاری اختصاصی استفاده می‌کنید فروشنده آن مسئولیتی برای پشتیبانی از نرم‌افزار شما قبول نمی‌کند – اگر شما را تحت پیگرد قانونی قرار ندهد و مجازات نکند -.

بطور خلاصه تعریف پشتیبانی جمعی یا همان Community Support را می‌توان به شکل حلقه‌هایی در نظر گرفت که حلقه اول یا داخلی یا هسته آن از برنامه‌نویسان اصلی تشکیل شده که ممکن است برنامه‌نویسان مستقل، یک شرکت، یک بنیاد نرم‌افزاری یا یک دانشگاه یا مرکز تحقیقاتی باشد. در حلقه‌های بعدی برنامه‌نویسان دیگر و هکرهای علاقمند و پس از آن حلقه بزرگتری شامل کاربران آن نرم‌افزار دور تمام این مجموعه را فرا گرفته که به بسته به بزرگی جامعه و میزان فعالیت اعضای آن و البته ماهیت مشکلی که پیش آمده، رسیدن به راه‌حل مشکل ممکن است از چند دقیقه تا چند ماه طول بکشد.

بهنام بهجت مرندی