استراتژی جدید اخوان المسلمین

اخوان المسلمین اکنون دریافته است که طبقه پرجمعیت کارگر درمصر می تواند عنصری بسیار قوی در گسترش تفکرات این گروه باشد در این راستا رهبران جدید این جنبش مواردی همچون حمایت از صاحبان زمین های کشاورزی و اصلاحات اقتصادی و پایان انحصار بخش دولتی بر اقتصاد را در دستور کار قرار داده است

در تاریخ جنبش های اجتماعی خاورمیانه، رویکرد جدید اخوان المسلمین مصر برای برقراری پیوند با طبقات کارگری یک اتفاق بدیع است. در تحولات امروز مصر نمی توان منکر نقش هدایتگرانه اخوان المسلمین در جنبش اعتصابات کارگری این کشور شد. اخوان المسلمین اکنون دریافته است که برای حضور هرچه پررنگتر در صحنه سیاسی مصر و برای رسیدن به اهداف سیاسی و مذهبی خود باید نگاهی ویژه به مسائل اجتماعی و اقتصادی مصر داشته باشد. زیرا از زمان تأسیس اخوان المسلمین در سال ۱۹۲۰ سیاست های اقتصادی و اجتماعی چندان موردتوجه رهبران این گروه نبوده است.

اخوان المسلمین اکنون دریافته است که طبقه پرجمعیت کارگر در مصر می تواند عنصری بسیار قوی در گسترش تفکرات این گروه باشد.

در این راستا رهبران جدید این جنبش مواردی همچون حمایت از صاحبان زمین های کشاورزی و اصلاحات اقتصادی و پایان انحصار بخش دولتی بر اقتصاد را در دستور کار قرار داده است.

رهبران اخوان المسلمین همواره در برابر سیاست های اقتصاد سرمایه داری دولت مصر موضع گیری کرده اند تا از این طریق اقداماتی را در کاهش مشقات زندگی مردم فقیر مصر انجام داده باشند.

نکته حائز اهمیت این است که خود بدنه اخوان المسلمین از طبقات متوسط و پائین مصر شکل گرفته است و همین ترکیب جنبش موجب شد سران اخوان المسلمین همواره در راستای رسیدن به اهداف سیاسی - مذهبی خود به طور گسترده طبقات متوسط و دانشجویان دانشگاه ها را به سمت خود جلب کنند.

با این حال جامعه مصر طی سال های اخیر شاهد تغییرات بنیادینی بوده و مسائل اجتماعی را از زوایای دیگری برای جنبش های مبارزی مانند اخوان المسلمین پررنگ کرده است. در رأس این تحولات سیاست های خصوصی سازی اقتصادی قرار دارد که به دلیل نارسایی آن جامعه مصر را با بی ثباتی شدیدی روبه رو کرده است. فروریختن طبقات متوسط، فقیرتر شدن کارگران و صنعتگران ، افزایش بیکاری و از بین رفتن مشاغل کوچک از جمله عوارض این توسعه اقتصادی ناموزون است که اخوان المسلمین را به در پیش گرفتن سیاست ها و موضع گیری های اجتماعی واقف کرده است.

از تازه ترین عوارض بیماری اقتصاد مصر می توان به مواردی چون تورم بی سابقه و افزایش بهای مواد غذایی و اجاره بهای مسکن اشاره کرد که نه تنها کارگران و صنعتگران مصر بلکه بخش اعظم کارمندان و حقوق بگیران مانند معلمان، پزشکان، روزنامه نگاران و قضات را نیز در صف معترضان قرار داده است.

با این اوصاف اخوان المسلمین اکنون خود را در میدانی می بیند که از این پس طبقات متوسط جامعه مصر برای تحقق مطالبات خود بر اراده سیاسی آن تکیه خواهد کرد و شاید این بهترین فرصت ممکن برای گسترش تفکرات این گروه باشد.

جنبش اخوان المسلمین اکنون یک راهبرد گام به گام را برای گردآوری گروه های ناراضی اجتماعی زیرپرچم خود به اجرا گذاشته است. اولین بار فراکسیون پارلمانی اخوان المسلمین طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ در بحث های مربوط به سیاست های اجتماعی در مجلس ملی مصر به طور فعال شرکت کرد و پس از آن رهبران و نخبگان جنبش در جدال های شدید مربوط به خصوصی سازی بخش های دولتی، مدیریت ادارات محلی ، نظارت بر سازمان های اجتماعی ، و بحث داغ افزایش قیمت های مواد اولیه وارد شدند.

علائم دیگر استراتژی جدید جنبش آنجا نمایان شد که اخوان المسلمین برای اولین بار در تاریخ این جنبش در سال ۲۰۰۶ نامزدهایی را برای انتخابات اتحادیه های کارگری مصر معرفی کرد. در سال جدید نیز همزمان با بحران های کارگری این گروه انتخابات شوراهای شهر را به خاطر زندانی بودن و شکنجه شدن صدها تن از اعضای اخوان المسلمین تحریم کرد.

حال این سؤال مطرح است که آیا اخوان المسلمین خواهد توانست در ادامه با بسیج نیروهای ناراضی اقتصادی و اجتماعی تفکرات سیاسی مذهبی را برای تغییر دولت محقق سازد

کارشناسان خاورمیانه دراین ۳دهه به این سؤال اغلب پاسخ احتیاط آمیز داشته اند. تردیدهای این تحلیلگران نیز اغلب از دو علت سرچشمه می گرفت، اول؛ سلطه بلامنازع دولت های عربی از جمله حکومت مصر بر امور و منابع قدرت، دوم وجود نوعی ترس و عافیت گرایی در میان گروه ها و طبقات اجتماعی و سیاسی این کشورها که هر انقلابی را نسبت به موفقیت پروژه مبارزه دلسرد می کرد. اما اکنون به نظر می آید در هر دو جهت اخوان المسلمین نسبت به بروز زمینه های تغییر امیدوار شده است. از نگاه رهبران این جنبش امروز هم دولت مصر ضعیف شده هم طبقات جامعه به تحرک درآمده اند. اخوانی ها در سخنرانی ها و میتینگ های خود اکنون براین مسائل تأکید می کنند که تأمین معاش اولیه نزدیک به هشتاد میلیون شهروند مصری با مشکلات فراوانی روبه رو شده است. طی ماه های اخیر چندین نفر در مصر در درگیری های صورت گرفته در صف های انتظار دریافت نان که قوت غالب مردم این کشور را تشکیل می دهد زخمی شده اند. تورم در مصر به حدی افزایش یافته است که حقوق بگیران این کشور به سختی می توانند نیازهای اولیه خود را تأمین کنند. طوری که برخی از کارمندان مصری برای به دست آوردن اندکی پول به رشوه گیری روی آورده اند. این حقیقت تلخ هزاران تحصیلکرده مصری را وادار کرده است برای جست وجوی کار و داشتن زندگی مناسب به کشورهای عربی نفت خیز و ثروتمند و یا به کشورهای غربی مهاجرت کنند.

اخوانی ها اغلب در نطق های شورانگیز خود، اعتبار تاریخی مصر را به رخ می کشند و می گویند پنجاه سال پیش مصر و کره جنوبی کم و بیش در سطح یکسانی از لحاظ اجتماعی ـ اقتصادی قرار داشتند. با این حال امروزه کره جنوبی به یک غول صنعتی و اقتصادی تبدیل شده است اما مصر همچنان در فقر غوطه ور است و همچنان باید به انتظار محموله های غله کشورهای خارجی بویژه آمریکا بنشیند.

اخوانی ها ریشه های این افول اقتصادی را در خط مشی سیاسی دولت می بینند، یک عضو برجسته این جنبش می گوید: برای پی بردن به علل این شکست و توسعه نیافتگی مصر نیازی نیست تا یک کارشناس اقتصادی باشیم. از زمان امضای توافقنامه های کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸ درواقع مصر هرگونه استقلال خود در مقابل آمریکا و اسرائیل را از دست داد.

دولت مصر به جای الگوگیری از چین و هند یا حتی مالزی در جهان اسلام با هدف حفظ قدرت خود، اراده ملی مصر را تسلیم آمریکا کرد.

او تأکید می کند مصر کشوری بدون منابع طبیعی و انسانی و خالی از استعدادهای فکری نیست اما برای شکوفایی این استعدادها نیاز به محیط آزاد سیاسی و اجتماعی است. باید گفت این استعدادها و مغزها در محیط خودکامگی و قدرت طلبی فعالیت می کنند. این فضای سیاسی تنها می تواند ربات های انسانی مطیعی را تولید کند که قادر به هیچ گونه تفکری نیستند.

لحن خطابه های سیاسی رهبران جنبش در روزهای اخیر تندتر شده است آنها مستقیماً مشروعیت حکومت را به چالش کشیده اند، یک نماینده اخوانی در مجلس می گوید: متأسفانه مصر همواره از کشورهای استبدادی جهان معاصر بوده است. شهروندان این کشور به خاطر آگاهی ها و ایده هایشان دستگیر و شکنجه می شوند. مخالفان سیاسی در این کشور بیشتر عمر خود را پشت میله های زندان سپری می کنند و رأی دهندگان این کشور هنگام مطالبه حقوق دموکراتیک خود به طرز شدیدی سرکوب می شوند.

اخوانی ها هیچ ابایی از این ندارند که درمساجد و کانون های مذهبی اعلام کنند منشأ همه معضلات در وابستگی سیاسی قاهره به آمریکا نهفته است. از دیدگاه آنان مصر که زمانی دژ مقاومت اعراب در برابر اسرائیل بود از مدت ها پیش با مداخلات آمریکا منزوی شده است. این در شرایطی است که مقامات اسرائیلی هنوز اظهار می کنند که جامعه مصر دشمن استراتژیک اسرائیل است و در این راه بارها و بارها تهدید کرده اند که مناطق حساس مصر را بمباران خواهند کرد.

اسرائیل بارها و بارها به طور مستقیم یا غیرمستقیم تهدید کرده است که برای محروم کردن مصر از انرژی هسته ای با منحرف کردن آب نیل اقدام خواهد کرد.

سخن همیشگی اخوانی ها این است که چرا مقامات مصری وقت و اراده خود را صرف مقابله با احزاب مخالف این کشور مانند اخوان المسلمین یا کفایه می کنند در حالی که تهدید واقعی موجود از سوی اسرائیل را به فراموشی سپرده اند. اسرائیلی که به باور اخوانی ها امروز تحت کنترل صهیونیست های بنیادگرا قرار دارد و خیال بمباران شهرهای مهم عربی مانند قاهره و دمشق را در سرمی پروراند. محمد مهدی عاکف، رهبر جنبش اخوان المسلمین آخرین بار توصیه کرده که اولین مسئولیت مقامات مصری در این راه حفاظت از مصر و هشتاد میلیون مردم آن در مقابل تهدیدات اسرائیل برای جلوگیری از وقوع چنین سناریویی است نه آن که دولت مصر ساده لوحانه برای برقراری توازن قدرت در خاورمیانه دست به دامن آمریکا شده و به کاخ سفید تکیه کنند.

بدون تردید یک محور عمده جدال امروز اخوانی ها با دولت مصر، وضع رقت بار فلسطین بویژه بحران غزه است.

دولت مصر اکنون برای جبران ناتوانی چندبعدی خود تلاش می کند تا نیروهای خود را برای به حداکثر رساندن محاصره غزه به این منطقه گسیل کند.

چندماه پیش وزیر امور خارجه مصر با اعلام این که پای ساکنانی از غزه را که وارد مصر شوند خواهد شکست، اخوانی ها را به خشم آورد. از نگاه جنبش اخوان المسلمین که دارای پیوندهای تاریخی با رهبران حماس است مقامات مصری تدابیری کاملاً خصمانه در قبال ساکنان غزه اتخاذ کرده اند که در این میان می توان به محاصره پناهندگان فلسطینی در مرزهای مصر در شرایطی کاملاً غیرانسانی اشاره کرد.

در ماجرای غزه سران اخوان المسلمین توانستند دانشگاه های مصر بویژه دانشجو قاهره را برای دفاع از حماس بسیج کنند و یکی از بهانه های سرکوب همین شد که دانشگاه های قاهره به محل مؤاخذه از دولت مبارک درباره فاجعه غزه تبدیل شد. در این میتینگ ها بود که هواداران اخوان المسلمین حتی لباس گردان های استشهادی قسام را به تن کردند و اعلام نمودند مبارک به جای کمک به فلسطینی های گرسنه و شکنجه شده با بستن مرزهای خود با غزه به دنبال جلب رضایت تل آویو و واشنگتن است.

ترجمه:حسین قنبری گرمی‎/ آلتر اینفو