شنبه, ۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 25 January, 2025
مجله ویستا

اعتیاد و خانواده


اعتیاد و خانواده

همه دست اندرکاران و شاغلین شبکه های بهداشتی, مسئولین بلندپایه کشور و نیز غالب خانواده ها بر این مسئله تأکید دارند که اعتیاد به مواد مخدر در کشور ما به یک معضل بزرگ اجتماعی در ابعاد هشدار دهنده تبدیل گشته است

همه دست اندرکاران و شاغلین شبکه‌های بهداشتی، مسئولین بلندپایه کشور و نیز غالب خانواده‌ها بر این مسئله تأکید دارند که اعتیاد به مواد مخدر در کشور ما به یک معضل بزرگ اجتماعی در ابعاد هشدار دهنده تبدیل گشته است. از دیدگاه جامع، توجه به دامنه تأثیرات مخرب اعتیاد به مواد مخدر از آنرو حائز اهمیت فراوان است که عواقب وخیم آن تنها فرد معتاد را در بر نمی‌گیرد، بلکه همسر، فرزندان، خانواده گستره و دایره دوستان و همکاران و در یک کلام کل جامعه نیز در معرض آثار ویرانگر این عارضه قرار خواهند گرفت.

شاید بتوان گفت که آسیب‌های روانشناختی-اجتماعی هیچ عارضه دیگری مانند اعتیاد، گسترده و فراگیر نباشد. همین امر، ضرورت توجه و برنامه ریزی کارشناسی در برخورد با این مشکل بزرگ را ضروری می‌سازد. طرح واقعگرایانه و شفاف این موضوع در افکار و اذهان عمومی، به وجود آوردن بسترهای مناسب و کارآمد تبادل تجربیات و دستاوردهای علمی در گروههای کارشناسی و تخصصی، طراحی و تدوین برنامه‌های کم حجم، قابل اجرا، غیر جنجالی و مستمر و در آخر هماهنگی و تشریک مساعی کلیه مراکز درگیر مبارزه با مواد مخدر، گام‌های نخستینی است که باید در سرلوحهٔ اقدامات پیشگیرانه-درمانی در جهت مقابله با همه‌گیری این عارضه در نظر گرفته شود.در مراکز علمی، پژوهشی، نگرش جامع و چندسویه به پدیده‌های مورد مطالعه، امری جاری و رایج است و لذا نگرش یک بعدی یا تک عاملی به موضوعات و مقولات پیچیده اجتماعی از اعتبار و مقبولیت علمی برخوردار نمی‌باشد. پدیده اعتیاد به مواد مخدر نیز نباید از این قاعده مستثنی گردد. بنابراین ضروری است در فرایند توضیح شکل‌گیری و نیز، در برآورد امکانات پیشگیری-درمانی آن از شاخه‌های مختلف علوم استفاده شود. بعبارت روشنتر، چنانچه در مبحث سبب شناسی و رویکردهای درمانی به دیدگاه جامع و چند عاملی نائل گشته باشیم، از یک سو در تدوین و طراحی برنامه‌های کلان پیشگیری-درمانی، دقت و توجه بیشتری به علوم مختلف خواهیم نمود و از سوی دیگری بر رویکردهای درمانی ما نگرش بین رشته‌ای حاکم خواهد شد.

● بستر تاریخی- اجتماعی اعتیاد

۱) نخستین و چشمگیرترین عامل در اینجا، افزایش حجم مواد مخدر قابل دسترسی در بازار است که باعث دستیابی آسان افراد به این مواد می‌باشد و در نتیجه اقشار و پاره فرهنگهای متفاوت را آسیب پذیر می‌سازد.

۲) تبدیل شدن مواد مخدر به«مد روز» برای جوانان و وسیله‌ای جهت در هم شکستن ممنوعیت‌های بزرگسالان

۳) دور شدن از ارزشهای معنوی، پوچ گرایی و در اختیار بودن بیش از حد و اندازه کالاها، اقلام و اجناس مصرفی، امکان تجربیات ذهنی«بی بدیل و منحصر به فرد» ایام جوانی را کاهش می‌دهد و مواد مخدر، زمینه جبران کاذب در این زمینه را فراهم می‌آورد.

۴) کاهش آستانهٔ تحمل مشکلات و مصائب متعارف که در طبیعت زندگی انسان نهفته است، بزرگسالان منطقی را به مصرف بی رویهٔ داروهای آرام بخش و بزرگسالان و جوانان آسیب پذیر را به سمت استفاده از مواد مخدر سوق می‌دهد.

۵) فشارهای بیش از حد جوانان در روند استقلال و موفقیت‌های تحصیلی-شغلی هر یک از عوامل نامبرده به تنهایی یا در تعامل با یکدیگر بستر گرایش به مواد مخدر را افزایش می‌دهد.

۱) بررسی‌های روانکاوانه

مشاهدات روان کاوی کمتر بر داده‌های گسترده و حجیم بنا شده‌اند و شاید بیشتر جنبهٔ گمانه زنی داشته باشند، با این حال ژرف نگری حاکم در روانکاوی، ما را با برخی مکانیزم‌های رشد فردی که فراهم کنندهٔ اعتیاد می‌باشند آشنا می‌سازد. مثلاً به نظر فروید، معتادان به مواد مخدر در مرحله رشد دهانی تثبیت و متوقف شده اند. رادو روانکاوی که در زمینه اعتیاد به مواد مخدر فعالیت داشت، از نوعی ارگاسم تغذیه‌ای و مکانیزم‌های دفاعی در برابر هجوم ناملایمات صحبت می‌کند. اما تازه‌ترین بررسی‌های روان پویایی اختلال در روند شکل‌گیری و انسجام هویت فردی را در بروز اعتیاد به مواد مخدر عمده می‌دانند.

۲) مطالعات روانپزشکی

مطالعات روانپزشکی توسط روانپزشکان متعدد در اختلالات شخصیتی نزد معتادان به مواد مخدر صحه می‌گذارند. مثلاً چلریچی طی مطالعه‌ای در سال ۱۹۹۳ طبق موازین متن بازنگری شدهٔ DSMIII اعلام کرد که نزد ۶۰ درصد معتادان، نیاز شدید به توجه، بروز عواطف شدید و عدم ثبات که در اختلالات نمایشی، خود شیفتگی، جامعه ستیزی و اختلالات مرزی تبلور می‌یابند، از ویژگی‌های عمده شخصیتی بشمار می‌روند. پوزی و همکاران در همان سال در یک مطالعه بر روی ۳۹۰ معتاد دیگر، یافته‌های چلریچی را تأئید کرده و بر عمده بودن اختلالات شخصیتی نزد بیماران معتاد اشاره می‌کند.

۳) مطالعات و بررسی‌های تجربی دربارهٔ خانواده و اعتیاد

در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۸۰ میلادی پژوهشگران، درمانگران و نیز متخصصان مقابله با عارضه اعتیاد به این نتیجه رسیده‌اند که خانواده در مجموع علل و معلولهای گوناگونی که دربارهٔ این بیماری مردانه مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اند، دارای مهمترین نقش می‌باشد. بعبارت روشنتر بیماری اعتیاد، مربوط به نوع خانواده، ارتباط عملکردهای ویژهٔ آن، تاریخچهٔ منحصر بفرد آن و نیز ساختار ارتباطی و ارزشهای حاکم در آن می‌باشد. خانواده هم در پیدایش و هم در تداوم اعتیاد به مواد مخدر دارای نقش اساسی است، یعنی خانواده خود جزئی از این بیماری است و بدون آن، این بیماری اساساً بروز نمی‌کند.

منبع:www.mums.ac.ir.