اقتباسی نه چندان دیدنی

نگاهی به فیلم «عاشق» ساخته افشین شرکت

حسین آریانی:فیلم «عاشق»، اقتباس ایرانی از فیلم «آوای موسیقی» (در ایران اشک‌ها و لبخندها، رابرت وایز، ۱۹۶۵) به شمار می‌آید.

البته شخصیت گوگو (با بازی هانیه توسلی) وامدار شخصیت دختر گلفروش (الیزا دولیتل با بازی آدری هپبورن) در فیلم «بانوی زیبای من» (جرج کیوکر، ۱۹۶۴) هم هست.

مشکل فیلم «عاشق» آن است که فیلم به درستی ایرانیزه نشده است، فقط جای برخی بازیگران خارجی با بازیگران ایرانی عوض شده است.

اینجا جای جولی اندروز را هانیه توسلی و جای کریستوفر پلامر را ایرج نوذری گرفته است اما هر چه فیلمنامه «آوای موسیقی» ساختار مستحکمی دارد و حوادث داستان در آن توجیه دراماتیک درستی دارند «عاشق» این‌گونه نیست و بی‌منطقی در فیلم بیداد می‌کند.

مشکل اساسی فیلم هم به شخصیت گوگو برمی‌گردد. هر چقدر دوست‌داشتنی بودن کاراکتر ماریا در فیلم «آوای موسیقی» به سادگی و صداقت او برمی‌گشت و همین مساله برای بچه‌های کاپیتان فون‌تراپ جذاب بود در «عاشق» معلوم نیست که این دختر ولگرد و لمپن چه سنخیت و جذابیتی برای بچه‌های مرد پولدار دارد. این تناقضی است که هرگز حل نمی‌شود.

سادگی و صداقت و خونگرمی ماریا در فیلم «آوای موسیقی» است که کاپیتان را مفتون وی می‌سازد به همین دلیل این عشق باورپذیر است ولی معلوم نیست در عاشق مردی از طبقه فرادست چگونه عاشق دختری لمپن می‌شود.

اگر پروفسور هیگینز در فیلم «بانوی زیبای من» در انتها به دختر گلفروش دل می‌بندد به این جهت است که او را تربیت کرده و از یک دختر خیابانی یک خانم متشخص ساخته است. حال تصور کنید که پروفسور هیگینز همان اول فیلم به دختر گلفروش با آن بیان لمپنی و رفتار به‌دور از نزاکتش دل می‌بست مشخص است که این عشق اصولا قابل باور نبود حتی اگر در فیلمی از جرج کیوکر

باشد.

برای اینکه این عدم تناسب بین مرد و گوگو در «عاشق» به چشم نیاید گفتار لمپنی گوگو در اوایل فیلم به‌تدریج با ادامه فیلم در اواسط و انتهای «عاشق» به نحو معجزه‌آسایی به صحبت عادی تغییر پیدا می‌کند تا این عشق توجیهی فرامتنی و غیرمنطقی پیدا کند.

از سویی دیگر برای آنکه عدم تناسب بین مرد و دختر باز هم کمتر به چشم بیاید سر و وضع دختر ناگهان عوض می‌شود تا جایی که او در جشن تولد مرد که همه لباس‌هایی عادی پوشیده‌اند لباسی بسیار فاخر می‌پوشد و اصولا معلوم نمی‌شود او این لباس را از کجا آورده است و چنین لباسی اصلا چه تناسبی با یک مهمانی جشن تولد دارد.

در اقتباس‌های سینمایی از رمان‌ها و حتی فیلم‌های خارجی نکته اساسی آن است که فیلم اقتباس‌شده به‌خوبی ایرانیزه شود و بافت دراماتیکش به درستی و به‌گونه‌ای مستحکم با فضای ایران انطباق داده شود تا آنجا که امتیاز فیلم به خودش بازگردد نه به نسخه اقتباس‌شده. این همان ویژگی‌ای است که اقتباس‌های خوب سینمای ایران از آثار خارجی مانند «ناخدا خورشید» (ناصر تقوایی) از آن برخوردارند.

متاسفانه «عاشق» به کپی نه‌چندان جذاب از فیلم مورد اقتباس بدل شده است و تماشاگر هنوز ترجیح می‌دهد به جای دیدن «عاشق» به دیدن چندباره «آوای موسیقی» بنشیند.