آموزش و پرورش در لهستان

یک سیستم آموزشی باید تمامی مسیرهای آموزشی ممکن از مهدکودک تا دوره دکترا را دربر گیرد

یک سیستم آموزشی باید تمامی مسیرهای آموزشی ممکن از مهدکودک تا دوره‎ ‎دکترا را دربر گیرد. چرخه‌های آموزشی باید به‌ گونه‌ای تنظیم شوند که تمامی جوانان‎ ‎و کودکانی را که از نظر رشد فیزیکی و مغزی در یک حد هستند، پوشش دهند‎.‎

با بررسی ساختار آموزش مدارس و دانشگاه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته می‌توان سه شکل‏‎ ‎سازماندهی شدة غالب در آموزش مدرسه‌ای و سه مرحله آموزش دانشگاهی را تشخیص داد‎.

‎درزبان لهستانی این مراحل عبارتند از‎:

▪ ‎ابتدایی،راهنمایی‎(gymnasium)‎و دبیرستان در بخش مدرسه.‎

▪ ‎لیسانس، فوق لیسانس و دکترا در سطح دانشگاه‎.

در لهستان ‎سیستم پیشنهاد شده براساس این تقسیم‌بندی شکل گرفته‌ است. قبل از ورود به‎ ‎مدرسه یک دوره آمادگی پیش دبستانی یک ساله (کلاس صفر‎(zero-class)‎برای کودکان ‎گذاشته می‌شود که شاید درآینده به چرخه اجباری انتقال یابد و یا ممکن است به ساختار‎ ‎ابتدایی وارد شود. به‌هرحال در حال حاضر پیشنهاد شده است که این ساختار پیش دبستانی همینطور باقی‎ ‎بماند آموزش ابتدایی شش سال است و برای دانش‌آموزان سنین هفت الی دوازده سال برگزار می‌شود. در این دوره رشد کودکی رخ می‌دهد. دراین دوره هدف و تأکید اصلی انتقال مهارتهای پایه‌ای به ‎کودکان و بزرگ کردن آنها در عین ارتباط تنگاتنگ با والدینشان است‎.

در طول این دوره برنامة آموزشی بصورت بخشهای آموزشی منسجم ارائه می‌شود نه به صورت‎ ‎واحدهای جداگانه با توجه به کارهایی که‌ در این دوره صورت می‌گیرد، دبستان باید‎ ‎تا، حد امکان در نزدیکی منزل دانش‌آموزان واقع شده باشد و والدین باید درکارهای مدرسه نقش‎ ‎تصمیم‌گیری فعال داشته باشند. در پایان چرخة آموزش ابتدایی، یک آزمون بخش مهارت برگزار‎ ‎می‌شود از طریق این آزمون میزان اطلاعات و دستاوردهای دانش‌آموزان برای معلمان و والدین ‎مشخص می‌شود و نقص‌هایی که باید برطرف شوند نیز آشکار می‌شود. این آزمون در گزینش ‎دانش‌آموز برای مدارس بعدی‌اش تأثیری ندارد‎.

دورة راهنمایی یک دوره مدرسه اجباری عمومی ‌است که سه سال به طول می‌انجامد و برای‎ ‎نوجوانان بین سیزده تا شانزده سال طراحی شده ‌است. دراین دورة آموزش بصورت واحدی صورت می‌گیرد ‎و واحدهابسیار متنوع اما حاوی مطالب پایه‌ای هستند.یکی از اهداف این دوره تشخیص‎ ‎توانایی‌ها و علایق دانش‌آموزان است. بعد از پایان این چرخة آموزشی دانش‌آموز باید ‎بتواند تا حدی مسیرآموزشی آینده خویش را مشخص کند. آزمون سنجش مهارتی که درپایان‎ ‎دوره برگزار می‌شود نیز چنین هدفی را دنبال و دانایی و مهار دانش‌آموزان برای‎ ‎ورود به دبیرستان را ارزیابی می‌کند. در این مرحله نوجوانان شانزده ساله باید بتوانند‏‎ ‎انتخاب اولیه خود را در مورد مسیرتحصیلی آینده خویش انجام دهند‎.

‎دبیرستان یک دورة سه سالة آموزشی است که در پایان آن آزمون بلوغ‎(maturati)‎نهایی‎ ‎برگزار می‌شود‎. دبیرستان‌ها نه تنها از نوع کلاسیکی ریاضیات و علوم انسانی هستند،‎ ‎بلکه انواع اقتصادی و تکنیکی نیز دیده می‌شود و بدین ترتیب به دانش‌آموزان جهت‌گیری‎ ‎حرفه‌ای مناسب را ارائه می‌دهند. در سیستم جدید پیشنهاد شده مدارس تکنیکی (فنی‎( ‎موجود با دبیرستان‌های ویژه (تخصصی) جایگزین شوند. در تمامی ‌دبیرستان‌ها الزاماً یکسری ‎واحدها د رسطح پیشرفته ارائه می‌شود.

‎بخش دیگر برنامه آموزشی شامل دروس گوناگونی است که در بخش انتخابی آزمون، بلوغ ‎از آنها سؤال مطرح می‌شود از آزمون بلوغ به عنوان پایه‌ای برای پذیرش در دوره‌های‎ ‎آموزش عالی نیزاستفاده می‌شود. یک مؤسسة آموزش عالی اجازه ندارد دوباره آزمونی ‎مشابه ‎matura‎ را برگزار کند اما می‌تواند یکسری آزمون‌های ورودی خاص مربوط به‎ ‎واحدهای خاص از قبیل قابلیت‌های هنر و سلامت جسمی را برگزار کند.

‎در مدرسة حرفه‌ای (Nocational school)‎واحدهای بسیار گوناگونی در یک سیکل آموزشی‎ دوساله تدریس می‌شود فارغ‌التحصیلان این مدرسه خود را برای کار فنی آماده‎ ‎می‌کنند. آموزش‌ها به ‌گونه‌ای صورت می‌گیردکه این دانش‌آموزان انعطاف‌پذیری لازم برای ‎وفق دادن مهارت‌های خود و نیازهای در حال تغییر بازار کار را داشته ‌باشند. این انعطاف‌پذیری‎ ‎از طریق آموزش ویژه در یک نیمسال تحصیلی در آنها پدید می‌آید‎.

‎دورة دو سالة دبیرستان جبرانی نیز برای فارغ‌التحصیلان مدارس حرفه‌ای که تصمیم‎ ‎گرفته‌اند دورة دبیرستان عادی خود را ادامه دهند (یعنی دبیرستانی که به امتحان بلوع‎ ‎منتهی می‌شود نه دبیرستان‌های فنی‌ و حرفه‌ای) برگزار می‌شود‎.

‎مدارس آموزش عالی، فارغ‌التحصیلان دبیرستانی رابه دونوع مؤسسه هدایت ‎می‌کنند: مدارس آموزش عالی حرفه‌ای و مدارس آموزش عالی دانشگاهی. در چنین مدارسی یا واحدهای نخستین مدرک‎(First degree)‎با میانگین طول دورة شش تا هشت نیمسال ویا واحدهای مدرک لیسانس بورسیه‎(uniform masterdegree)‎ با طول دورة ده تا دوازده نیمسال ارائه می‌شود. فارغ‌التحصیلان مدارس عالی‎ ‎حرفه‌ای و واحدهای دانشگاهی با نخستین مدرک می‌توانند تحصیلات خود را در واحدهایی که مدرک‎ ‎لیسانس می‌دهند (به مدت سه تا پنج نیمسال) ادامه دهند‎.

انواع مدارس در لهستان به شکل زیر پایه‌ریزی شدند‎:‎

▪ دبستان شش ساله، راهنمایی سه ساله، دبیرستان تخصصی سه ساله، مدرسه حرفه‌ای دو ساله، ‎دورةآموزش اجباری برای تمامی کودکان هفت ساله آغاز و تا هیجده سالگی ادامه می‌یابد‎.

▪ ‎مدرسه اجباری تمام وقت نه سال به طول انجامیده و دبستان و راهنمایی را دربر می‌گیرد‎.

▪ ‎در پایان دوره دانش‌آموزان از طریق آزمون‌های استاندارد شدة خارجی و امتحانات داخلی‎ ‎بخش می‌شوند‎.

▪ ‎در پایان سه سال دبیرستان تخصصی، یک امتحان گزینش در دانشگاه‎(matura)‎برگزار می‌شود‎.

▪ ‎فارغ‌التحصیلان دورة دو سالة دبیرستان‌های حرفه‌ای نیز می‌توانند در این آزمون شرکت‎ ‎کنند به شرط آنکه دورة سه سالة دبیرستان جبرانی را با موفقیت پشت سربگذارند‎.

‎سیستم جدید سنجش دانش‌آموزان، ارزیابی و بررسی بهتری از کیفیت کارهای مدرسه (‎آموزشی) را به دست می‌دهد‎.

‎برنامة آموزشی جدیدی برای تمامی‌مقاطع تحصیلی تدوین شد. این برنامه‌ها۸۰ درصد کل‎ ‎فعالیت‌های برنامة هفتگی‌ دانش‌آموزان را پوشش می‌دهد.۲۰درصد بقیه به عهدة مدرسه گذاشته شده‎ ‎است. هر مدرسه می‌تواند یکی از برنامه‌های آموزشی فهرست شده بوسیلة وزیرآموزش و پرورش‎ ‎ملی را انتخاب کند و یا ممکن است از برنامة درسی مؤلف(author curricula)‎که بوسیله ‎خود معلمان تنظیم می‌شود، استفاده کنند. انتظار می‌رود هر مدرسه با ایجاد ارتباطی نزدیک ‎با والدین دانش‌آموزان، برنامه‌ای برای توسعه و پیشرفت آموزش اخلاقی آنان تنظیم‎ ‎کند‎.

‎براساس آمارهای رسمی ‌اعلام شده ۹۸ درصد مردم این کشور باسوادند واین مساله شاید‎ ‎ناشی از اجباری و مجانی بودن تعلیمات ابتدایی است. نظام‎ ‎آموزش‌وپرورش این کشور مانند بسیاری از کشورها زیر نظر دولت برنامه‌ریزی شده و اداره می‌شود، اما‎ ‎با وجود این تعدادی دبیرستان خصوصی و مؤسسه عالی غیردولتی نیز در این کشور وجود دارد که ‎توسط کلیسا اداره می‌شوند. تعلیمات عمومی ‌به چهار دوره مشخص تقسیم می‌شود‎.

۱)‎ کودکستان

۲) ‎دوره ابتدایی

۳) دوره دبیرستان

۴) ‎دوره دانشگاهی که مدت تحصیل درآنها به نسبت رشته تحصیلی بین چهار تا هفت سال متغیر‎ ‎است تحصیل در تمامی سطوح آموزشی از ا بتدایی تا پایان دانشگاه مجانی بوده و در مدارس‎ ‎متوسطه و عالی کمک هزینه نیز به دانشجویان و دانش‌آموزان تعلق می‌گیرد‎.

‎با اینکه آموزش در لهستان رایگان است ولی به دلیل مشکلات مالی والدین دانش‌آموزان‎باید هر ماه برای تأمین هزینه‌های ادامه کار مدارس پول بدهند‎.

‎حقوق معلمان نیز درسطح خیلی پایین بوده و۸۰درصد حقوق متوسط کشور است. تعداد ساعت ‎کار در هفته ۱۸ ساعت است این رقم باید به بیش از بیست ساعت افزایش یابد‎.

‎در عین حال مردم لهستان از لحاظ فرهنگی به دلیل با‌لا بودن سطح سواد عمومی ‌و همچنین‎ ‎قدمت تاریخی بسیار غنی هستند. تاکنون دانشمندان مختلفی را از جمله کپرنیک به جهان‎ ‎علم تقدیم کرده‌اند. نویسندگانی مانند آدام متسکویچ، وپولیوش اسلواتسکی، ازدیمیها، هریک سینکویچ ‎ونیزولادیلاوردیموند برندگان جایزه نوبل در سال‌های ۱۹۰۵و ۱۹۲۴ شهرت جهانی‎ ‎دارند و بیشتر آثارشان به زبان‌های مختلف ‌ترجمه شده است‎.

‎در زمینه موسیقی فردریک شوپن و آرتور روبشتاین که از بزرگترین موسیقی‌دانان جهان به شمار می‌روند اهل لهستان هستند.

● ضوابط پذیرش‎تحصیلی

تمامی دانش آموزان از پرداخت هرگونه شهریه‌ای به مدارس معاف هستند.تنها معیار‎ ‎پذیرش مقطع سنی است یعنی دانش آموزان به سن هفت سالگی رسیده باشند‎.

‎والدین موظف به ثبت نام کودکانشان در نزدیکترین مدرسه به محل اقامتشان هستند‎.

● طول دوره آموزشی

سال تحصیلی به دو نیم سال تحصیلی تقسیم شده است.سال تحصیلی شامل ۱۸۵روز از ‎ ‎سپتامبر تا ژوئن است. رشته‌های اجباری به‌طور عمومی وکلی در طی پنج روز هفته‎ ‎آموزش داده می‌شوند‏‎.‎

● ظرفیت کلاس‎ ‎

در سال ۲۰۰۰، نسبت دانش آموزان به معلم در آموزش ابتدایی ۱۵به یک و ‎میانگین ظرفیت هرکلاس ۲۱ دانش آموز بوده است. معیار اصلی تشکیل کلاس سن است و فقط یک معلم مسئول آموزش کل رشته‌ها وموضوعات تحصیلی در مرحله اول به استثنای‎ ‎آموزش زبان خارجی در آن دسته از مدارس است که بودجه مالی برای این نوع آموزش‎ ‎کفایت می‌کند. از چهارمین سال آموزش، هرموضوع تحصیلی از طریق یک معلم ویژه ومتخصص‎ ‎آموزش داده می‌شود‎.‎

● کنترل ومحتوای برنامه‌های آموزشی‎ ‎

شالوده برنامه‌های آموزشی مقطع آموزش اجباری برای تمامی دانش آموزان یکسان است. مدارس می‌توانند کتاب‌های درسی را از فهرست مورد تأیید وزارت آموزش انتخاب‎ ‎کنند. آنها برای تصمیم گیری در مورد آموزش و روش‌های ارزیابی، ارائه روش‌های آموزشی‎ ‎نوین وابتکاری وارائه برنامه‌های آموزشی خاص آزاد هستند‎.

● ‎ارزیابی تحصیلی‎ ‎

ارزیابی دانش و مهارت‌های دانش‌آموزان هنوز درکشور لهستان به‌صورت استاندارد در‎ ‎نیامده است و به طورکلی تحت اختیار و صلاحدید معلمان است. ارزشیابی از دانش آموزان درطی‎ ‎سال تحصیلی اعمال می‌شود. نتایج بدست آمده درپایان هرنیم‌سال تحصیلی بایدازجانب‎ ‎شورای معلمان هر مدرسه مورد نظارت قرارگیرد. دانش آموزانی که نمرات رضایت بخش را کسب‎ ‎کرده‌اند باید همان ترم تحصیلی را مجدداً تکرار کنند.

● برنامه‌های آموزشی

در مقاطع آموزش پایه دانش‌آموزان باید به‌طور ویژه آموزش‌های زیررا ببینند‎:

▪ یاد بگیرند چگونه خودرابه نحو صحیح وآزادانه مطرح کنند. و به صورت قابل فهم بخوانند‎ ‎و بنویسند‎.

▪ مطالعة نظراتی که برایشان مفید است وکسب اطلاعات مناسب برای آنکه حداقل بتوانند‏‎ ‎در مراحل بعدی ادامه تحصیل دهند‎.

▪ درک مفاهیم ومطالبی که گفته می‌شودونه فقط به خاطر سپاری آنها.

▪ افزایش توانائی‌های دانش‌‌آموزان درمشاهدة انواع مختلف وابستگی‌ها وارتباطات.

▪ درک اطلاعات مربوط به هررشته که واجد ارزش شناخت است به‌گونه‌ای که به درک‎ ‎بهتر جهان، مردم و خود دانش‌آموزکمک کند‎.

▪ مطالعة اصول پیشرفت شخصی وقوانین زندگی اجتماعی.

▪ شناسایی آثار هنری ملی ازنقطه نظراروپایی‎.

▪ مدرسه باید توانائی‌های دانش‌آموزان رابگونه‌ای گسترش دهدکه بدانند چگونه‎ ‎ازاطلاعاتی که فراگرفته‌اندبرای آماده‌سازی بهترجهت کاردردنیای مدرن بهره‎ ‎گیرند.انتظار می‌رود معلمان شرایطی را پدید آورندکه شاگردان مهارت‌های زیر را کسب ‎کنند‎:

▪ چگونه فرآیند یادگیری، خودرا ارزیابی و بررسی مدیریت را طراحی کنند و چگونه‎ ‎مسئولیت‌های بیشتری را در زمینة آموزش خویش برعهده گیرند‎.

▪ چگونه درشرایط مختلف بطور مؤثر ارتباط برقرار کنند و نظرات خودرا بیان نموده و به‎ ‎عقاید دیگران احترام بگذارند به درستی از زبان مادری خود استفاده کرده و درجمع‎ ‎سخنرانی کنند‎.

▪ چگونه به‌صورت مؤثر درتیم‌ها وگروه‌های کاری فعالیت کنند و ارتباطات فردی به‌وجود‎ ‎آورند. تصمیمات فردی یا گروهی بگیرند با استانداردهای پذیرفته شده هماهنگ عمل کنند‎.

▪ چگونه مشکلات و مسائل راحل کنند.

▪ چگونه به دنبال اطلاعات باشند و از بین منابع مختلف این اطلاعات را انتخاب‎ ‎و آنها را بکار ببرند و چگونه از تکنولوژی اطلاعات به نحو مؤثر و مناسب بهره‌ برند‎.

▪ چگونه اطلاعات کسب شده رادرعمل بکاربندند و تجارب و عادات لازم را فرا گیرند‎.

▪ چگونه علایق فردی و مهارت‌های ذهنی (منطقی)خود را گسترش دهند.

▪ چگونه روش‌ها و تکنیک‌های مختلف حل مسائل و معضلات اجتماعی را از طریق مذاکره‎ ‎فراگیرند‎.

▪ معلمانی که والدین رادرمسئولیت‌های آموزشی فرزندانشان یاری می‌دهند باید به‎ ‎شاگردان کمک کنند تابه مواردواهداف زیردست یابند‎:

▪ اهمیت دادن به پیشرفت شخصی دانش‌آموزان درمحیط مدرسه که شامل پیشرفت‌های ذهنی، فیزیکی، اجتماعی، سلامتی، اخلاقی و روحی است.‎

▪ تشویق دانش‌آموزان به گشتن به دنبال حقیقت، درستی و زیبایی درجهان.‎

▪ آگاهی دادن به دانش آموزان درزمینة استفاده عملی ازاطلاعات باتوجه به دروس و واحدهای هردرس در هر سطح آموزشی‎.

▪ حمایت ازخودوابستگی دانش‌آموزان که سبب می‌شود آنها به دنبال حقوق افراد وکل جامعه باشند.

▪ تشویق دانش‌آموزان به جستجوکردن، کشف کردن وتلاش برای رسیدن به اهداف بزرگ زندگی‎ ‎و ارزش‌های والا از طریق کار با این هدف که فردجایگاه خویش را در جهان بیابد‎.

▪ به دانش‌آموزان احترام به ارزش‌های عمومی جامعه آموزش داده ‌شود و آنها را برای‎ ‎زندگی در خانواده، جامعه محلی و کشور خودآماده کنند. این آماده‌سازی باتوجه به ارزش‌های‎ ‎فرهنگی و خصوصیات وطن پرستی انجام می‌شود‎.

▪ کمک به دانش‌آموزان برای تشخیص ارزش‌های اخلاقی که دریک سیستم وجوددارد تابتوانند‎ ‎انتخاب‌های درست را انجام دهند و فرصت خود اصلاحی برایشان فراهم آید‎.

▪ ایجاد روحیة مثبت گرایانه در مکالمات دونفره به دانش‌آموزان آموزش دهندکه به سخنان‎ ‎دیگران گوش فراداده و مقاصد ایشان را سریعاً دریابند بین جامعة مشترک دانش‌آموزان‎ ‎ومعلمان همکاری ایجاد شود. توجه معلمان باید بیشتربه سمت پیشرفت فردی دانش‌آموزان‏‎ ‎باشد. معلمان باید با همکاری هم آگاهی‌های لازم چه ازنظراطلاعاتی چه ازنظر صفات وچه‎ ‎از نظر مهارتی در اختیار شاگردان قرار دهند. این موضوع بخصوص در مراحل اولیه آموزش‎ ‎بسیار اهمیت دارد.

● آموزش پیش دبستانی

این مقطع آموزشی به عنوان نخستین مقطع از نظام آمورشی تلقی می‌شود. این مقطع کودکان ۳ تا ۶ سال را دربر می‌گیرد. کودکان شش ساله یک سال دوره آمادگی برای ورود به دبستان را فرا می‌گیرند. استفاده از مدارس پیش دبستانی دولتی و خصوصی می‌تواند به‌صورت پرداخت شهریه باشد‎.‎

برنامه‌های آموزش پیش دبستانی که به نام دوره‌های تربیتی کوتاه آموزش پیش دبستانی گروه سنی سه تا شش سال نامیده می‌شود و درحال اجراست از ۱۱ آوریل سال ۱۹۹۲ به‌وسیله وزارت ملی آموزش انجام می‌گیرد. دستورالعمل‌های عمومی دوره‌های تربیتی کوتاه‌مدت برای آموزش پیش‌دبستانی و تنظیم وظایفی است که باید توسط دو موسسه حداقل پنج بار در روز انجام شود. این دستورالعمل‌ها علاوه بر برنامه‌هایی است که توسط معلمان خصوصی انتخاب می‌شوند. در تنظیمات جدید وزارت آموزش، سه برنامه را برای اجرا تعیین کرده است:

ـ ‎برنامه‌های پرورشی پیش دبستانی‎.

ـ ‎برنامه‌های آموزشی پیش بستانی‎.

ـ ‎برنامه‌های مراقبتی.

با این حال ‎گام‌های رشد آموزش پیش‌دبستانی در مناطق روستایی لهستان هنوز هم خیلی آرام است ‎که این خود به دلیل عقب‌ماندگی اجتماعی و فرهنگی روستاهای این کشور و ثابت ماندن در یک سطح پایدار است.

● ‎آموزش ابتدایی

ورودی‌های جدید کلاس اول در لهستان علاوه بر کودکان هفت ساله که سن قانونی ورود به‏ دبستان را دارند بچه‌های کوچکتر که زودتر آموزش را شروع کرده‌اند و نیز کودکان بزرگتر که به دلایل گوناگونی نتوانسته‌اند در سن هفت سالگی تحصیل را شروع کنند را تشکیل می‌دهد‎.‎

در میان ورودی‌های جدید کلاس اول ابتدایی تعداد روزافزونی ازکودکان خارجی‎ ‎و مهاجر مشهود است.

این کودکان در داده‌های آماری که به جمعیت دانش‌آموزان مربوط می‌شود وجود دارند ولی مشمول داده‌ها در جمعیت گروه‌های سنی نیستند.

آنالیزهای داده‌ها، ما را به مشاهده اخص نرخ ورودی معین رهنمون می‌شود که به‌طور قطعی در مناطق روستایی پایین است.

نرخ ورودی‌های خاص که شاخص کودکان جدید به کلاس اول ابتدایی هستند در لهستان توسط اداره مرکزی آمار از سال تحصیلی ۱۹۹۵ـ۱۹۹۴ محاسبه شده‏ استNIRt ‎ ‎خصوصیات کودکان ۷ ساله را که سن قانونی ورود به‏ مدرسه ابتدایی را دارند به‌عنوان درصدی از جمعیت متشابه در کشور ترسیم می‌کند‎.‎

توزیع شاخص در سال‌های تحصیلی، رشد آرام ولی ممتدی را در این سال نشان می‌دهد.

همچنین این توزیع، اختلاف‌های مهم وپایداری را بین شهرهای کوچک وروستاها نشان می‌دهد

در لهستان دانش‌آموزان ابتدایی سالانه به‌وسیله بیش از ۳۰۰ هزار معلم آموزش داده می‌شوند.

معلمان مدارس ابتدایی با تحصیلات دانشگاهی همچنین با پایان دوران متوسطه در مدرسه به گرفتن درجه لیسانس از دانشگاه یا درجه فوق لیسانس در یک رشته علمی خاص مبادرت می‌ورزند.

معلمان برای استخدام نیاز دارند تا پس از پایان دوره متوسطه در دبیرستان یا گرفتن یک درجه علمی در دانشگاه به تناسب در یک دوره تعلیمی آموزش ببینند یا دانشکده‌های تربیت معلم را تمام کرده باشند یا سرانجام پس از آموزش متوسطه یک دوره‏ امتحان ورودی آموزش تدریس را بگذرانند.

به‌واسطه کوشش‌های اجتماعی فوق‌العاده و اتخاذ سیاست آموزشی مناسب بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۹ درصد معلمان با تحصیلات دانشگاهی‏ به روش‌های معین افزایش یافته است.

نرخ دانش‌‌آموزان نسبت به معلمان ابتدایی در روستاها از شهرهای کوچک و بزرگ پایین‌تر است و محاسبات، اختلاف چهار تا پنج دانش‌آموز را نشان می‌دهد.

معلمان مدارس روستایی در این نسبت دارای امتیاز هستند درحالی‌که معلمانی که در مناطق شهری هستند در شرایط غیرپیشرفته قرار دارند.

● آموزش متوسطه

مدارس متوسطه در لهستان شامل دبیرستان چهارسال، دوره پیش‌دانشگاهی برای آموزش دانشگاهی و مشاغل تخصصی، مدارس فنی چهار و پنج‌ساله برای آمادگی مشاغل تخصصی و آموزش دانشگاهی، مدارس فنی چهارساله برای آموزش کارگران، مدارس سه‌ساله فنی و حرفه‌ای برای آموزش مقدماتی کارگران است.

دانش‌آموزان بر اساس امتحانات ورودی در مدارس متوسطه پذیرفته می‌شوند.

مدارس برنامه درسی را که از سوی وزارت آموزش ملی مورد تأیید و تصویب قرار گرفته است را اجرا می‌کنند. سال تحصیلی ۱۰ ماه به دو نیم سال تحصیلی تقسیم‌بندی شده است‏‎.‎

● پذیرش تحصیلی

تا پیش از اعمال اصلاحات در ساختار آموزشی لهستان، ارائه گواهینامه پایان دوره ابتدایی برای پذیرش در مدارس متوسطه مقدماتی به استثنای مدارس فنی و حرفه‌ای مقدماتی و حضور در امتحانات ورودی برای انتخاب دانش‌آموزان مطابق با دانش و مهارتشان الزامی بود‎.‎

با آغاز اصلاحات آموزشی از سال تحصیلی ۲۰۰۳ـ۲۰۰۲ گواهینامه پایان مقطع مقدماتی متوسطه برای پذیرش مورد نیاز است‎.‎

وزارت آموزش شالوده و اساس برنامه‌های درسی را برای آموزش عمومی در هر نوع از مدرسه تعیین و تعریف می‌کند. معلمان می‌توانند کتاب‌های درسی را از فهرست مورد تأیید وزارت آموزش انتخاب کنند. آنها برای تصمیم‌گیری در مورد روش‌های آموزش و ارزیابی،‏ معرفی و ارائه روش‌های نوین آموزش و تشریح برنامه‌های درسی خاص آزاد هستند.

● ارزیابی تحصیلی

ارزیابی در این مقطع از آموزش مشابه ارزیابی آموزش پایه است. در پایان دوره تمامی مدارس (به‌استثنای متوسطه فنی و حرفه‌ای مقدماتی) امتحانات نهایی را به عمل می‌آورند.

متوسطه تکمیلی عمومی، متوسطه فنی و متوسطه فنی و حرفه‌ای ممکن است گواهینامه‌ای را برای آن دسته از دانش‌آموزانی که دوره فوق را با موفقیت تکمیل کرده‌اند و در امتحان نهایی قبول شده‌اند صادر کند که برای پذیرش در آموزش دانشگاهی مورد نیاز است.

متوسطه فنی و حرفه‌ای مقدماتی گواهینامه پایان دوره را صادر می‌کند که مدرکی دال بر دست یافتن به حرفه‌ای مقدماتی در بازار کار است.

مدارس متوسطه تکمیلی، دانشجویان را برای زندگی حرفه‌ای و تخصصی آماده می‌کنند و به دانش‌آموزان، عنوان‎ کارگر ماهر یا عنوان معادل داده می‌شود‎.‎

● سیستم نمره‌دهی

سیستم نمره‌دهی مراکز آموزش متوسطه به شرح زیر است:

ـ ‎عالی: ۶‏

ـ ‎خیلی خوب: ۵‏

ـ ‎خوب: ۴‏

ـ ‎رضایت بخش: ۳‏

ـ ‎متوسط: ۲‏

ـ ‎مردود:یک

ـ ‎بالاترین نمره: ۶ (عالی)

ـ ‎نمره قبولی: ۲‏

ـ ‎پایین ترین نمره: ۱ (مردود)

اغلب علامت‌های + و - به نمرات فوق اضافه می‌شود.

● آموزش فنی و حرفه‌ای

تحصیلات تکمیلی فنی و فنی و حرفه‌ای در مراکز زیر ارائه می‌شوند:

۱) کالج‌های فنی و حرفه‌ای

پس از قبولی در امتحان ورودی دانشجویان یک دوره ۲ ساله تحصیلی را به پایان می‌رسانند که منتج به کسب دیپلم پایان مدرسه متوسطه حرفه‌ای و تخصصی می‌شود‎ .‎

۲) کالج‌های آموزش فنی

طول دوره تحصیلی پس از امتحان ورودی دو سال است و منتج به کسب گواهینامه پایان مدرسه متوسطه تخصصی و حرفه‌ای می‌شود و یا طول دوره تحصیلی چهارساله برای فارغ‌التحصیلان مدرسه فنی و حرفه‌ای در نظر گرفته شده است که منتج به کسب گواهینامه پایان دوره و گواهینامه معلمی فنی و حرفه‌ای و عملی می‌شود.

۳) کالج‌های آموزش زبان‌های خارجی

دوره سه ساله تحصیلی پس از امتحان ورودی در نظر گرفته شده است که منتج به دیپلم‏ معلم زبان خارجی دبستان و مدارس متوسطه می‌شود‎.

۴) کالج‌های آموزشی

طول دوره تحصیلی دو سال پس از امتحان ورودی در نظر گرفته شده است که منتج به کسب‏ دیپلم معلمی پیش دبستان و آموزش دبستان می‌شود.

۵) پلی‌تکنیک‌ها وآکادمی‌های کشاورزی

دوره‌های سه ساله که منتج به کسب عنوان تخصصی دارنده جواز و گواهینامه، برنامه‌های چهارساله که منتج به کسب عنوان تخصصی مهندسی و دوره پنج ساله مدرک کار شناسی ارشد که منتج به عنوان تخصصی کار شناسی ارشد می‌شود‎ .‎از پاییز ۱۹۹۹ به تعداد نه مرکز حرفه‌ای و تخصصی در این کشور افتتاح شده است. این مراکز مشابه مراکز آلمانی با عنوان FACHHOCHSCKULE‎ بوده و مدارک کارشناسی با طول دوره تحصیلی سه سال را ارائه می‌دهند. این مراکز دانشجویان را برای مشاغل تکنسین آزمایشگاه و حقوق‌یار و پزشک‌یار و معلمی مدرسه آموزش می‌دهند.