بیداری عربی از نوعی دیگر

طی دو سال گذشته بارها از انقلاب هایی شنیده ایم که در مصر, تونس, یمن و لیبی بوقوع پیوسته و تاکنون هیچ کدام از آنها به برقراری دموکراسی های باثبات و همه جانبه منجر نشده است اما در این میان کمتر به موضوع رشد و توسعه ای پرداخته شده است که هم اکنون در عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس در حال اتفاق افتادن است

طی دو سال گذشته بارها از انقلاب‌هایی شنیده‌ایم که در مصر، تونس، یمن و لیبی بوقوع پیوسته و تاکنون هیچ کدام از آنها به برقراری دموکراسی‌های باثبات و همه جانبه منجر نشده است. اما در این میان کمتر به موضوع رشد و توسعه‌ای پرداخته شده است که هم‌اکنون در عربستان سعودی و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در حال اتفاق افتادن است.

این توسعه و تکامل شامل تغییری اساسی و بنیادین در میان روابط رهبران و مردم است و می توانید با سفری کوتاه به عربستان، دبی و ابوظبی آن را مشاهده کنید.

پس از وقوع بهار عربی، این رهبران بشدت نگران مشروعیت خود بودند و بدرستی دریافتند این مشروعیت با ارائه یارانه های بیشتر به مردم دوام نمی آورد.

این رهبران هم اکنون به جای بالیدن به مقاومت در مقابل اسرائیل و ایران، از مردم خود می خواهند کارهای اجتماعی و زیربنایی همچون ارتقای وضع مدارس، ایجاد مشاغل و ترمیم شبکه های آب رسانی را مبنای قضاوت خود نسبت به حکومت قرار دهند.

اینترنت نیز این فرصت را در اختیار مردم قرار داده تا بیش از گذشته در این زمینه مطلع شوند. در مورد نقش اینترنت در مصر و تونس بیش از اندازه مبالغه شد اما نقش همین پدیده در کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس نادیده گرفته شد؛ در این جوامع بسته، فیسبوک، توییتر و یوتیوب فضای گسترده کنترل نشده ای در اختیار مردان و زنان قرار داد تا در مورد موضوعات مختلف با یکدیگر صحبت کنند.

یک جوان عربستانی به من گفت: به هیچ وجه روزنامه های داخلی را نمی خوانم، بلکه منبع اصلی اخبار من، توییتر است.

نکته جالب اینجاست که بیش از نیمی از توییت ها در دنیای عرب در عربستان سعودی شکل می گیرد و مردم این کشور یکی از فعال ترین ملت ها در زمینه استفاده از توییتر و یوتیوب هستند.

عربستان با داشتن این تعداد بالای استفاده کنندگان از یوتیوب و توییتر دوست دارد مبلغ سنت های وهابی باشد اما در این میان، مردمی قرار دارند که این روزها تمام جنبه های زندگی اجتماعی عربستان حتی دین و مذهب را به سخره می گیرند.

پادشاه عربستان در میان کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همچنان محبوب است، اما دولت او دولتی فاسد و غیر پاسخگو شناخته می شود.

به همین دلیل است که چنین توییت هایی از طرف جوانان عربستانی پخش می شود: «از مردم به پادشاه: وضع آموزش کشور بسیار اسفناک است» یا «دوست داری چه حرفی به وزیر بهداشت بزنی؟» (این توییت با توجه به اتفاقات ناگواری پخش شد که در بیمارستان های عربستان اتفاق می افتد.)

چند هفته پیش که در عربستان بودم، باران سیل آسایی در حال باریدن بود. در همان موقع، روزنامه عربستانی الشرق کارتونی را چاپ کرده بود که سه نفر (یک مقام دولتی، یک مبلغ مذهبی و یک شهروند) به این سوال پاسخ داده بودند: چرا در خیابان های ریاض سیل به راه افتاده است؟ شخص دولتی جواب داده بود: هیچ سیلی در خیابان ها نیست و این یک شایعه است. مبلغ مذهبی گفته بود دلیل آن گناهانی است که دختران در دانشگاه ملکه نورا انجام می دهند.

شهروندی نیز عقیده داشت دلیل آن فساد دولت مردان است. اما کارتون دستی را نشان می داد که کلمه «سانسور» روی آن نوشته شده بود و روی کلام آن شهروند قرار گرفته بود. تعجب این است که این مطلب در یک روزنامه عربستانی چاپ شده بود.

در امارات متحده عربی نیز تصاویر ضبط شده با یک تلفن همراه که بسرعت در فضای مجازی پخش شد، یک مقام دولتی را نشان می داد که پس از تصادف در خیابان شروع به کتک زدن راننده ای می کند که یک کارگر آسیایی است. ترس مردم در حال ریختن است؛ آنها حالا بیشتر به دنبال دولتی پاسخگو و پاک هستند.

هفته گذشته یکی از دوستان عربستانی ام ویدئویی را نشان داد که در آن مردی فقیر در خانه اش نشسته و باران در حال چکه کردن از سقف خانه اش بود.

او در این ویدئو می گفت: من یک عربستانی هستم. این طرز زندگی کردن من است. وزیر مسکن کجاست؟ میلیاردها دلاری که برای مسکن هزینه شده، کجا رفته است؟ من در خانه ام هستم، اما هیچ فرقی با خیابان ندارد.

من داستان های فراوانی همچون این نمونه از جوانان عربستانی و اماراتی شنیده ام؛ جوانانی که برای انجام اصلاحات و تغییر در کشور های خود بسیار مصمم هستند.

آنها حوادث قاهره و دمشق را به چشم خود دیده اند بنابراین آنها نه انقلاب، بلکه رشد و توسعه می خواهند. شما می توانید انرژی و تحرک را در آنها مشاهده کنید.

پیگیری اصلاحات در دبی نیز انجام می شود. دولت در همین زمینه یک استراتژی برای سال ۲۰۲۱ تعیین کرده و هر کدام از ۴۶ وزارتخانه و سازمان های دولتی یک شاخص عملکرد سه ساله دارند.

کمک به دانش آموزان پانزده ساله برای کسب موفقیت در دانش، ریاضیات و راه انداختن کسب و کارهای جدید، از اهداف این استراتژی در بلند مدت است.

تمامی این ۳۶۰۰ شاخص بر روی یک آی پد نصب شده و شیخ محمد بن رشید، حاکم دبی هر هفته آن را پیگیری می کند.

مریم الحمادی چهل وهشت ساله و مدیر یکی از این بخش ها، هر ماه وزارتخانه ها و ادارات دولتی را در مسیر دستیابی به این پیشرفت رتبه بندی کرده و فهرست را در اختیار شیخ محمد قرار می دهد.

در واقع شیخ محمد از ادارات و سازمان های دولتی می خواهد همچون بخش خصوصی، در جهت رضایت مشتریان حرکت کنند.

باز هم می گویم، این موضوع ربطی به دموکراسی ندارد. این مربوط به رهبران این کشورهاست که احساس می کنند برای کسب مشروعیت باید چنین کارهایی انجام دهند.

زمانی که یکی از مقامات چنین کاری انجام می دهد، دیگران نیز برای تقلید از او تحت فشار قرار می گیرند.

همین موضوع باعث شفافیت و پاسخگو بودن بیشتر دولت ها در قبال مردم شان می شود.

نویسنده: توماس فریدمن

مترجم: علیرضا ثمودی