از دارالایتام تا کنسرواتوار

نگاهی به تاریخچه پیدایش کنسرواتوارها

از قدیم مدارس موسیقی به نام کنسرواتوار در ایتالیا دایر بوده است. پیشینه این مدارس به دوره رنسانس و شهر ناپل برمی‌گردد. این مدارس در حقیقت دارالایتامی بودند که به افراد بی‌سرپرست موسیقی آموزش می‌دادند. به هر حال کنسرواتوار نوعی مامن و پناهگاه برای ایتام بود و در اثر تکرار واژه کنسرواتوار در ایتالیا، می‌توانیم پیشقدم بودن این کشور را در راه‌اندازی کنسرواتوارها دریابیم.

در فرانسه اولین گونه کنسرواتوارها در اوایل دوره مسیحیت تاسیس شد که آموزش موسیقی در کلیساها را در بر می‌گرفت. اولین کوششی که جهت راه‌اندازی کنسرواتوار در مفهوم امروزی در فرانسه صورت گرفت، به دوره کشیش ابت برمی‌گردد. وی در سال ۱۶۶۹ یک آکادمی موسیقی برپا می‌کند. این آکادمی «مدرسه سلطنتی آواز و دکلماسیون» نام داشت و محلی بود برای هنرنمایی هنرمندان تئاتر، آوازه‌خوان‌ها و هنرپیشگان.

در سال ۱۷۸۴ این مدرسه به محل جدیدی منتقل می‌شود و مدیریت آن را فردی به نام گوسک بر عهده می‌گیرد. اما بنیانگذار واقعی کنسرواتوار پاریس که الگویی برای تمام کنسرواتوارهای امروزی محسوب می‌شود، شخصی به نام برنارد سارت است که اهل بوردو بوده و در ۱۷۶۵ متولد شده است. او که افسر ستاد مشترک ارتش بود، سرپرستی گارد سلطنتی را در دوران انقلاب فرانسه برعهده می‌گیرد. سارت هرچند موسیقیدان نبوده، ولی در ۱۷۸۹ موسیقیدان‌های گارد فرانسه را جمع می‌کند و گروه موسیقی گارد ملی فرانسه را تشکیل می‌دهد. او فردی کاملا بااستعداد بود و به مدد مدیریت خوب خود، جشن‌های انقلاب را در سال ۱۷۹۲ باشکوه هرچه تمام‌تر، برگزار می‌کند. وجه تسمیه کلمه «کنسرواتوار» به سال ۱۷۹۳ برمی‌گردد. در این سال این کلمه برای اولین ‌بار به کار برده می‌شد.

سارت در زمان اصلاحات در فرانسه مجبور شد از کار خودش استعفا دهد و مدتی هم کنسرواتوار تعطیل و فعالیت‌های آن محدود می‌شود تا جایی که وضعیت آن برمی‌گردد به وضعیت قبل از تاسیس، یعنی زمانی که کنسرواتوار با عنوان «مدرسه سلطنتی آواز و دکلماسیون» شناخته می‌شود. این مدرسه تحت مدیریت فرانسوا پرن قرار می‌گیرد. او البته موسیقیدان بسیار ممتازی بود، هرچند هیچ‌گاه از وی تجلیل نشد. سیستم کنسرواتواری با آمدن موسیقیدانی به نام کروبینی جان تازه‌ای گرفت. ما تا اینجا مروری بر کنسرواتوارها و مدارس موسیقی در فرانسه داشتیم، اما طی این سال‌ها کنسرواتوارهای کشورهای دیگر هم فعالیت خوبی داشتند. کنسرواتوار ایتالیا از آن جمله است، خصوصا از این جهت که ایتالیا سردمدار راه‌اندازی کنسرواتوارها در جهان است. قدیمی‌ترین کنسرواتوار ایتالیا، «کنسرواتوریو سانتا ماریا دی لورتو» نام داشت که در سال ۱۵۳۷ در شهر ناپل تاسیس شد. همچنین در سال ۱۶۱۵ کنسرواتوار دیگری در پالرمو تاسیس شد یا در بولونیا کنسرواتوار مجهزی در ۱۸۶۴ راه‌اندازی شد. این کنسرواتوار کلکسیون مجهزی از تصاویر تمام موسیقیدانان دنیا داشته است. کنسرواتوار میلان در ۱۸۰۷ تاسیس شد. روسینی برای شهر پزارو که شهر مادری‌اش بوده، مبلغ ۱۳۰۰ لیر اهدا می‌کند تا مدرسه موسیقی در این شهر احداث شود. کنسرواتوار فلورانس هم در سال ۱۸۱۴ تاسیس می‌شود.

در آلمان کنسرواتوارها قدمت زیادی ندارند، اما نهادهای مشابهی وجود داشته که نقش کنسرواتوار را ایفا می‌کرده‌اند، مانند مدرسه سن توماس لایپزیک که سباستین باخ در آنجا آوازهای کلیسایی را اجرا می‌کرده است. در قرن نوزدهم به خاطر اساتید برجسته‌ای که در آلمان فعالیت می‌کنند، کنسرواتوارهای این کشور پیشرفت زیادی کردند. در سال ۱۸۵۰ کنسرواتوار برلین راه‌اندازی می‌شود که ژوزف یواخیم از جمله اساتید آن بوده. شهر فرانکفورت در سال ۱۸۷۸ صاحب کنسرواتوار می‌شود و شهر مونیخ هم در سال ۱۸۴۶. کشور اتریش تنها در سال ۱۹۰۹ است که از یک کنسرواتوار دولتی بهره‌مند می‌شود. در مجارستان در سال ۱۸۸۰ یک آکادمی ملی موسیقی تاسیس می‌شود. همچنین در سوییس کنسرواتوار ژنو در ۱۸۳۷ راه‌اندازی می‌شود. در «برن» هم مدرسه‌ای در ۱۹۲۷ تاسیس می‌شود که از جمله کنسرواتوارهای مهم محسوب می‌شده است. در بلژیک کنسرواتوار مهمی به نام کنسرواتوار بروکسل وجود دارد که تاسیس آن به سال ۱۸۱۳ برمی‌گردد.

در هلند سه کنسرواتوار مهم در آمستردام، روتردام و لاهه فعال بوده که به ترتیب در سال‌های ۱۸۶۲، ۱۸۴۵ و ۱۸۲۶ تاسیس شده‌اند. در انگلستان، آکادمی سلطنتی موسیقی هست که در ۱۸۲۲ تاسیس شده. همچنین آکادمی لندن که در ۱۸۶۲ راه‌اندازی شد. در کشورهای اسکاندیناوی، کنسرواتوار کپنهاک در ۱۸۶۷، کنسرواتوار اسلو در ۱۸۶۵ و کنسرواتوار استکهلم در ۱۸۷۱ دایر شد. در لهستان، کنسرواتوار شهرهای کراکو و ورشو به ترتیب در سال‌های ۱۸۸۸ و ۱۸۲۱ راه‌اندازی شد و در اسپانیا هم کنسرواتوار مادرید در ۱۸۳۰ دایر شد. کنسرواتوار پرتغال هم در ۱۸۳۳ راه‌اندازی شد. اما در روسیه، کنسرواتوار لنینگراد در ۱۸۶۲ تاسیس شد و کنسرواتوار مسکو هم کار خود را در ۱۸۶۶ شروع کرد. آمریکا هم در تمام شهرها و مناطق خود کنسرواتوارهایی دارد که فعالیت موسیقی در آنها کاملا مدرن و به‌روز است.

هما سادات‌افسری