الو بچه شما شلوارش را خیس کرده

بسیار پیش آمده که کودکی وارد پنج سالگی شده, اما هنوز آداب تنها به دستشویی رفتن و انجام اعمالش را نیاموخته است

بسیار پیش آمده که کودکی وارد پنج سالگی شده، اما هنوز آداب تنها‌ به دستشویی رفتن و انجام اعمالش را نیاموخته است. کودک باید طوری در این زمینه آموزش ببیند که در سنین ورود به مدرسه دیگر نیازی نداشته باشد تا کسی برای رفتن به دستشویی همراهی‌اش کند یا پس از تماس مسئولان مدرسه با البسه‌ای خیس و کثیف و خاطره‌ای بد به خانه فرستاده شود؛ وگرنه کوتاهی اولیا و پس از آنها، مربیان او در مهد و آموزشگاه‌های پیش از ورود به دبستان مشخص است.

● تشخیص آمادگی

بهترین زمان برای آموزش دستشویی رفتن به کودک وقتی است که از نظر ذهنی و جسمی آمادگی یادگیری برخی مفاهیم و اعمال لازم را همراه با توانایی انجامش داشته باشد. اغلب کودکان قبل از هجده تا بیست ماهگی، می‌توانند به جای سرپا گرفتن، در لگن مخصوص خود بنشینند و پس از آن بسته به جنسیت‌شان از نیاز خود به تخلیه خبر دهند و مهارت مهار مثانه را کمابیش فرابگیرند، اما از دو تا سه سالگی است که می‌توان انجام اعمال توالت رفتن را طوری به آنها آموخت که ابتدا بتوانند زمان دستشویی رفتن را بخوبی تشخیص دهند و با کمک بزرگ‌تر​ها کارهایی چون درآوردن لباس، تخلیه، نظافت و خروج از توالت را پشت سر بگذارند و در نهایت از چهار تا پنج سالگی تمام اعمال دستشویی رفتن، کنار زدن البسه به جای درآوردن آنها و شستن خود را بدون نیاز به دیگران انجام دهند. تخلیه مدفوع در ساعات منظم و مدفوع نکردن در زمان خواب یکی از علائم مناسب برای تشخیص آمادگی او به فراگیری تئوریک آموزش دستشویی رفتن و یادگیری اسامی و اعمال مرتبط با آن است.

● چطور شروع کنیم؟

حوصله، خودداری از تعجیل و کسب آگاهی‌های اولیه از کتاب‌ها، مقاله‌ها و سایت‌های مرتبط، در نتایج آموزش اثرات بسیار دارد.

آموزش‌ها باید با مقدمه‌چینی، به صورت بیانی و تئوریک و به منظور آشنا‌کردن او قبل از آموزش جدی شروع شود. هنگامی که سن کودک بالاتر رفت و نیاز به فراگیری جدی‌تر شد می‌توان فرآیند را به صورت عملی و حتی همراه با تصویر انجام داد. اگر متوجه شدید کودکتان پس از هجده‌ماهگی هنگام دستشویی رفتن دیگران کنجکاوی نشان می‌دهد فرصتی مناسب به شما رو کرده است. در این مواقع او را از خود و فضای بسته توالت نرانید یا کلماتی مثل زشت است و مانند آن را به کار نبرید تا بتوانید غیرمستقیم شیوه انجام تخلیه و نظافت را برای این عمل طبیعی به وی بیاموزید. آموزش به طریق تقلید از بزرگ‌تر، اثراتی بسیار دارد و به همین طریق، واکنش‌های نادرست هم اثر نامطلوب بر آن می‌گذارد.مبانی کار هر چه دلپذیرتر، شادتر و بازی‌گونه باشد نتیجه بهتری خواهید گرفت. نقاط بدن، تفاوت ادرار و مدفوع، چگونگی و چرایی خروج آنها، وسایل مورد نیاز برای تمیز‌کردن و مباحث مرتبط با آن را طوری که گیج‌کننده نباشد با زبانی ساده به او توضیح دهید. کلماتی مهربانانه، تشویقی و در حد فهم وی به کار ببرید و برای نوع تخلیه اسامی ساده و تفکیک‌پذیر مثل جیش یا پی‌پی انتخاب کنید.

● تمرین و تمرکز بر جزئیات

آموزش باید دقیق و با در نظر گرفتن جزئیات باشد. حتی طریقه باز و بسته‌کردن یک دکمه متفاوت نیز باید با صبر و حوصله به او آموزش داده شود. کودک کم‌کم و بتدریج باید بتواند از انتهای لباس دکمه‌ها را باز کند و از همان جا نیز ببندد. بخصوص برای بستن دکمه‌های مانتو دو سر لباس را تنظیم و آخرین سوراخ را با آخرین دکمه مرتبط کند. به جای درآوردن شلوار، پاچه‌ها را بالا دهد و شورت و شلوار خود را تا پایین زانوها پایین بکشد. در همین حین باید بیاموزد که چطور پیراهن یا مانتوی خود را تا بالای کمر بالا بکشد و آن را طوری نگه دارد که خیس نشود. طریقه نشستن و حفظ تعادل یا پاشیده شدن آب به لباس و کفشش را با او تمرین کنید. اگر شلوار زیپ‌دار می‌پوشد، چگونگی باز و بسته‌کردن آن را باید بخوبی فرا گیرد. تمرین کنید که چگونه با یک دست آفتابه یا شیلنگ را بگیرد و با دست دیگر خود را بشوید. با نزدیک‌کردن و حرکت دادن دست خودش بگویید کجا را چطور بشوید و چگونه بفهمد که کاملا تمیز شده است؛ چطور قبل از ورود به دستشویی در بزند، در صورت شنیدن یا نشنیدن صدا وارد یا منتظر شود؛ چطور در را ببندد، پس از تخلیه آب بریزد، سیفون را برای تمیز‌کردن کاسه دستشویی بکشد، دست‌هایش را خشک کند، در صورت دسترسی نداشتن به حوله چه کند و... حتی برای مواقعی که احتمال قطع آب هست چگونه خود را با دستمال موقتا تمیز کند و برای رفع بو و حفظ بهداشت در این مواقع خاص چه کند.

● عوامل و روابط اثرگذار

دقت کنید که شب‌ادراری ممکن است تا سنین بالاتر هم اتفاق افتد. آنچه مهم است آموزش نحوه دستشویی رفتن در بیداری و به طور ارادی است. بنابراین، آموزش توالت شبانه و توقع بیدار شدن برای رفتن به دستشویی را به زمانی موکول کنید که کودکتان روش درست توالت رفتن در روز و بیداری را بخوبی و به طور صحیح آموخته باشد. یادتان باشد که زمان و سرعت یادگیری در پسر و دختر هم کمی متفاوت است.

ریزبینی و دقت از عوامل مؤثری است که اولیا یا مربیان را در آموزش درست یاری می‌دهد. مثلا اگر کودکی از رفتن به توالت خودداری می‌کند می‌توانید با چسباندن نقاشی‌ها و عکس‌های جذاب کارتونی به در و دیوار توجه او را جلب کنید. سپس سازگاری با فضاهای جدید و توالت‌های دیگر مثل مدرسه را به وی بیاموزید. تمام کودکان و حتی بزرگ‌ترها باید یاد بگیرند از تمسخر کودکان دیگر در این زمینه خودداری کنند. در مراحل ابتدایی به آنها بگویید تلاشت را بکن، اگر نشد عیبی ندارد؛ کم‌کم اصول را بخوبی فرا خواهند گرفت. در مراحل بعدی سعی کنید وقتی کودکتان قصد رفتن به توالت دارد ترغیبش کنید که دقایقی صبر کند تا هم بتواند میزان کنترل مثانه خود را افزایش دهد هم اگر در مدرسه یا حین رفت و آمد، دسترسی به دستشویی ممکن نبود بتواند از خیس یا کثیف‌کردن خود جلوگیری کند. حتما از تجربه او و مشکلاتش در استفاده از توالت‌های دیگر جویا شوید، لباسش را بررسی کنید و مطمئن شوید حین نشستن کش یا کمر شلوار پاهایش را آزار نمی‌دهد. لباس‌های مناسب دیگری برای او تهیه و عوامل مشکل‌ساز را رفع کنید.

رشید حسام