تأملی در سراشیبی های زندگی

پژوهشگران دانشکده روانشناسی اسلو در نروژ معتقدند افرادی که در برابر مشکلات تحمل بالایی دارند در هر شرایط سخت آسیب پذیری هم که قرار بگیرند, باز آسیبی جدی به روان آنها وارد نمی شود

پژوهشگران دانشکده روانشناسی اسلو در نروژ معتقدند افرادی که در برابر مشکلات تحمل بالایی دارند در هر شرایط سخت آسیب پذیری هم که قرار بگیرند، باز آسیبی جدی به روان آنها وارد نمی شود. اما سؤال اینجاست که محققان چطور به این مسئله پی برده اند؟

مفهوم جدیدی در روان شناسی به عنوان تحمل پذیری وجود دارد که عمر چندانی از ورود آن نمی گذرد. حداکثر چند سال است که این کلمه به دنیای روانشناسی راه یافته و سابقه تحقیق درباره این مسائل در زندگی خانواده ها عمر چندانی ندارد.

ضمنا این کلمه هنوز به صورت نظریه های پیچیده هم تبدیل نشده و می توان مطمئن بود از این جهت که پیش فرض غلطی درباره آن وجود ندارد.

تحمل پذیری به بیان خیلی ساده یعنی اینکه افرادی در یک محیط پر از آسیب زندگی کنند اما از بیشتر آنها سربلند و سالم بیرون بیایند. اما منظور این نیست که تحمل پذیری فقط مربوط به دوره نوجوانی یا فقط مربوط به دوره جوانی است. هر چند که در این دوران ضروری تر است.

هر کسی در طول زندگی اش حتی در دوره سالمندی هم می تواند تحمل پذیری را از تجربه هایش بیاموزد و حتی اندازه تحمل پذیری اش بالا و پایین برود.

سؤال اینجاست که چطور ممکن است یک جوان در برابر این همه مشکلات همچنان مقاوم بایستد و شاخه های وجودش نشکند؟ روان شناسان نروژی یک فهرست بلند از ویژگی آدم های تحمل پذیر ردیف کرده اند.

درواقع این فهرست در چند ویژگی مهم خلاصه می شود و البته برای هر ویژگی هم راهکار رسیدن به آن ارائه شده است.

● هوشیاری در حل مشکلات

تحمل پذیرها در هر رده سنی به خصوص جوانی ذهنیتی تحلیلی- انتقادی نسبت به توانایی های خودشان و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف پذیرند و تخیل شگفت انگیزی درباره راه حل های احتمالی به ذهنشان می رسد، دارند. اما اینکه چطور می شود به مهارت حل مسئله دست پیدا کرد به تجربه، تربیت و پرورش خانوادگی هم مربوط است. اما اینکه چطور می توانیم این مهارت را پرورش دهیم باید بگوییم برای حل مشکل کافی است که ذهن خودتان را مرتب کنید و یک الگوی منظم را برای همه مشکلات در نظر داشته باشید. این الگو دارای مراحلی است که عبارتند از: تعریف دقیق مشکل یا مشکلات یعنی اینکه دقیقا بدانید مشکلات فعلی شما چه چیزهایی هستند و بتوانید هر کدام را در یک سطر توضیح دهید.

● اولویت بندی مشکلات

یعنی اینکه بدانید کدام مشکلات مهم تر یا فوری تر هستند و باید تا دیر نشده فکری به حالش بکنید و کدام مشکل ها مزمن تر یا بی اهمیت تر هستند.

برای امتحان می توانید فعلا مهم ترین مشکل را در نظر داشته باشید. دیگر بارش فکری برای حل مشکل؛ یعنی فکر کنید و هر راه حلی را به ذهنتان می رسد یادداشت نمایید. از احمقانه ترین و خنده دارترین گرفته تا معقول ترین راه حل ها، همه را فهرست کنید.

سپس اولویت بندی راه حل هاست یعنی به راه حل هایی که دارید امتیاز مثبت و منفی بدهید و آنها را براساس بیشترین نمره ای که می گیرند، اولویت بندی کنید.

اجرای راه حل ها و بازبینی هم گام آخر است یعنی حالا وقت عمل است. راه حلی که بیشترین نمره را گرفته عملا اجرا کنید و ببینید که جواب می دهد یا نه. اگر جواب نداد می توانید از فهرست اولویت بندی شده راه حل دوم را امتحان کنید. معمولا از چند راه اول یکی جواب می دهد.»

● لیاقت اجتماعی

جوانانی که تحمل پذیری بالایی دارند، مهارت های ارتباط با دیگران را خیلی خوب بلدند. آنها می توانند در شرایط سخت هم شوخ طبعی خودشان را حفظ کنند، می توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم ها می توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی دارید برایشان حرف می زنید می توانند خوب گوش دهند و خودشان را جای شما می گذارند.

بنابه گفته روان شناسان «لیاقت اجتماعی» تمام مهارت هایی را که به طریقی به ارتباط داشتن به دیگران ربط داشته باشد در بر می گیرد که چند تا از مهم ترین هایش عبارتند از:

شوخ طبعی که البته تحمل ناپذیرها حتما می دانند که همه سبک های شوخ طبعی مشکل را حل نمی کنند. شوخ طبعی پرخاشگرانه (مسخره کردن دیگران) و خودشکنانه (دلقک بازی برای خندیدن دیگران) اوضاع را بدتر می کند و شوخ طبعی به نوعی که حفظ روحیه در مقابل مشکلات با نگاه شوخ طبعانه باشد و پیونددهنده یعنی شوخ طبعی به عنوان ابزار ارتباط و صمیمیت با دیگران باشد که باید آن را پرورش داد.

فرد تحمل پذیر، انگیزه گوش دادن دارد یعنی مایل است حرف های دیگران را گوش دهد. به حرف های دیگران توجه کند و با تمام بدنش به آنها گوش می دهد؛ مثلا به موقع، تماس چشمی برقرار می کند. همدلی می کند؛ یعنی دوست دارد دقیقا بداند طرف مقابل چه احساسی دارد تا در احساسش شریک شود و مهم تر اینکه انعطاف پذیر است؛ یعنی می داند در مقابل افراد متفاوت و در موقعیت های مختلف چطور برخورد کند.

تحمل پذیرها از دوستان و آشنایانشان موقع روبه رو شدن با مشکلات استفاده می کنند. شما هم اگر بخواهید مثل آنها باشید باید خودخواهی تان را کنار بگذارید و کمک بخواهید.

● پیش به سوی پیشرفت

تحمل پذیرها اسیر گذشته نیستند. آنها نگاه مثبتی به آینده دارند آنها خوش بینند، برای آینده شان هدف و برنامه دارند و زندگی برایشان معنادار است. آنها برای رسیدن به این آینده در بیشتر موارد هم انگیزه دارند و هم انرژی. در نتیجه این ویژگی ها روند زندگی آدم های تحمل پذیر صعودی است نه نزولی. آنها اهل پسرفت نیستند و اگر باشند بعد از پسرفت های احتمالی پیشرفت های سریع تری دارند.

برای پرورش دادن آینده گرایی باید چندین مهارت اصلی را در خودتان پرورش دهید؛ یعنی باید درست به هدف بزنید و هدف هایتان را درست انتخاب کنید. هدف های خوب؛ هدف های کوچک، کوتاه مدت، دقیق، واقع گرایانه و در عین حال چالش برانگیزند.

شما به عنوان یک جوان باید بامعنا باشید و معنای واقعی زندگی را جستجو کنید.

با انگیزه باشید علت های بی انگیزه بودنتان را پیدا کنید، اگر شرایط ایجاب می کرد شرایط را تغییر دهید و اگر هر علت دیگری داشت ریشه یابی کنید و به کمک گرفتن از دیگران امیدوار باشید و تا حد ممکن هم به دیگران کمک کنید.

علیرضا سزاوار