پیامبر ص و خدیجه س

آنچه می خوانید نگاهی كوتاه است به روابط عاطفی میان پیامبر(ص) و خدیجه(س) كه اشاره ای نیز به مقدمات این ازدواج دارد.

زندگی مشترك پیامبر(ص) و خدیجه(س) درس آموز تمام مردان و زنانی است كه جویای سعادت در زندگی خود هستند. عدم دلبستگی خدیجه به سیم و زر دنیا وتوجه به امور معنوی, عشق و علاقه به پیامبر(ص), عطوفت و مهربانی متقابل رسول خدا(ص) و خدیجه(س), ایثار و وفاداری نسبت به یكدیگر, همه و همه درسهای آموزنده ای است برای جویندگان سعادت.

● شخصیت حضرت خدیجه(س)

خدیجه را نباید تنها یك بانوی سرمایه دار دانست. كه شتران حامل مال التجاره را به مناطق مختلف می فرستاد, و سودهای كلان بدست میآورد, بلكه وی به عنوان یك شخصیت معنوی, عفیف, پاكدامن و ایثارگر, دارای شناخت و فكر بلند و تیزبین مطرح بود.

این بانوی بزرگ, حتی در دوران جاهلیت, كه پاكدامنی جایگاهی نداشت, به دلیل عفت و دامن پاكش, طاهره نامیده می شد. ((و كانت تدعی فی الجاهلیه بالطاهره لشده عفافها و صیانتها)).(۱)

خدیجه آنچنان بر بلندای معنویت صعود كرده است كه پیامبر خدا(ص) به كمال وی شهادت داده و فرموده است: ((كمل من الرجال كثیر و لم یكمل من النسإ الا إربع: آسیه بنت مزاحم امرإه فرعون, و مریم بنت عمران, و خدیجه بنت خویلد, و فاطمه بنت محمد(ص))).(۲)

مردان بسیاری قله كمال را فتح نموده اند, ولی از زنان, چهار نفر به این قله دست پیدا كرده اند:

آسیه دختر مزاحم و همسر فرعون, مریم دختر عمران, خدیجه دختر خویلد و فاطمه دختر محمد(ص).

این بانوی بامعرفت, آنچنان حقیقت شناس و تیزبین است كه در میان همه مردان و زنان عصر بعثت, اولین فردی است كه نبوت رسول خدا را تصدیق می كند, و مدال پرافتخار ایمان را بدست میآورد.(۳)

خدیجه از بهترین زنان بهشت و برگزیده خداوند تبارك و تعالی است.(۴)

مقام این بانوی بزرگ به اندازه ای رفیع است كه پیامبر خدا(ص) خطاب به وی فرمودند: ((یا خدیجه ان الله عز و جل لیباهی بك كرام ملائكته كل یوم مرارا)). (۵)

خدیجه! خداوند عز و جل روزی چندین بار به عظمت تو در نزد ملائكه مقربش مباهات می كند.

و در مورد دیگر نیز فرموده است: ((قال جبرئیل: هذه خدیجه فاقرء علیهاالسلام من ربها و منی و بشرها بیت فی الجنه))(۶). سلام خداوند و مرا به خدیجه ابلاغ كن و مژده خانه ای در بهشت را به او بده.

● زمینه ازدواج با رسول خدا(ص)

خدیجه از پیش مانند سایر مردم, محمد(ص) عزیز قریش را به عنوان فردی امین و درستكار می شناخت. بر همین اساس از حضرتش دعوت كرد تا مسوولیت یكی از كاروانهای تجارتی وی را بپذیرد, و شاید هم می خواست شخص مورد علاقه خود را به دقت بیازماید. به هر حال, محمد(ص) مسوولیت كاروان را پذیرفت. خدیجه هم غلام مورد اعتماد خود میسره را همراه حضرتش نمود, تا هم كمك كارش باشد, و هم هنگام بازگشت گزارش سفر را از وی دریافت كند.

● علایم نبوت در سفر تجارت

در بازگشت كاروان تجاری, آن چیزی كه بیشتر از خیر و بركت و سود تجارت این سفر, به سرپرستی محمد(ص), نظر خدیجه را به خود جلب نمود, گزارش دل انگیز میسره بود:

... در بین راه به صومعه راهبی رسیدیم. امین كاروان زیر سایه درختی كه نزدیك صومعه بود قرار گرفت, راهب صومعه آمد و پرسید: این شخص چه كسی است كه زیر این درخت آرمیده است؟

گفتم: مردی از قریش, از اهل حرم.

گفت: تا كنون جز پیامبران خدا كسی زیر این درخت قرار نگرفته است!!

خدیجه بسیار متعجب شد و تشنه شنیدن سخنان میسره, كه وی اضافه كرد و گفت:

در بین راه هوا به شدت گرم بود, ناگهان دو فرشته را دیدم كه آمده اند و بر سر امیر كاروان سایه افكنده اند و او زیر سایه فرشتگان حركت می كرد.(۷)

این گزارش, آنچنان قلب خدیجه را از عشق به رسول خدا(ص) آكنده نمود كه بلافاصله خود را به عموی دانشمند خویش, ورقه بن نوفل رسانید, و جریان را با وی در میان گذاشت.

ورقه بن نوفل گفت: اگر این گزارش میسره درست باشد, محمد(ص) همان پیامبری است كه بعثتش به این امت وعده داده شده است, و من اوصاف وی را در كتابها خوانده ام. (۸)

● عشق سرشار خدیجه به محمد(ص)

آن گزارش میسره, و این نوید ورقه بن نوفل, چنان طوفانی از محبت محمد(ص) در دل خدیجه ایجاد كرد كه بی صبرانه حضرتش را طلبید و خطاب به وی چنین گفت:

((یا بن عم, انی قد رغبت فیك لقرابتك و سطوتك فی قومك و امانتك و حسن خلقك و صدق حدیثك)).(۹) ای پسرعمو, به دلیل خویشی, شرافت خانوادگی, امانتداری, حسن خلق و راستگویی كه در شما سراغ دارم, به شما اشتیاق پیدا كردم.

آنگاه برای ازدواج با پیامبر(ص) اعلام آمادگی كرد.

این عمل خدیجه نشان دهنده این است كه وی گرچه از نظر مال و ثروت ممتاز بود, اما دل به امور معنوی داشت. او طالب شخص با كمال بود, نه فرد پولدار.

بر اساس همین دیدگاه بلند بود كه خواستگارانی پولدار چون عقبه بن ابی معیط و صلت بن ابی یهاب, كه هر كدام چهارصد غلام و كنیز داشتند را نپذیرفت(۱۰). اما در برابر شخص باكمالی چون رسول خدا(ص), هم خود پیشنهاد ازدواج داد, و هم مهریه را از مال خود تعیین كرد. امام صادق(ع) می فرماید: در جلسه خواستگاری, خدیجه(س) وقتی ملاحظه كرد عمویش ورقه بن نوفل در برابر سخنان ابوطالب از عهده پاسخ برنمیآید, بی درنگ گفت:

((یا عماه انك و ان كنت اولی بنفسی منی فی الشهود, فلست اولی بی من نفسی, قد زوجتك یا محمد نفسی و المطهر علی فی مالی))(۱۱) عموجان ممكن است درمسایل دیگر اختیار مرا داشته باشید, ولی اینجا اختیار با خود من است. سپس گفت: ای محمد من خودم را به همسری شما درآوردم, و مهر را هم خودم از مال خود قرار می دهم.

این كار خدیجه عشق غیر قابل توصیف وی را نسبت به رسول خدا(ص) می رساند, آن هم عشقی مقدس و معنوی كه ورإ همه امور مادی است, عشق به كمال است; عشق به صداقت است, عشق به امانت است, عشق به همه خوبیهاست, و در یك كلام عشق به خداست.

این بانو می داند كه همه سعادت و خوشبختی در ارتباط با فرستاده خدا است, و لذا در بیانی چنین می گوید: ((سعدت من تكون لمحمد قرینه, فانه یزین صاحبه))(۱۲) خوشبختی نصیب زنی است كه همسر محمد(ص) گردد, زیرا محمد برای وی مایه افتخار است.

● محبت و علاقه دو جانبه

عشق و علاقه خدیجه به رسول خدا(ص) یكطرفه نبود, بلكه محبت دو جانبه بود. این واقعیت را ابوطالب(ع) در خطبه عقد چنین بیان كرد: (( و له فی الخدیجه رغبه ولها فیه رغبه))(۱۳) خدیجه و محمد هر دو علاقه مند به یكدیگر هستند.

چه خوش بی مهربانی هر دو سر بی

كه یك سر مهربانی دردسر بی

همان گونه كه خدیجه نسبت به رسول خدا(ص) شناخت پیدا نموده و به حضرتش علاقه مند شده بود, رسول خدا(ص) نیز كمالات خدیجه(س) را دریافته و او را شایسته برای همسری خود می دانست. و لذا با اینكه وی قبلا دو شوهر دیگر كرده, و از نظر سنی بنا به قولی ۱۵ سال از رسول خدا بزرگتر بود(۱۴)او را از هر زن دیگر برای همسری خود مناسبتر دید, و با وی ازدواج نمود, و او را همواره مورد احترام و تجلیل قرار می داد.

رسول خدا(ص) هیچ زنی را همتای خدیجه قرار نمی داد ((یثنی علیها و یفضلها علی سائر امهات المومنین و یبالغ فی تعظیمها))(۱۵). او را ستایش می كرد و بر سایر همسران خود برتری می داد و در بزرگداشت و تكریم او تلاش زیاد می نمود.

علی اكبر صمدی

پی‏نوشت‏ها:

۱ـ سیر اعلام النبلإ, ج۲, ص۱۱۱.

۲ـ تفسیر المیزان, ج۱۹, ص۳۴۶.

۳ـ بحار, ج۱۶, ص۲. سیره ابن هشام, ج۱, ص۲۵۷. سیر اعلام النبلإ, ج۲, ص۱۰۹.

۴ـ بحار, ج۱۶, ص۲.

۵ـ عوالم العلوم, ج۱۱, ص۴۱.

۶ـ صحیح بخاری, چاپ دارالقلم, ج۵, ص۱۱۲.

۷ـ سیره ابن هشام, ج۱, ص۱۹۹.

۸ـ همان, ج۱, ص۲۰۳.

۹ـ همان, ج۱, ص۲۰۱.

۱۰ـ بحار, ج۱۶, ص۲۲.