در زندگی زخم هایی است ...

● نگاهی به فیلم جدایی نادر از سیمین
اول از همه تکلیفم را با فیلم روشن کنم که ساخته آخر و پر حرف و حدیث فرهادی، فیلمی بسیار خوب و همچون دیگر آثارش از سینمای ایران بالاتر است. فیلم، …

نگاهی به فیلم جدایی نادر از سیمین

اول از همه تکلیفم را با فیلم روشن کنم که ساخته آخر و پر حرف و حدیث فرهادی، فیلمی بسیار خوب و همچون دیگر آثارش از سینمای ایران بالاتر است. فیلم، دو مسئله اصلی را مطرح می کند، اولی اختلاف طبقاتی و به تصویر کشیدن افرادی چون حجت (شهاب حسینی) که چیزی برای از دست دادن ندارند، احساس حقارت و سرخوردگی می کنند، تعادل عصبی ندارند، با کوچکترین اتفاقی آرامش‌شان متلاطم می شود و... و ‌دیگری گفتن اولین دروغِ به ظاهر ساده است، که دروغ‌ها و اضطراب های بعدی را به همراه می آورد. اولی را در "شهر زیبا" دیده بودیم، دومی را در "درباره الی".

صحبت از مقایسه نیست، صحبت از این است که فیلم آخر فرهادی به‌رغم بازی های خوب و تاثیرگذاری که دارد، به‌رغم اجرا و کارگردانی بسیار خوب فرهادی و به‌رغم فیلمبرداری درخشان کلاری و میزانسن های دقیق اش چیزی فرای آثار پیشین فرهادی نیست، این را به این خاطر می گویم که فرهادی از اولین کارگردانی‌اش در "داستان یک شهر" و بعد اولین ساخته سینمایی‌اش "رقص غبار" و بعد از آن "شهرزیبا"، "چهارشنبه سوری" و "درباره الی" فیلم به فیلم بهتر و بهتر شده است و فیلم آخرش به لحاظ محتوا حرف تازه ای نمی زند، اگر در "درباره الی" مدام خود را جای الی و همراهانش قرار می دادیم و با پرسش این سوال که اگر ما جای همراهان الی بودیم چه واکنشی از خودمان نشان می‌دادیم، اخلاقیات مان را به چالش می کشیدیم. در اینجا دیگر دچار آن آشفتگی ذهنی نمی شویم (یا بهتر است به احترام آنهایی که از این فیلم خوب فرهادی بسیار ستایش می کنند، بگویم خود دچار آن احساس نشدم)

یکی از کلیدی ترین دیالوگ های فیلم جایی است که نادر از دخترش معنی لغت می پرسد و وی در پاسخ به یکی از سوالات نادر جای مترادف فارسی، از مترادف عربی استفاده می کند که در جواب به گفته نادر، می‌گوید: "خانم معلم مان گفته"، نادر در پاسخ به این جواب چنین می گوید: "چیزی که غلطه، غلطه، حالا هرکی می‌خواد بگه، هر جا می‌خواد بنویسه" فیلمنامه با ظرافت کار را به جایی می رساند که نادر در موقعیتی قرار گیرد که مجبور شود واکنشی خلاف این گفته از خود نشان دهد، او کار غلط را با این توجیه که "قانون این حرفا حالیش نمیشه" انجام می دهد و به دروغ می گوید که نمی‌دانسته که کارگر خانه حامله بوده است.

این چند خط واکنش آنی من (کمتر از چند ساعت بعد از به پایان رسیدن فیلم) به "جدایی نادر از سیمین" بود که شاید در زمان اکران فیلم و دیدن دوباره فیلم دچار تغییراتی شود، چون برای تحلیل کامل فیلم های فرهادی حتما باید فیلم را حداقل دوبار دید، مثلا الان دارم با خودم فکر می کنم، قضیه اون پول هایی که نادر گمان کرد دزدیده شده چه راحت ماست مالی شد.

بهترین ایده:

نمی دانم به این نکته توجه کردید یا نه اما جالب ترین ایده "جدایی نادر از سیمین" برای من این بود که پیرمردی که آلزایمر داشت، هر روز دنبال خریدن و مطالعه روزنامه بود.

امیرعباس صباغ