سالمندآزاری

خشونت نوعی ناهنجاری در روابط اجتماعی است که در آن حقوق فردی که از توانائی کمتری برخوردار است, مورد تعرض قرار می گیرد

خشونت نوعی ناهنجاری در روابط اجتماعی است که در آن حقوق فردی که از توانائی کمتری برخوردار است، مورد تعرض قرار می‌گیرد. وقتی نام خشونت به میان می‌آید ناخودآگاه ذهن‌ها به‌سوی ضرب و شتم می‌رود، اما براساس قوانین پزشکی قانونی پرخاشگری و آزارروانی نیز از انواع خشونت به شمار می‌رود و همچنین اعمال خشونت تنها به محیط‌های ناآشنا منوط نمی‌شود بلکه در محیط‌های آشنا و خانه نیز امکان آزار وجود دارد؛ حتی امکان آن پیش از مکان‌های عمومی و ناآشنا است.

از سوی دیگر در صورت شکایت فردی که مورد آزار قرار گرفته فرد یا افراد آزاررسان محاکمه شده و در صورت اثبات جرم، به پرداخت دیه و تحمل حبس محکوم می‌شوند.

اما در مواردی مانند کودک‌آزاری و سالمندآزاری که طی سال‌های اخیر شاهد افزایش روزافزون آن بوده‌ایم عاملان خشونت به راحتی از چنگ قانون می‌گریزند. زیرا اکثر این نوع آزار، پنهانی و مستتر است. البته همسر‌آزاری نیز در بسیاری موارد از این قاعده پیروی می‌کند. در این میان کودک‌آزاری بیشتر مورد موشکافی و بررسی قرار گرفته و به موضوع خشونت علیه سالمندان کمتر پرداخته شده است، اما این موضوع دلیل بر کم‌اهمیتی و نبود خشونت علیه سالمندان نیست.

براساس آمار در سال‌های اخیر با نادیده گرفته شدن سنت‌ها و فرهنگ ملی ـ مذهبی ایران از سوی جوانان و حرکت جامعه به‌سوی توسعه میزان خشونت به‌ویژه سالمند‌آزاری چند برابر شده است. این در حالی است که در گذشته سالمندان به‌عنوان بزرگ خانواده مورد احترام بودند و در تصمیم‌گیری‌ها یکی از عناصر اصلی به شمار می‌رفتند و ریش‌سفیدی احترامی بیش از دیگر اعضاء خانواده را به‌دنبال داشت. شاید بتوان یکی از دلایل افزایش بی‌حرمتی و خشونت علیه سالمندان را کمرنگ شدن نقش ریش‌سفیدی در خانواده‌ها دانست.

محمدعلی جداری فروغی حقوقدان و وکیل دادگستری می‌گوید: در قانون اساسی، همگان اعم از زن و مرد، بزرگ و کوچک دارای حقوق مساوی هستند. در این میان برای سالمندان و کودکان شرایط ویژه‌ای برای رسیدگی به مسائل‌شان در نظر گرفته شده است.

متأسفانه افراد سالمند به‌علت حفظ حرمت خانواده هیچ‌گاه حاضر نیستند عنوان کنند که توسط فرزندان خود مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند و شکایت در این موارد را خدشه‌دار شدن حیثیت خانواده می‌دانند.

وی در ادامه می‌افزاید: در سطح جامعه بسیار دیده شده است که حق و حدود سالمندان رعایت نمی‌شود مثلاً سارق موتورسوار ترجیح می‌دهد کیف پیرمردی را که از بانک آمده و احتمالاً حقوق بازنشستگی و اقلامی همراه خود دارد برباید یا اگر شخصی با یک پیرمرد تصادف کند صحنه را ترک می‌کند، چون می‌ترسد به‌دلیل ضعف جسمانی و جراحت، او مرده باشد. از سوی دیگر او توانی برای تعقیب ندارد.

وی همچنین در پاسخ به اینکه آیا از نظر حقوقی خشونت علیه سالمندان جرم محسوب می‌شود می‌گوید: خشونت علیه سالمندان مورد قانونی ندارد و طبق قوانین جرایم دیگر مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.

جداری فروغی با اشاره به سهل‌انگاری در نگهداری از سالمندان زمانی می‌تواند باعث مسئولیت کیفری گردد که نشان‌دهنده قصد فرد مبنی بر عمل مجرمانه باشد. در صورتی‌که از روی سهو و اشتباه اتفاق افتاده باشد نمی‌تواند به‌عنوان جرم مورد بررسی قرار گیرد. همچنین در اکثر جوامع مترقی افراد سالمند پس از سنین بازنشستگی تحت پوشش خدمات درمانی رایگان و نیز بیمه‌های مختلف قرار می‌گیرند و خدماتی مانند استفاده از اتوبوس برایشان رایگان است. حتی خانه سالمندان در این کشورها رایگان و بدون دریافت وجه است. مثلاً در خانه‌ای که جوان در آن زندگی می‌کند اگر پیرمرد و پیرزن احساس آرامش نداشته باشند با میل خود می‌توانند به خانه سالمندان رفته و در آنجا زندگی می‌کنند. این در حالی است که نه تنها چنین شرایطی در کشور ما وجود ندارد بلکه هزینه‌های این مراکز سرسام‌آورند و در برخی موارد از حقوق بازنشستگی نیز بیشتر می‌شود. بنابراین سالمندان به ناچار مجبور به زندگی در خانواده می‌شوند اگر چه در آن خانواده خشونت وجود داشته باشد.

این کارشناس حقوقی در مورد پرخاش و مجموعه رفتارهائی که تأثیر روانی دارد و می‌گوید: این‌گونه رفتارها به تنهائی جرم محسوب نمی‌شود اما می‌توانند زمینه‌ساز جرم باشند. مثلاً زندگی فرد مسن با خانواده ممکن است رفتارهای پرخاشگرانه‌ای را همراه داشته باشد به‌خصوص اگر آن خانواده فرزند کوچکی هم داشته باشد به اقتضای شرایطی سنی، بچه تمایل به بازی دارد و فرد مسن احتیاج به آرامش دارد در این صورت است که تنش به‌وجود می‌آید. البته این مشکل نیز باید با کار فرهنگی واقع شود.

جداری فروغی درباره سازمانی که به‌طور مستمر پی‌گیر موضوع و امور سالمندان باشد می‌گوید: سازمان دولتی در این زمینه فعالیت ندارد و فقط سازمان‌های خیریه و مؤسسات خصوصی وجود دارند که تعداد و امکانات آنها نیز با توجه به جمعیت ۷۰ میلیون کشور بسیار ناچیز است.

---