جمعیت شناسی و رویای صلح خاورمیانه

در حالیکه مردم آمریکا و ساکنان سرزمین های اشغالی خود را برای روی کار آمدن یک دولت جدید آماده می کنند مناقشه طولانی مدت رژیم صهیونیستی با فلسطینی ها مجددا مورد توجه قرار گرفته و از نگاهی جدید برخوردار شده است

در حالیکه مردم آمریکا و ساکنان سرزمین های اشغالی خود را برای روی کار آمدن یک دولت جدید آماده می کنند مناقشه طولانی مدت رژیم صهیونیستی با فلسطینی ها مجددا مورد توجه قرار گرفته و از نگاهی جدید برخوردار شده است. در محاسبات استراتژیک و سیاسی این مسئله به طور اجتناب ناپذیری تبدیل به یکی از مشکلات اصلی جهان شده و سیاست گذاران جهان ترجیح می دهند تا درباره آن سکوت کنند اما حقیقت تلخی به نام جمعیت شناسی وجود دارد که هر گونه محاسبه کوتاه مدت درباره خاورمیانه را به چالش می کشد.

به مدت بیش از شش دهه است که اسراییلی ها و فلسطینی ها در سرزمینی با یکدیگر نبرد می کنند که وسعت آن برابر با وسعت هائیتی است. و بر همین اساس تعداد افرادی هم که در این منطقه حضور دارند نیز جمعیت بسیار کمی را شامل می شود یعنی یک پنجم از یک درصد جمعیت جهان و یا جمعیتی برابر با جمعیت لس آنجلس آمریکا. علاوه بر این مطلب اقتصاد این سرزمین و مردمان آن نیز به همین نسبت کوچک است و کمتر از یک سوم از یک درصد اقتصاد جهان را شامل می شود.

صرف نظر از این حقایق آماری مناقشه فلسطین-اسراییل مسئله ای است که اهمیت جهانی دارد، مسئله ای که در خارج از مرزهای آن و در تمامی کشورها به آن پرداخته می شود. این مسئله تا جایی کشیده شده که دیپلماسی بین المللی و همچنین سیاست ملی و منطقه ای را نیز متوجه خود کرده است. از آن گذشته موضوع اسراییل و فلسطینی ها افکار عمومی جهان را سرگرم خود کرده و در اغلب بحثهای دانشگاهی نیز می توان مشاهده کرد که این مسئله اغلب بحثها را به خود اختصاص داده و عناوین اصلی رسانه های جهان نیز اغلب درباره مسائل مربوط به فلسطینی ها است.

حال با توجه به این مطلب که در ماههای آینده دولتهای جدیدی در آمریکا و رژیم صهیونیستی روی کار خواهند آمد و تشکیلات خود گردان فلسطین نیز با بی نظمی های درون خود دست به گریبان است دورنمای ابتکاراتی که منجر به صلحی جامع در خاورمیانه شوند دور از دسترس به نظر می رسند و این در حالی است که دولت بوش بر اساس طرح آناپولیس خود سعی دارد تا آخر سال جاری میلادی صلح را میان صهیونیست ها و فلسطینی ها برقرار کند و این مسئله ای است که کمتر کسی به تحقق آن باور دارد. با وجود چالش هایی که توسط موضع های ادامه دار متعددی در منطقه ایجاد شده و وقفه هایی که در مذاکرات وجود دارد جمعیت شناسی مسئله ای است که با ترسیم نکاتی که کمتر به آنها توجه شده می تواند آینده منطقه را ترسیم کند. در اینجا چهار سناریوی اصلی در بحث جمعیت شناسی منطقه که می تواند در آینده بروز کند با اشاره به مشکلات موجود در سرزمین های اشغالی، کرانه باختری و نوار غزه مورد بررسی قرار می گیرند. سناریوی اول ادامه همین وضعیت فعلی است. در طی یک دوره کامل ۴۰ ساله که آغاز آن سال ۲۰۱۰ میلادی باشد جمعیت اسراییل به میزانی می رسد که بسیار بیشتر از تعداد جمعیتی است که اراضی فلسطینی را اشغال کرده اند.جمعیت اسراییل ( رژیم صهیونیستی ) در حال حاضر بیش از ۷ میلیون نفر است ( البته با احتساب عرب های حاضر در سرزمین های اشغالی ) این در حالی است که میزان زاد و ولد فلسطینی ها بیش از اسراییلی هاست. در حال حاضر هر زن فلسطینی در نوار غزه و کرانه باختری ۴ تا ۵ ( ۲/۴ تا ۴‎/۵ ) فرزند دارد و این در حالی است که هر زن اسراییلی ۹‎/۲ ( ۳ ) فرزند در سرزمین های اشغالی دارد. و این مسئله باعث می شود که رشد جمعیت نزد فلسطینی ها بسیار بیشتر از اسراییلی ها باشد. که با توجه به وضع موجود نرخ رشد جمعیت فلسطینی ها ۲‎/۳درصد و نرخ رشد اسراییلی ها ۸‎/۱ درصد است. بنابراین در این دوره ۴۰ ساله و در پایان آن تفاوت جمعیت میان اسراییلی ها و فلسطینی ها به طور محسوسی کم شده و جمعیت آنها با یکدیگر برابر می شود و جمعیت هر یک از آنها بالغ بر ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر می شود.

سناریوی دوم در این خصوص موضوع تشکیل سه سرزمین مستقل یعنی اسراییل، نوار غزه و کرانه باختری است ؛ در این سناریو و با احتساب همان دوره ۴۰ ساله وسعت اسراییل بیشتر از کرانه باختری و یا نوار غزه می شود. با این وجود اگر تعداد آوارگان فلسطینی را که هم اکنون در کشورهای همسایه زندگی می کنند جزو جمعیت کرانه باختری در سال ۲۰۱۰ حساب کنیم آنگاه جمعیت این سرزمین جدید فلسطینی در عرض ۲۰ سال بیشتر از جمعیت اسراییل خواهد شد.

سناریوی سوم موضوع تشکیل دو کشور مستقل است که این سناریو شامل شکل گیری و وجود دو کشور مستقل در کنار یکدیگر است . در این سناریو اگر آوارگان فلسطینی حاضر در سایر کشورها به کشور خود باز نگردند آنگاه جمعیت اسراییل بیش از جمعیت کشور جدید فلسطین خواهد بود که در پایان دوره ۴۰ ساله جمعیت هر دو با هم مساوی می شود. هر چند که اگر آوارگان ( مهاجران ) فلسطینی را در سال ۲۰۱۰ یعنی زمان آغاز دوره ۴۰ ساله جزو جمعیت کشور فلسطین حساب کنیم در پایان دوره جمعیت فلسطین بیش از جمعیت اسراییل خواهد شد.

سناریوی چهارم وجود تنها یک کشور است یعنی سرزمین های اشغالی، کرانه باختری و نوار غزه با هم یک کشور شوند. در این سناریو افراد عرب و یهود هردو شهروند یک کشور شده و از حقوق مساوی بهره مند می شوند. بر اساس این سناریو اگر این کشور متحد در سال ۲۰۱۰ شکل بگیرد جمعیت کلی آن برابر با ۱۲ میلیون نفر خواهد بود. زیرا جمعیت اعراب و یهودی ها تقریبا یکی بوده و جمعیت هر یک از آنها به طور مجزا بالغ بر شش میلیون نفر است.

هر چند که با توجه به میزان زاد و ولد موجود در میان عرب ها جمعیت آنها به زودی بیشتر از جمعیت یهودی ها می شود و در سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت عرب ها به تنهایی دو سوم از جمعیت این کشور تازه تاسیس را به خود اختصاص می دهد.

اختلاف موجود در این سناریو آن است که یک کشور با الحاق سرزمین های اشغالی، کرانه باختری و نوارغزه به وجود آمده در چنین وضعیتی یهودی ها در این کشور جدید در سال ،۲۰۱۰ ۵۵ درصد از جمعیت آن را به خود اختصاص می دهند و به همین ترتیب یهودی ها جمعیت غالب را تا سال ۲۰۳۰ در اختیار خواهند داشت اما پس از آن و در پایان دوره ۴۰ ساله یعنی سال ۲۰۵۰ میلادی جمعت اعراب بیش از جمعیت یهودی ها خواهد بود. ممکن است آشکار ترین نظری که درباره هر یک از این سناریوها وجود داشته باشد این مسئله باشد که وجود راه حل برای مناقشه فلسطینی ها با اسراییل یک رویا است. اما این نکته کاملا روشن است که جمعیت شناسی نقشی بسیار مهم را در هر یک از این راه حلها ایفا می کند. در دهه های آینده صرف نظر از بلایای بزرگ، جمعیت یهودی ها و اعراب در این سرزمین بسیار بیشتر از جمعیت فعلی خواهد بود. تراکم جمعیت امروز برای هریک از مناطق سرزمین های اشغالی، کرانه باختری و نوار غزه به ترتیب ،۳۵۰ ۴۵۰ و چهار هزار و ۳۰۰ ( ۴۳۰۰ ) نفر در هر یک کیلومتر مربع است که انتظار می رود این میزان تا سال ۲۰۵۰ به ۵۰۰ نفر در سرزمین های اشغالی، یک هزار نفر در کرانه باختری و ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر برای نوار غزه در هر کیلومتر مربع برسد.

پروژه های جمعیت شناسی این نکته را نیز مورد اشاره قرار می دهند که ممکن است برای اسراییلی ها حفظ موقعیت اکثریت ۷۶ درصدی در سرزمین های اشغالی بسیار مشکل باشد. با توجه به اینکه میزان زاد و ولد در میان عرب های اسراییلی بسیار بیشتر از یهودیان اسراییلی است ( زاد و ولد عرب های اسراییلی ۷‎/۳ درصد و یهودیان اسراییلی۸‎/۲ درصد است ) انتظار می رود که در دهه های آینده جمعیت عرب های اسراییلی بسیار بیشتر از یهودیان اسراییلی رشد کند. برای مثال با در نظر گرفتن این مسئله که هم اکنون عرب های اسراییلی یک پنجم از جمعیت سرزمین های اشغالی را تشکیل می دهند انتظار می رود که در سال ۲۰۲۵ جمعیت آنها یک چهارم از جمعیت حاضر در سرزمین های اشغالی را شامل شود و تا سال ۲۰۵۰ این میزان به ۳۰ درصد برسد.

با این اوصاف پرسش اصلی درباره مناقشه فلسطینی ها با اسراییل باقی مانده و آن اینکه کدامیک از این سناریوها به وقوع می پیوندد که توجه به روند سیاسی موجود در خاورمیانه و خارج از آن، این مطلب را روشن می کند که در کوتاه مدت شاهد ادامه وضعیت فعلی در سرزمین های اشغالی خواهیم بود. اما ادامه وضع موجود موجب زیر سوال رفتن تلاشهای صلح و از میان رفتن امکان تشکیل دو کشور مستقل می شود. با این وجود و در مقایسه با خروج از غزه، خروج رژیم صهیونیستی از کرانه باختری یک کابوس وحشتناک برای کابینه این رژیم محسوب می شود.

قرار دادن این حقایق در کنار یکدیگر ما را به این نتیجه می رساند که فلسطینی های حاضر در سرزمین های اشغالی به خصوص آنهایی که در کرانه باختری حضور دارند ممکن است تصمیم بر این امر بگیرند که در انتخابات موجود در رژیم صهیونیستی شرکت کنند. در حقیقت نبود پیشرفتی قابل لمس در مورد روند صلح در میان فلسطینی ها موجب افزایش افرادی شده که معتقدند طرح تشکیل دو کشور مستقل قابل دسترس نبوده و هیچگاه رنگ حقیقت به خود نمی گیرد.

و در نهایت آنکه رشد جمعیت در این مناطق نه تنها تناسب میان عرب های اسراییلی و یهودیان اسراییلی و حتی فلسطینی ها را بر هم می زند بلکه این تغییر وضعیت موجب تغییرمحاسبات سیاسی نیز می شود و مذاکرات صلح را تحت تاثیر خود قرارمی دهد.

مترجم : حمید بیاتی

منبع : شورای روابط خارجی آمریکا