تکنولوژی چیست

تلاش برای تعریف تکنولوژی به مثابه ی ماجرای برخورد فرد نابینا و فیل است او با لمس قسمت های مختلف بدن فیل, تصورات مختلفی از درخت گرفته تا مار, طناب, بادبزن یا چیزهای دیگری را در ذهن خود مجسم می کند

تلاش برای تعریف تکنولوژی به مثابه‌ی ماجرای برخورد فرد نابینا و فیل است. او با لمس قسمت‎های مختلف بدن فیل، تصورات مختلفی (از درخت گرفته تا مار، طناب، بادبزن یا چیزهای دیگری) را در ذهن خود مجسم می‎کند.

از نظر اهل علم، تکنولوژی محصول نهایی تحقیقات یا همان دانش فنی و اطلاعاتی است که می‎تواند به محصولی تجاری تبدیل شود. تحقیقات علمی معمولاً در قالب مقالات تحقیقاتی، اسناد پتنت و محصولات نمونه‎ای که برای اثبات ماهیت ابداعی به‌کار می‎روند، تجسم می‎یابد.

اما از نظر مهندسان، تکنولوژی ابزار یا فرآیندی است که برای ساختن محصولات بهتر به‌کار گرفته می‎شود. منظور از محصولات بهتر، می‎تواند محصولاتی باشد که عملکرد بهتر یا هزینه‌ی کمتری داشته باشند و امکان فروش آن‌ها در بازارهای جدید فراهم باشد. مهندسان دستآوردهای تحقیقاتی را به محصولاتی قابل فروش در بازار تبدیل می‎کنند. به عبارتی تکنولوژی‎های جدیدی خلق می‎کنند که تأثیرات عمده‎ای بر درآمد و سودآوری شرکت‎ها برجای می‎گذارد.

پرسنل بازاریابی باید تکنولوژی را نوعی چالش بدانند، زیرا تکنولوژی از یک سو با فراهم آوردن امکان تنوع در محصولات یا ورود سریع به بازارهای جدید، می‎تواند فرصتی برای کسب مزیت رقابتی دربرابر رقبا باشد و از سوی دیگر، آن‌ها باید به پیامدهای بازاریابی تکنولوژی جدید کاملاً واقف بوده و مشخص کنند که آیا مزایای استفاده از تکنولوژی جدید بر هزینه‎های اضافی آن برتری دارد یا خیر. بازاریابان باید ارزش اقتصادی تکنولوژی جدید و نحوه‌ی بهره‎گیری سودآور از آن در محصولات شرکت‎ها را تعیین کنند.

از نظر حقوق‌دانان، تکنولوژی همان مالکیت معنوی است که باید مورد حمایت و حفاظت قرار گیرد. پتنت، علائم تجاری، کپی‎رایت، آثار ماسک و دانش فنی همگی جلوه‎های قانونی تکنولوژی است که به منظور کنترل، اشاعه و استفاده از تکنولوژی، مورد استفاده قرار می‎گیرند. مالکیت معنوی در تمام ابعاد زندگی ما نفوذ کرده است. از سرگرمی‎های مورد علاقه‌ی ما گرفته تا لباس‎ها و غذاهایی که خریداری می‎کنیم و حتی داروهایی که در زمان بیماری مصرف می‎کنیم. قانون، مسئول اطمینان از استفاده صحیح و عادلانه از مالکیت معنوی است و بدین منظور، مطمئناً زمان و تلاش فراوانی صرف خواهدشد.

از نظر مدیران بازرگانی، تکنولوژی مهم‌ترین دارایی شرکت‎ها است که کمتر موردتوجه قرار می‎گیرد. اکثر مدیران معتقدند که آینده‌ی شرکت آن‌ها تا حد زیادی به استفاده از تکنولوژی بستگی دارد. با این وجود، بسیاری از شرکت‎ها هنوز استراتژی تکنولوژی و روش مناسبی برای ارزیابی و ارزش‎گذاری دارایی‎های تکنولوژیک خود تدوین و پیاده‎سازی نکرده‎اند. دیگر مدیران، کاملاً به نقش تکنولوژی در کسب‌وکار و بازار خود پی برده‎اند، اما در شناخت فرصت‎ها و روش‎های بهره‎گیری از دارایی‎های تکنولوژی در دیگر بازارها ناکام بوده‎اند. اما مدیران حرفه‎ای موفق که از بینش لازم برخوردارند، به اهمیت تکنولوژی به خوبی واقفند و منابع و توجه کافی را در راستای کسب بیشترین منافع به آن اختصاص می‌دهند.

در نهایت از نظر کسانی که تکنولوژی را به‌کار گرفته و از آن لذت می‎برند، تکنولوژی ماهیتی بسیار جالب، جذاب و همیشه متغیر دارد که امکان زندگی سالم‎تر، شادتر، امن‎تر و بهتر را فراهم می‎آورد. جمع دیدگاه‎های مختلف که دنیای تکنولوژی را شکل می‎دهند (همچون ملاحظات همان فرد نابینا)، تصویری جامع‎تر از تک تک این دیدگاه‎ها است.

شاید امروزه، بهره‎گیری مؤثر از تکنولوژی، مهم‌ترین موضوع پیش‎ روی شرکت‎های تکنولوژی ـ محور باشد و مطمئناً این روند در آینده تشدید خواهد شد. سرمایه‎های معنوی می‎توانند باارزش‎ترین دارایی‎های شرکت‎ها باشند، در حالی که کمـّی کردن و استفاده از آن‌ها بسیار دشوارتر از ساختمان‎ها، ماشین‎آلات و دیگر انواع دارایی است که می‎توان آن‌ها را به‌راحتی تعریف و در ترازنامه وارد کرد. آن‌هایی که هنوز به ارزش مالکیت معنوی پی نبرده‎اند باید به ارزش دارایی شرکت‎های برخوردار از مالکیت‎های معنوی در بازار، نگاهی بیاندازند. فقط برای نمونه بد نیست بدانیم که فقط نام تجاری کوکاکولا را حدود ۴۰ میلیارد دلار ارزش‎گذاری کرده‎اند.

خرید یا فروش امتیاز، از استراتژی‎‎های مالکیت معنوی است که به منظور بهره‎گیری از دارایی‎های تکنولوژی در راه‎های جدید و خلاق مورد توجه قرار گرفته است. خرید یا فروش امتیاز در صنایعی همچون الکترونیک، کامپیوتر، مخابرات، بیوتکنولوژی، داروسازی و شیمیایی به شرکت‎ها امکان داده تا به بازارهایی وارد شوند که پیش از این فقط جولانگاه شرکت‎هایی با تکنولوژی‎های انحصاری بوده یا حتی باعث خلق بازارهای جدیدی شده که پیش از این به‌خاطر نیاز به استانداردسازی اساساً وجود نداشته‎اند.

چند سالی است که همکاران، موکلان، دوستان و آشنایان بارها نیاز به منبعی که نحوه‌ی تدوین و پیاده‎سازی قراردادهای امتیاز تکنولوژی در آن به صورت روشن و خلاصه آمده باشد، را به من یادآور شده‎اند. هرچند منابع چندی که ابعاد قانونی و مالی امتیاز تکنولوژی در آن به تفصیل تشریح شده در دسترس است، اما کمبود کتابی که مطالب آن به صورت ساده و قدم به قدم به این موضوع پرداخته باشد، به خوبی احساس می‎شد.

کتاب حاضر با تشریح ساده و کامل تمامی ابعاد قرارداد امتیاز تکنولوژی، تلاش می‎کند تا این خلأ را پر کند. این کتاب، با بررسی مسائلی که باید در اولین مراحل خرید یا فروش امتیاز موردتوجه قرار گیرد آغاز شده و با مطالعه‌ی ملاحظات بلندمدت پایان می‎پذیرد. فصل ۱ به تشریح روش‎های جایگزین خرید یا فروش امتیاز و نحوه‌ی تعیین استراتژی مناسب در میان آن‌ها می‎پردازد. فصل ۲، اجزای مختلف مالکیت معنوی در هر استراتژی امتیاز (همچون پتنت و علائم تجاری) و نحوه‌ی مدیریت بر این اجزاء را معرفی می‎کند. فصل ۳، نحوه‌ی انجام تحقیقات بازار برای شناسایی بازارها، تکنولوژی‎های رقابتی و خریداران بالقوه امتیاز و نحوه‌ی استفاده از اطلاعات گردآوری شده را تشریح می‎کند. فصل ۴ روش‎های معمول برای تعیین ارزش مالکیت معنوی را معرفی و فصل ۵، اطلاعات لازم برای تدوین استراتژی امتیاز را تشریح می‎کند. فصل ۶، نظراتی در مورد نحوه‌ی تجاری‎سازی تکنولوژی ارائه کرده و فصل ۷، به مقوله‌ی مذاکرات و تهیه‌ی پیش‎نویس قراردادهای امتیاز می‎پردازد. ملاحظات سازمانی اداره‌ی بلندمدت قرارداد‎های امتیاز نیز موضوع فصل ۸ است.

علاوه بر هشت فصل اصلی، پیوست‎های کتاب نیز به ارائه‌ی اطلاعات دقیق‎تر اختصاص یافته است. پیوست یک کتاب، فهرستی از منابع اطلاعاتی مفید در فاز تحقیقات بازار (همچون سازمان‎ها، انتشارات و منابع اینترنتی) را معرفی می‎کند و پیوست دو، نمونه‌ی کاملی از قراردادهای ترکیبی امتیاز را ارائه می‌نماید.

من در نگارش این کتاب، سه گروه را مشخصاً به عنوان خوانندگان اصلی کتاب مدنظر داشته‎ام. اولین گروه شامل افرادی است که در شرکت‎های خود از مالکیت معنوی برخوردارند و از آن بهره می‎برند ولی هنوز نیاز و زمان کافی برای تدوین و پیاده‎سازی یک استراتژی جدی را در این حوزه نداشته‎اند. امیدوارم این گروه از خوانندگان با مطالعه‌ی این کتاب بتوانند شناخت اولیه‌ی مناسبی از تمامی ابعاد قراردادهای امتیاز به دست آورند. همچنین معتقدم که این گروه می‎توانند از این کتاب بهره گرفته و تصمیم بگیرند که آیا فروش یا خرید امتیاز اساساً برای آن‌ها استراتژی مناسبی به شمار می‎رود یا خیر و اگر چنین بود، بتوانند به سمت طراحی و پیاده‏‎سازی قراردادی مناسب گام بردارند. دومین گروه هدف، آن دسته از کارشناسان حرفه‎ای هستند که در یکی از ابعاد فروش یا خرید امتیاز نیز تجاربی داشته‎اند و تمایل دارند که اطلاعات خود در مورد دیگر ابعاد موضوع را گسترش دهند. برای مثال، اطلاعات ارزش‎گذاری تکنولوژی[۱] می‎تواند برای وکلای مالکیت معنوی جالب توجه باشد. هرچند این افراد با ابعاد قانونی امتیازات تکنولوژی به خوبی آشنایند ولی ممکن است به‌دنبال آموزش نکات بیشتری در مورد ارزش‎گذاری باشند. سومین گروه هدف، مبدعان و مخترعانند. کسانی که می‎توانند با پرداخت هزینه‎ای ناچیز و مطالعه‌ی این کتاب، اقدامات لازم برای حفاظت از اختراع و ابداع خود و تجاری‎سازی موفق آن را بیاموزند. مخترعان و مبدعان می‎توانند با استفاده از این کتاب آشنایی خود را با فرآیند فروش یا خرید امتیاز گسترش داده و توان تجاری‎سازی ابداعات خود و مذاکره با دریافت کنندگان بالقوه امتیاز را افزایش دهند.

این‌ جانب در طی بیست و اندی سال تجربه در حوزه‌ی اعطای امتیاز تکنولوژی، به عنوان عضوی از سازمان‎های مطرح حوزه‌ی امتیاز تکنولوژی، به عنوان مشاوری مستقل در دو شرکت نوپا و نهایتاً به عنوان استاد دانشکده‌ی بازرگانی فعالیت داشته‎ام. در تمام این سال‎ها، همواره از من خواسته شده تا مرجعی مناسب در مورد اطلاعات پایه‎ای امتیاز تکنولوژی پیشنهاد کنم، ولی من هیچگاه چنین کتابی که تمامی اطلاعات لازم، به شکلی واضح و مختصر در آن منعکس شده باشد نیافتم. لذا در اینجا دیدگاه‎های خود (و بسیاری از دوستان و همکاران خود) را در مورد مبانی فروش یا خرید امتیاز تکنولوژی به شما عزیزان تقدیم می‎کنم.

این کتاب برای تمام کسانی است که در این عرصه جالب و پرآتیه فعالند یا مایلند که به این حوزه وارد شوند. امیدوارم این کتاب برای شما مفید و جالب توجه واقع شود و در فعالیت‎های تکنولوژیکی برای شما آرزوی توفیق می‎نمایم.

نویسنده : رابرت مگا نتز