یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
حوزه فرهنگی تمدنی ایران باستان درسده های پیشین
شخصیت و هویت هر ملت وابسته به فرهنگ ، تمدن ، عادات و رسوم اوست نه به مرزهای سیاسی که هرچند وقت به مناسبت های مختلفی تغییر می کند . فرهنگ و تمدن ایرانی همان است که نظامی را در گنجه ، مولوی را در بلخ ، ناصرخسرو را در افغانستان فعلی ، رودکی و سوزنی و ... را در سمرقند ، سعدی و حافظ را در شیراز و اقبال لاهوری را در لاهور به جهان عرضه می دارد . امروز اگر خطوط طبیعی یا تصنعی مرزهای سیاسی را به وجود آورده است ، هرگز آن اصالت فرهنگی از بین نمی رود : جشن نوروز را همه مردم جمهوری های رها شده از شوروی نیز برگزار می کنند . جشن هزاره بوعلی سینا « حکیم تاجیک » را تاجیکستان برگزار می نماید .
عرف و عادات هر ملت نسل به نسل منتقل می گردد . بعد از اسلام آوردن ایرانیان ، عادات و رسومی که با مبانی اسلام مباینت نداشت باقی ماند و ایرانیان آن عادات و رسوم میراث پدران خود را حفظ کردند . عید نوروز نه تنها باقی ماند بلکه تایید حضرت امام جعفر صادق علیه السلام را نیز به دست آورد . مراسم چهارشنبه سوری نیز باقی ماند و اصولا آنچه از رسوم قدیم ایران باقی مانده است ، مسلما با اسلام منافاتی ندارد و در طی قرون تایید شده است و اگر منافات داشت مسلما بعد از هزار و چند صد سال متروک می شد . کمااینکه روشن کردن آتش در چهارشنبه سوری که هنوز هم با تمام قدرت باقی مانده است ، گرچه یادگار دوران مذهب زردشتی است ولی در اسلام هم می توان دو تاییدیه برای آن قایل شد :
اول : آیات ۷۱ و ۷۲ سوره مریم : « و ان منکم الا واردها ... ثم ننجی الذین اتقوا ... » هیچکس از شما نیست مگر اینکه وارد آن ( آتش ) می شود ... سپس ما آنهایی را که تقوا داشته اند نجات می دهیم ... . دوم : در اخبار و احادیث از پل صراط و عبور از روی آتش سخن به میان آمده و به مومنین بشارت داده شده است که به سلامت و سهولت از آن عبور می کنند . رسم روشن کردن آتش و پرش از روی آن - چه در دین زردشتی و چه در دین اسلام که هر دو منبع الهی داشته و در اصول مشترک اند - می تواند سمبلی از این آرزوی نهایی هر فرد مومن باشد . به هرجهت این رسم ملی و سایر رسومی را که از نیاکان ما مانده و از صافی اسلام در طی قرون رد شده و به جا مانده است باید حفظ کرد . سعی در متروک کردن این رسوم به جایی نمی رسد و هر که با عرف متداول جامعه به صورت ضربتی درافتد ، اگر هم به صورت ظاهر در کوتاه مدت موفق شود ، ولی بالنتیجه و در دراز مدت مطرود ملت واقع می شود و به محض برطرف شدن فشارهای قبلی ، این رسوم با قوت تمام برمی گردد . شاهد مثال کشورهای مسلمان جدا شده از شوروی سابق است که اسلام با قدرت تمام در آنها ظهور کرده است .
یکی از عادات و رسوم ملی و رکن فرهنگی هر ملت تقویم است . روزهای شادی و یا سوگواری که برحسب این تقویم تعیین می گردد از عادات و رسوم ریشه داری است که طی قرن ها از نسلی به نسل بعد منتقل گردیده است . چنین است که عید نوروز - یادگار جمشید باستانی - از چنان عظمتی برخوردار است که احساسات و عواطف تمام ایرانیان فرهنگی ( ساکن ایران ، افغانستان ، آذربایجان ، عراق ، تاجیکستان ... ) اعم از مسلمان ، زردشتی ، مسیحی ، کلیمی و غیر آنان را به تصرف خود درآورده است . نوروز همان اول فروردین یا به عبارتی اول حمل است . در کشورهای شرقی تر ایران که کلا یا اکثرا فرهنگ مشترکی با ما دارند ( و حتی در شهرهای انتهای شرق ایران مانند خواف ، تربت جام ، سرخس ، زابل و ... ) ساعت تحویل بعد از ظهر محلی بوده است و لذا عید آن ها پنجشنبه بوده است ولی با توجه به اینکه اوقات قراردادی است ، نصف النهار تهران را که مرکز است ملاک قرار داده اند .
ملاک سال شمسی یک دور گردش زمین به دور خورشید و یا به اعتقاد قدما گردش خورشید به دور زمین است ، اما در تقویم ایران قبل از اسلام و تا مدت ها بعد از اسلام محاسبه سال صحیح نبود و لذا تقویم و سال شمسی با گردش - به عقیده قدما - خورشید انطباق نداشت و لذا عید نوروز و اول فروردین تغییر زمان می داد . خیام ، فیلسوف ، ریاضی دان و منجم نامدار ایرانی ( متوفی ۵۱۵ یا ۵۱۷ هجری منطبق با ۱۱۳۷ یا ۱۱۳۹ میلادی ) با محاسبه دقیق تقویم متداول را اصلاح نمود و به نام سلطان جلال الدین آن را « تقویم جلالی » نامید که از آن پس در تمام ایران فرهنگی این تقویم معمول گردید . کشورهایی مانند افغانستان ، منطقه قفقاز ، ترکیه ، عراق ، تاجیکستان و اکثر کشورهای آزاد شده از شوروی سابق نوروز را برحسب این تقویم عید گرفته و اهمیت خاصی بدان می دهند .
در افغانستان ماه های سال نیز منطبق با ماه های شمسی است ، منتها به جای نام ماه نام برج مربوطه را قرار داده اند : حمل ، ثور ، جوزا ... . شوروی نیز با همه کوشش هایی که به کار برد تا در جمهوری های مسلمان تابعه خود مبانی ملیت شان را محو کند و ملیت جدیدی را که به نام « ملت شوروی » می خواست ایجاد کند بدان ها اعطا کند و در این مسیر حتی تقویم همه آن ها را عوض کرد ، موفق نشد و ملیت اختراعی وی وجود خارجی پیدا نکرد . اعتقادات و عرف این ملت ها همچون آتش زیر خاکستر باقی ماند و فروپاشی شوروی مانند وزش بادی این خاکستر را کنار زد . امیدواری کاملا منطقی می رفت که این کشورها با برادر فرهنگی خود یعنی ایران فعلی هماهنگ شده و همگی با هم در شکوفایی فرهنگ مادر همدست باشند ؛ ولی متاسفانه چنین نشد بلکه همان مختصر اقبالی که در بدو امر از ناحیه آن ها به عمل آمد از بین رفت و از ما دورتر شدند و این امر احساسات ملی و مذهبی هر ایرانی را متاثر می سازد . دو نکته مهم که در مسیر وحدت فرهنگی کمک می کند تقویم واحد و خط واحد است . وظیفه ای که برای ما ایرانیان مقرر می باشد ، این است که این برادران خود را از دنباله اسارت فکری شوروی نجات داده به دامن مادر فرهنگی شان برگردانیم . امروز چون سیاست و مرزهای سیاسی بر همه امور حکومت می کند ، اگر خیام ، بوعلی ، ابوریحان ، نجم الدین کبری را مصرا ایرانی بخوانیم در اذهان شنونده این لغت ایرانی به « ایران سیاسی » تعبیر می شود و تعصب متقابلی را بر می انگیزد . باید تفهیم کرد که این بزرگان به همه ما و به « ایران فرهنگی » تعلق دارد نه به ایران با مرزهای سیاسی .
در مورد تقویم هم جریان این است که چند قرن بعد از خیام پاپ گرگوار سیزدهم ( متوفی۱۵۸۵ میلادی - ۹۶۳ هجری ) برای اصلاح تقویم هیاتی را مامور ساخت و این هیئت تقویم میلادی را مانند اصلاحیه خیام اصلاح نمود . آنان یا از کار چند قرن قبل خیام اطلاع نداشتند و یا از روی تعصب نامی از او نبردند و اصلاحیه خود را تقویم گرگوار ( Gregorian Calendar ) نامیدند که هم اکنون نیز از آن استفاده می شود . خیام گرچه اهل نیشابور بود ولی در واقع به تمدن و فرهنگ جامعه اسلامی آن روز و « ایران فرهنگی » تعلق داشت و از این رو بود که اصلاحیه او در تمام قلمرو ایران فرهنگی آن روز متداول گردید . باید به این برادران و اعضای جامعه ایران فرهنگی توصیه نمود که با کنار گذاشتن تقویم میلادی مبدا تاریخ را از هجرت رسول اکرم (ص) برقرار سازند و تقویم اصلاحی خیام را با ماه های آن تقویم ( فروردین ، اردیبهشت ، خرداد ... یا حمل ، ثور ، جوزا ... ) به کار برند و سپس برای اینکه توهم تعصبات ملیت های درون مرز سیاسی نرود و تصور نشود تهران درصدد سیطره خود است ، و این برادران خیال نکنند که از سیطره شوروی رهایی یافته اند و سیطره ایران ( سیاسی ) قصد صید آنها را دارد ، برای تشخیص اول فروردین نصف النهار تهران را ماخذ نگیریم بلکه به افتخار خیام و برای تجلیل از او در همه ایران و کشورهای هم جوار نصف النهار نیشابور را ملاک بگیریم .
نکته مهم دیگر خط و به دنبال آن وضع زبان است . به یاد دارم در دوران دانشجویی در پاریس با دانشجویی اهل ترکیه بحثی داشتم ، وی مولوی را شاعر و عارف ترک می خواند . در پاسخ گفتم : کسانی مانند مولوی به جهان و بشریت تعلق دارند ، ولی از این مطلب که بگذریم به چند سوال من که پاسخ بدهی آن وقت از شما خواهم پرسید که مولوی متعلق به چه ملتی است .
پرسیدم : مقبره مولانا در قونیه است . در کتیبه های مزار وی سطوری نوشته شده است آیا می توانی آن کتیبه را بخوانی ؟ پاسخ داد : آتاتورک خط ما را تغییر داد و چون آن نوشته ها با رسم الخط سابق است ، نمی توانم آن را بخوانم . گفتم اما من می توانم بخوانم . ادامه دادم و گفتم : در موزه ها پیش نویس بعضی آثار مولانا به خط خود او موجود است آیا می توانی آن ها را بخوانی ؟ پاسخ داد : به همان دلیل سابق الذکر نمی توانم بخوانم . گفتم : اما من می توانم بخوانم و از این دو پاسخ تو منصرف شده گناه آن را به گردن آتاتورک می گذارم که با تغییر الزامی خط ، شما را از گذشته هایتان جدا کرد ولی من به شکرانه این نعمت که می توانم خط مولانا را بخوانم از لطف خداوند متشکرم که نوشته های مولانا و اشعارش اگر برایم خوانده شود ، معنای آن را می فهمم و خود هم می توانم آنها را بنویسم . اما آیا تو معنای آنها را می فهمی ؟ پاسخ داد : نه . بالاخره گفتم : اینک تو خود بگو ، مولوی ایرانی بود یا ترک ؟ در اینجا آن دانشجوی ترک ساکت شد .
نظیر تمام یا قسمتی از این مکالمه را می توان با برادران فرهنگی آزاد شده از شوروی سابق داشت . جشن هزاره بوعلی به عنوان حکیم تاجیک گرفته می شود ولی تاجیک ها آثار او را نمی توانند بخوانند . آیا آثار نظامی گنجوی در گنجه خوانده می شود ؟ آیا آثار رودکی در سمرقند و بخارا قابل قرائت است ؟ و حال آنکه آنان به افتخار این همشهریان قدیم خود باید کاری کنند که بتوانند آثار آن ها را بخوانند و بفهمند . در خصوص این ملت ها و دولت هایشان نباید در ایرانی خواندن این نامداران تعصب به خرج دهیم ، زیرا تعصب متقابل آن ها را برمی انگیزد و در تعصب متقابل هرگز نمی توان به وحدت رسید ، بلکه باید تشویق کرد که بتوانند آثار این بزرگان را بخوانند .
متاسفانه در برخوردهای سیاسی با این دولت ها و ملت ها به جنبه ملیت که وجه مشترک است کمتر توجه شده است . اسلام نمی تواند تکیه گاه چنین برنامه و تبلیغی باشد زیرا اولا : چون دولت ایران مبنای مشروعیت خود را از اسلام دانسته و خود را تنها دولت حامی و مبلغ اسلام می داند ، این روش توهم سلطه سیاسی را ایجاد کرده و تصور می شود ایران می خواهد جای شوروی سابق را در این کشورها بگیرد . ثانیا : اسلام دارای فرق مختلفی است که با هم تعارض ایدئولوژیک دارند و حتی بعضی از آنان ، شیعیان ایرانی را کافر می دانند و نقش تقریب هم هنوز چندان موثر نیست زیرا علمداران آن بین فرق داخل شیعه تفریق به وجود آورده و نمی توانند تقریب ایجاد کنند چه برسد به فرق غیرشیعه . و تقریب با تحبیب به وجود می آید نه با تهدید و فشار . ثالثا : دشمنان اسلام که از اتحاد ملل مسلمان واهمه دارند اختلافات را دامن می زنند ؛ علی هذا برای اجتناب از برخورد با این دو مانع باید مبنای روابط ما بر ملیت و غرور ملی باشد که قابل مخالفت و فرقه بندی نیست . آنگاه که این غیرت ملی در این ملت ها موجب تغییر خط شد و توانستند آثار نامورانی همچون نجم الدین کبری ، مجدالدین بغدادی ، نظامی گنجوی ... را بخوانند و همچنین آثار هریک از بزرگان ادب را که بخوانند ، چون همه مشحون از معارف اسلامی است ، گرایش اسلامی پیدا می کنند و بدین طریق است که می توان آنها را بطور غیرمستقیم به قلمرو اسلام کشانده ، اسلام را احیا کرد نه از طریق اعزام فقیه که احیانا ممکن است اثر معکوس داشته و حتی همان رکن مشترکمان را که ملیت ایران فرهنگی است ، متزلزل سازد . به جای اعزام واعظ و فقیه باید ابتدائا عارف ، حکیم ، ادیب و اسلام شناس را به عنوان رابط و سفیر انتخاب کرد .
نوشته دکتر نورعلی تابنده
دکتر امیرمسعود امیر مظاهری
http://pr-so.blogfa.com
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
مجلس شورای اسلامی مجلس شورای نگهبان ایران دولت حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران گشت ارشاد افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی شورای شهر شهرداری تهران پلیس شورای شهر تهران قتل سیل وزارت بهداشت کنکور سلامت سازمان هواشناسی
قیمت دلار مالیات خودرو دلار قیمت خودرو بانک مرکزی بازار خودرو قیمت طلا سایپا مسکن ایران خودرو تورم
تئاتر تلویزیون سریال محمدرضا گلزار ازدواج سریال حشاشین سینمای ایران سینما فیلم موسیقی قرآن کریم سریال پایتخت
سازمان سنجش ناسا کنکور ۱۴۰۳ خورشید
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه چین اوکراین حماس ترکیه نوار غزه
فوتبال فوتسال پرسپولیس استقلال تیم ملی فوتسال ایران بازی جام حذفی آلومینیوم اراک سپاهان باشگاه پرسپولیس تراکتور وحید شمسایی
هوش مصنوعی اپل فناوری همراه اول ایرانسل آیفون تبلیغات سامسونگ اینترنت بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان نخبگان
موز خواب بارداری دندانپزشکی کاهش وزن مالاریا آلزایمر