هرکه بارش بیش, دردش بیشتر

رابطه بارداری و کمردرد در گفت وگو با دکتر ابوالفضل مهدی زاده کاشی متخصص زنان و زایمان

کمردرد از شکایت‌های اصلی بیشتر خانم‌ها در دوران بارداری است. گاهی این کمر درد قبل از بارداری وجود داشته و در دوران باردای شدت می‌یابد، گاهی هم اصلا خانم این درد را نداشته و بعد از گذشت چند ماه از بارداری بروز می‌کند...

با دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده‌کاشی، متخصص زنان و زایمان، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد علل بروز کمردرد در دوران بارداری و درمان آن گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ چرا خانم‌ها در دوران بارداری دچار کمردرد می‌شوند؟

از ماه پنجم به بعد، شکم خانم باردار جلو می‌آید و زاویه مهره‌های پشت عوض می‌شود و احتمال ایجاد فشار روی اعصاب بیشتر است. از سوی دیگر، در نیمه بارداری، وقتی رحم سنگین‌تر می‌شود، مرکز ثقل بدن تغییر می‌کند و در این شرایط فشار بیشتر می‌شود و در نهایت باعث بروز درد در ناحیه پایین کمر، دنبالچه و پاها می‌شود. ضعف عضلات شکم نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز کمردرد در بارداری باشد. این عضلات به‌طور معمول ستون فقرات را حمایت می‌کنند. طی بارداری، این عضلات کشیده می‌شوند و ممکن است دچار ضعف شوند. علاوه بر اینها، در طول بارداری عروق خونی بزرگ‌تر و حجم خون در جریان بیشتر می‌شود. این موضوع نیز فشار را روی ریشه‌های عصبی بالاتر می‌برد. در نهایت به دنبال ترشح هورمون ریلاکسین در دوران بارداری، استخوان‌های لگن از هم باز می‌شود و استخوان دنبالچه نرم‌تر از معمول و قدری جابجا می‌شود. تمام این مسایل با درد همراه است.

▪ چگونه می‌توان کمردرد را درمان کرد؟

با توجه به اینکه کمردرد از قبل از بارداری وجود داشته یا نه، درمان متفاوت است. برخی خانم‌ها قبل از اینکه باردار شوند، به کمردرد مبتلا هستند. آنها باید قبل از بارداری علت کمردرد را که ممکن است. آرتروز یا دیسک کمر باشد، مشخص و درمان کنند. اگر درد کمر فقط به دلیل بارداری باشد، معمولا با استراحت و ورزش و نرمش‌های سبک و مصرف استامینوفن یا اصلاح وضعیت بدنی حین نشستن، ایستادن و خوابیدن بهبود می‌یابد. اما اگر دردها تسکین پیدا نکرد، متخصص زنان با پزشک ارتوپد و اعصاب مشاوره می‌کند تا مشخص شود در طول بارداری مهره‌ای جابجا و بیمار دچار دیسک کمر شده یا نه.

▪ اگر خانمی مبتلا به دیسک باشد، می‌تواند باردار شود؟

بله، البته باید بیشتر مراقب خود باشد و به وضعیت بدنی‌اش توجه کند. صاف بنشیند و اگر شاغل است، حتما هر ساعت از پشت میز بلند شود و چند قدمی راه برود. از انجام کارهای سخت یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کند تا فشار اضافه بر مهره‌ها وارد نشود. موقع خواب نیز باید به پهلو بخوابد و بالشتک مخصوص بین پاهایش بگذارد تا مهره‌ها تحت فشار قرار نگیرد.

▪ آیا این خانم‌ها می‌توانند زایمان طبیعی داشته باشند؟

اگر خانمی دچار دیسک کمر باشد و باردار شود، در ماه آخر به جراح مغز و اعصاب ارجاع می‌شود تا با درخواست ام‌آرآی مشخص کند زایمان طبیعی برای او خطرناک است یا نه. معمولا امکان زایمان طبیعی وجود دارد اما در برخی شرایط سزارین بهتر است.

▪ خانمی که کمردردش بعد از بارداری اتفاق افتاده چطور؟

بله، کمردردهای معمولی مانعی برای زایمان طبیعی نیستند.

▪ چگونه از بروز کمر درد پیشگیری کنیم؟

صاف بنشینید و قوز نکنید، برای طولانی مدت سر پا نایستید،‌ هنگام نشستن کاملا باسنتان را به انتهای صندلی بچسبانید و گودی کمر را با کوسنی پر کنید، روی تشک سفت بخوابید، وقتی به پهلوی چپ هستید، بین پاها بالشتکی قرار دهید، اگر به کمر می‌خوابید زیر زانوهایتان بالشتکی قرار دهید، هنگام بالا رفتن از پله‌ها کمی به جلو متمایل شوید، موقع پوشیدن لباس روی صندلی بنشینید، هنگام پوشیدن کفش پایتان را روی بلندی بگذارید تا کمرتان را خیلی خم نکنید، کفش پاشنه بلند نپوشید، موقع راه رفتن بیشتر به پاشنه پا فشار بیاورید تا به پنجه پایتان، برای برداشتن اشیاء از روی زمین از کمر خم نشوید بلکه زانوها را خم کنید و در حالی که ستون مهره‌ها کاملا صاف است، شیء مورد نظر را بلند کنید، مراقب رژیم غذایی‌تان باشید تا بیش از ۱۲-۱۰ کیلو اضافه وزن پیدا نکنید، به صلاحدید پزشک از کمربندهای بارداری استفاده کنید، از نشستن‌های طولانی‌مدت خودداری کنید. اگر شاغل هستید، هر ۲ ساعت یک بار از جا بلند شوید و کمی راه بروید و اگر قرار است به مسافرت بروید قطار از اتومبیل برای شما بهتر است چون می‌توانید تحرک بیشتری داشته باشید.

سمیه مقصودعلی