جهان ربات های هوشمند

تصور کنید در آینده ای نه چندان دور در هر خانه ای یک ربات وجود داشته باشد که به همه اعضای خانواده در انجام کارهایی که مسوولیت آن را بر عهده دارند کمک کند

تصور کنید در آینده‌ای نه‌چندان دور در هر خانه‌‌ای یک ربات وجود داشته باشد که به همه اعضای خانواده در انجام کارهایی که مسوولیت آن را بر عهده دارند کمک کند.

از آنجایی که این ربات‌ها که امروزه به عنوان ربات‌های انسان‌نما از آنها نام برده می‌شود از نظر ویژگی‌های ظاهری شبیه به انسان‌ها هستند می‌توانند همانند انسان‌ها از لوازم و ابزاری که ما از آنها برای انجام کارهای مختلف کمک می‌گیریم، استفاده کنند و همانند یک نیروی فعال و آماده به کار در همه جا حضور داشته باشند تا به اعضای خانواده در انجام کارهای مختلف کمک کنند.

این ربات‌ها نه‌تنها همه اثاثیه و لوازم خانه‌ را در جای خود قرار می‌دهند و به پدر یا مادر سالمند شما کمک می‌کنند تا به آسانی از پله‌ها بالا و پایین بروند بلکه می‌توانند مسوولیت تهیه غذا برای همه اعضای خانواده در یک روز تعطیل را هم بر عهده گیرند و به عبارت دیگر می‌توان گفت که آنها قادر هستند هر گونه کار سخت و طاقت‌فرسایی را که از انجام دادن آن به ستوه آمده‌اید، تنهایی و بدون نیاز به کمک شما انجام دهند.

زمانی که برای نخستین بار صحبت از ربات‌هایی به میان آمد که قادر بودند مانند انسان‌ها راه بروند و صحبت کنند تصور می‌شد که بومی شدن این فناوری که در ابتدا در انحصار کشورهایی مانند ژاپن بود مستلزم دسترسی به زیرساخت‌هایی است که در اختیار داشتن آنها بیش از ده‌ها سال به طول خواهد انجامید، اما همان طور که چندی پیش مطلع شدید تنها پس از گذشت ۱۰ سال دانشمندان و محققان کشور ما نیز موفق به ساخت رباتی شده‌اند که می‌تواند راه برود و صحبت کند.

نسخه اولیه از ربات سورنا که نخستین ربات انسان‌نمای ایرانی است حدود ۲ سال پیش در جشنواره خلاقیت و نوآوری در عرصه صنعت و معدن به نمایش گذاشته شد. این ربات از قابلیت‌های مختلفی مانند مسیریابی به کمک امواج مادون قرمز، سخنگویی براساس متون از پیش تعیین شده و همچنین کنترل از راه دور برخوردار بود، اما اوایل ماه گذشته از دومین نسخه از ربات انسان‌نمای سورنا نیز رونمایی شد که علاوه بر قابلیت‌های قبلی از توانایی حفظ تعادل، هماهنگی سر، دست‌ها و پاها، نشستن روی صندلی و بالا رفتن از پله‌ها نیز برخوردار است.

این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود در مراحل بعدی قابلیت‌های دیگری همچون توانایی شنوایی و بینایی نیز به مجموع قابلیت‌های این ربات انسان‌نما افزوده شود تا بتواند در مدت زمان کوتاهی مدیریت برگزاری همایش‌ها و سمینارهای مختلف را بر عهده گیرد.

اگرچه ساخت ربات‌های انسان‌نما در کشور ما سرآغاز فصل جدیدی در عرصه فناوری‌های رباتیک است، اما امروزه مباحث بسیار زیادی درباره این نوع ربات‌ها و کاربردهای آنها در سطح دنیا مطرح شده که سر و صدای زیادی را به راه انداخته است و به نظر می‌رسد علاوه بر این که ساخت ربات‌های انسان‌نما از نظر بهبود وضعیت سلامت و افزایش رفاه و راحتی انسان‌ها اهمیت داشته باشد، منشاء تحولات عظیمی در عرصه فناوری‌های نوین باشد.

● ربات‌ها از گذشته تا امروز

انسان‌ها از گذشته‌های دور همیشه آرزو داشتند که روزی بتوانند ماشین‌هایی را در اختیار داشته باشند که انجام بسیاری از اموری که به آنها محول می‌شود را بر عهده گیرند و از دستورات آنها اطاعت کنند. به طور کلی رباتیک یا ربوتیک، فناوری وابسته به ابزارهای مکانیکی است که از طریق سیستم‌های کامپیوتری کنترل می‌شود. در حقیقت دستگاه‌هایی که در کارخانه‌ها در فرآیند ساخت و تولید محصولات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز نوعی ربات هستند که قابلیت انجام کارهای محدودی را دارند.

ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین ربات‌های سیار، نخستین بار برای رساندن نامه‌های اداری در سازمان‌ها و موسسات و همچنین جمع‌آوری و رساندن قطعات مورد نیاز برای تولید یک محصول خاص در کارخانه‌ها مورد استفاده قرار گرفتند. ربات‌ها همانند کامپیوترها قابل برنامه‌ریزی هستند و با توجه به برنامه‌ای که برای آنها در نظر گرفته می‌شود می‌توانند کارهای مختلفی را انجام دهند، اما آنچه امروزه زندگی ما انسان‌‌ها را تحت تاثیر خود قرار داده است.

نسل جدید ربات‌ها یا به عبارتی ربات‌های انسان‌نماست که می‌تواند فعالیت‌هایی را شبیه به انسان‌ها انجام دهد. اگرچه به نظر می‌رسد که برخی از انواع این ربات‌ها از نظر ظاهری بسیار ساده هستند، اما این ربات‌ها مجهز به ریزپردازنده‌هایی هستند که در شرایطی مشابه مغز انسان عمل می‌کنند.

با توجه به پیشرفت‌هایی که امروزه محققان در زمینه علوم رباتیک به آن دست یافته‌اند می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نه‌چندان دور ربات‌ها در انجام بسیاری از کارها جایگزین انسان‌ها شده و به این ترتیب از جان انسان‌‌ها در برابر خطرات احتمالی در انجام بسیاری از کارها محافظت کنند. اگرچه پیش از قرن بیستم میلادی نیز تلاش‌هایی برای ساخت ماشین‌آلات و دستگاه‌های مکانیکی خودکار انجام شده بود، اما در حقیقت عمده فعالیت‌های انجام شده در این زمینه از سال ۱۹۲۰ آغاز شد.

در گذشته اغلب از ربات‌ها در کارخانه‌ها استفاده می‌شد، اما امروزه این ربات‌‌ها به ابعاد مختلف زندگی ما انسان‌ها قدم گذاشته‌‌اند و کاربرد آنها همچنان در حال افزایش است. نخستین رباتی که می‌توانست به تنهایی راه برود در سال ۱۹۸۵ میلادی و توسط محققان ژاپنی ساخته شد.

شرکت هوندا موتور از جمله شرکت‌هایی است که پس از آن به این فکر افتاد رباتی را طراحی کند که در کنار انسان‌ها زندگی کند و به این ترتیب از نخستین محصول این شرکت در سال ۲۰۰۰ و تحت عنوان آسیمو که در آن زمان به عنوان پیشرفته‌ترین ربات انسان‌نما شناخته شد، رونمایی شد. از زمان تولد آسیمو تا به امروز ربات‌های بسیار پیشرفته‌ای طراحی و ساخته شده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ میلادی ربات‌ها در انجام بسیاری از اعمال جراحی پیچیده جایگزین انسان‌ها شوند.

● دوستان هوشمند

شاید این طور تصور کنید که پیشرفته‌ترین و هوشمندترین ربات‌هایی که تاکنون ساخته شده‌اند ربات‌‌هایی هستند که در خط مونتاژ کارخانه‌ها در تولید محصولات مختلف مشغول فعالیت بوده یا ربات‌های فضانوردی هستند که می‌‌توانند بدون نیاز به استراحت انجام ماموریت‌های فضایی را در شرایط دشواری که در فضا وجود دارد به جای فضانوردان برعهده گیرند، اما حقیقت این است که اغلب تلاش‌هایی که در زمینه پیشرفت علم رباتیک انجام شده معطوف به ساخت ربات‌هایی بوده است که برای حفاظت از سالمندان و افرادی که با ناتوانی‌های حرکتی مواجه هستند، طراحی شده‌اند.

ژاپن کشوری است که در عرصه خدمت‌رسانی و کمک به سالمندان در مقایسه با دیگر کشورها، پیشگام بوده است. از آنجایی که این کشور بیشترین جمعیت سالمند را دارد برنامه‌ریزی‌های بسیار خوبی را در این زمینه انجام داده است و به کمک علم رباتیک فناوری‌های جدیدی را در اختیار این گروه از افراد قرار داده است که می‌توانند نقش بسیار مهمی در بهبود وضعیت زندگی آنها داشته باشند.

ربات‌های معالج یکی از این فناوری‌ها هستند که به منظور کمک به سالمندان و تقویت روحیه ‌آنها طراحی شده‌اند. این ربات‌ها که همانند حیوانات خانگی می‌توانند پلک بزنند و حتی دم خود را تکان دهند به صاحبان خود هیچ آسیبی نمی‌رسانند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای حیوانات واقعی باشند. به این ترتیب این ربات‌ها صاحبان خود را سرگرم می‌کنند و این در حالی است که این افراد که اغلب سالمند هستند با مشکلاتی نظیر غذا دادن به آنها مواجه نخواهند شد. ربات‌های پرستار نیز از دیگر دستاوردهای محققان ژاپنی در زمینه رباتیک هستند که می‌توانند وظیفه مراقبت و نگهداری از سالمندان را برعهده گیرند.

بررسی‌های انجام شده در زمینه استقبال از حضور ربات‌های خانگی حاکی از آن است که اگر چه شمار ربات‌های خانگی که در سال ۲۰۰۴ میلادی به فروش رفته است تنها ۱۵۰ هزار دستگاه بوده است، اما در سال‌های اخیر این آمار به بیش از ۱۰ میلیون دستگاه افزایش یافته است که علاوه بر افزایش محبوبیت ربات‌های خانگی در بین افراد می‌تواند نشان دهنده افزایش تنوع در زمینه طراحی و ساخت ربات‌های خانگی باشد.

این روزها ربات‌های خانگی جدیدی طراحی شده است که می‌توانند با ارائه خدمات مختلفی مانند نظافت، شستشو، پذیرایی از مهمانان و مراقبت و نگهداری از کودکان و سالمندان تسهیلات بیشتری را در زندگی برای ما انسان‌ها به وجود آورند. اگرچه پیش از این داستان ربات‌ها تنها محدود به فیلم‌های علمی ـ تخیلی می‌شد که به نظر می‌رسید برای رسیدن به مرز واقعیت، مسیری طولانی را پیش‌روی خود دارند، اما خوشبختانه این روزها دیگر داستان‌های علمی ـ تخیلی به حقیقت مبدل شده‌اند.

یک ربات خانگی می‌تواند به آرامی به طرف میز آشپزخانه حرکت کرده و به کمک انگشتانش بطری آبمیوه را از روی میز برداشته و در لیوان‌هایی که در سینی قرار گرفته‌اند بریزد و پس از برداشتن سینی به جای شما از مهمان‌ها پذیرایی کند. در این ربات حسگرهایی وجود دارد که در نگهداری اشیاء در دست نقش بسیار مهمی دارند.

این ربات به کمک اطلاعاتی که از طریق پویشگرهای لیزری و دوربین سه‌بعدی که به آن مجهز شده،‌ دریافت می‌کند محیط اطراف خود را شناسایی می‌کند و پس از دریافت اطلاعاتی مبنی بر وجود هرگونه مانعی در مسیر حرکت، بلافاصله متوقف خواهد شد.

جاروبرقی‌های هوشمند نیز نسل جدیدی از ربات‌های خانگی هستند که براساس اطلاعات به دست آمده از محیط اطراف خود، درباره میزان کثیفی و آلودگی منطقه مورد نظر و همچنین ابعاد آن منطقه، برنامه‌ای را به عنوان بهترین و سریع‌ترین روش برای نظافت و جاروکردن آن منطقه ارائه خواهد داد.

این جاروبرقی‌های رباتیک مجهز به حسگرهایی هستند که به کمک آنها موانع، دیوارها و حتی پله‌ها را در مسیر حرکت خود شناسایی می‌کنند تا مانع از برخورد با آنها شوند. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که در آینده شاهد حضور ربات‌هایی باشیم که بیش از پیش موجب شگفتی ما انسان‌ها خواهد شد.

فرانک فراهانی جم