چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
عملكرد اقتصاد در طول تاریخ
گفتار زیر بخشی از سخنرانی داگلاس نورث هنگام دریافت جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۳ است. نورث در این گفتار بهطور اجمالی به بررسی نقش نهادها و گذر زمان در سیر تكامل تاریخ اقتصاد و همچنین رابطه میان نهادها، هزینههای مبادله و تئوری نئوكلاسیك پرداخته است.
۱) تاریخ اقتصاد نشاندهنده عملكرد اقتصادها در طول تاریخ است. هدف از تحقیق در این زمینه نه تنها این است كه پرتو جدیدی بر گذشته علم اقتصاد بیافكنیم بلكه فراهم كردن چارچوبی تحلیلی برای نظریات اقتصادی است كه ما را نسبت به درك فرآیند تغییرات اقتصادی در طول تاریخ توانمند سازد. یك تئوری پویای اقتصادی همانند یک تئوری تعادل عمومی ابزار تحلیلی مناسبی خواهد بود. در غیاب یك چنین تئوری، ما میتوانیم مشخصات اقتصادهای گذشته را تشریح كنیم، عملكرد اقتصادها را در زمانهای مختلف بررسی كرده و تحلیل آماری مقایسهای را به كار بگیریم، اما همواره جای خالی یك درك تحلیلی را از شیوه تكامل اقتصادها در گذر زمان احساس خواهیم کرد.
وجود یك نظریه پویای اقتصادی برای رشته توسعه اقتصادی نیز حیاتی است و این موضوع نكته مبهمی نیست چرا كه رشته توسعه اقتصادی در طی پنج دهه گذشته یعنی بعد از پایان جنگ جهانی دوم همواره با شكست مواجه بوده است. نظریه اقتصادی نئوكلاسیك ابزار مناسبی برای تحلیل اقتصاد و سیاستهایی تجویزی به منظور توسعه نیست و این امر با عملكرد بازارها مرتبط است نه با چگونگی توسعه بازارها. زمانی كه درك درستی از چگونگی توسعه اقتصادی وجود ندارد چگونه میتوان سیاستهای مناسبی را برای توسعه تجویز كرد؟ اقتصاددانان نئوكلاسیك روشهای زیادی را دیكته كردهاند كه همگی آنها تنها موانعی بر سر راه توسعه بودند. این تئوری در ابتدا با دقت و ظرافت ریاضی از دنیای آماری و بدون اصطكاك الگوسازی شد. زمانی كه این تئوری در زمینه تاریخ و توسعه اقتصادی مورد استفاده قرار گرفت توجه خود را بر توسعه تكنولوژیك و سرمایهگذاری بیشتر بر منابع انسانی معطوف كرد، اما از ساختار انگیزشی شكل گرفته در نهادهایی كه تا حدی از سرمایهگذاری اجتماعی تاثیر میپذیرند چشمپوشی كرد. در تحلیل عملكرد اقتصادی در گذر زمان دو فرضیه كاملا اشتباه وجود دارد: یكی این كه نهادها مهم نیستند و دوم اینكه گذر زمان (تاریخ) نیز مهم نیست.
این گفتار در مورد نهادها و گذر زمان است، اما در عین حال یك تئوری نظیر تئوری تعادل عمومی فراهم نمیكند و ما نیز چنین تئوری را در اختیار نداریم. اما در عوض شالوده اولیه یك چارچوب تحلیلی را فراهم میكند كه منجر به درك ما از تكامل تاریخی اقتصادها میشود و یك راهنمای لازم و در عین حال ناقص برای سیاستگذاری به منظور بهتر شدن عملكرد اقتصادی را با خود به همراه میآورد. چارچوب تحلیلی اخیر اصلاحیه تئوری نئوكلاسیك است. آنچه باقی میماند فرضیه اصلی كمیابی و رقابت ابزار تحلیلی تئوری اقتصاد خرد است و آنچه اصلاح میشود فرض عقلایی بودن است، پس تنها گذر زمان باقی میماند.
نهادهای حاصل از ساختار انگیزشی نهادهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مبنای مشخص عملكرد اقتصادی هستند. گذر زمان تا جایی كه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی مربوط است بعدی است كه در آن فرآیند یادگیری انسان راه تكامل نهادها را شكل میدهد و آن اعتقاداتی است كه افراد، گروهها و جوامع دارند كه فرد تعیینكننده انتخابهایی است كه نتیجه فرآیند یادگیری در طول زمان است
۲) نهادها قیود طراحی شده توسط بشر هستند كه روابط متقابل انسانها با یكدیگر را شكل میدهند. نهادها شامل قیود رسمی (قوانین، مقررات و قانون اساسی)، قیود غیر رسمی (هنجارهای رفتاری، رسوم و آداب تحمیل شده رفتاری) و ویژگیهای الزام به اعمال آنها هستند. علاوهبر این نهادها مشخصكننده ساختار انگیزشی اجتماعی و به ویژه اقتصادی هستند. نهادها و تكنولوژی مورد استفاده در تولید تعیینکننده هزینههای مبادله و تبدیل میباشد كه به هزینههای تولید اضافه میشوند.
این «رونالدكوز» (۱۹۶۰) بود كه رابطه مهم میان نهادها، هزینههای مبادله و تئوری نئوكلاسیك را نشان داد. نتیجه نئوكلاسیك بازاراهای كارا تنها زمانی به دست میآید كه مبادله دارای هزینه نباشد. تنها در شرایطی كه مبادله بیهزینه باشد، عوامل تولید به راه حل حداكثر كردن درآمد با توجه به ترتیبات نهادی موجود خواهند رسید. زمانی كه مبادله هزینهبر است، نقش نهادها مهم است. والیس و نورث (۱۹۸۶) در یك مطالعه تجربی نشان دادند كه در دهه ۱۹۷۰، ۴۵درصد از تولید ناخالص داخلی امریكا به داد و ستد اختصاص یافته است. بازارهای كارا در دنیای واقعی زمانی ایجاد میشوند كه رقابتی بهاندازه كافی قوی از طریق آربیتراژ و بازخوردهای اطلاعاتی كارا آنهم با شرایط هزینه مبادله صفر كوز به دست بیایند، که در این صورت بخشها میتوانند منافع ذاتی تجارت در بحث نئوكلاسیك را به دست آورند.
اما برای دستیابی به چنین بازارهای كارایی رفع نیازهای نهادی و اطلاعاتی به شدت ضروری است. بازیگران اقتصادی نه تنها باید اهدافی مشترك داشته باشند بلكه باید راه درست دستیابی به آنها را نیز بدانند. اما این بازیگران چگونه راه صحیح دستیابی به اهداف خود را پیدا میكنند. پاسخ ابزار عقلایی این است كه گرچه در ابتدا ممكن است طرفین مبادله مدلهای متنوع و نادرستی داشته باشند، اما فرآیند بازخورد اطلاعاتی و آربیتراژ میان آنها مدلهای نادرست اولیه را تصحیح میكند، رفتار غیر عادی سرزنش میشود و بازیگران بازمانده به سوی مدلهای درست هدایت میشوند.
شرط ضمنی جدیتر اصول مدل بازار رقابتی این است كه زمانی كه هزینه مبادله به طور معناداری بالا است نهادهای حاصل از بازار به گونهای طراحی شدهاند كه طرفین مبادله را برای بدست آوردن اطلاعات اساسی به منظور تصحیح مدل خود، تشویق نمایند. مفهوم ضمنی آن این است كه نهادها نه تنها برای دستیابی به محصولات كارا طراحی شدهاند بلكه آنها میتوانند باعث بیتوجهی به عملكرد اقتصادی شوند به دلیل اینكه آنها نقشی مستقل در عملكرد اقتصادی ایفا میكنند.
اینها نیازهای جدی ای هستند كه به صورت كاملا استثنایی درک میشوند. افراد معمولا با اطلاعات ناقص و با مدلهای مشتقه كه اشتباههای فراوانی دارند، تصمیمگیری میكنند. در عوض در یك دنیای با هزینه مبادله صفر، شدت چانهزنی كارایی محصولات را تحت تاثیر قرار نمیدهد، اما در یك دنیای با هزینه مبادله مثبت چرا.
استثنایی است كه بازارهای اقتصادی را بیابیم كه تقریبا شرایط لازم برای كارایی را داشته باشند. اما این نکته در مورد بازارهای سیاسی غیرممكن است. در بازارهای اقتصادی آنچهاندازهگیری میشود ویژگیهای ارزشمند ابعاد حقوق مالكیت و فیزیكی- كالاها و خدمات یا عملكرد عوامل حاضر در بازار است. در حالی كهاندازهگیری میتواند بسیار هزینه بر باشد، مقیاسهای استانداردی وجود دارد، ابعاد فیزیكی مشخصات عمیقی دارند (اندازه، وزن، رنگ و غیره) و ابعاد حقوق مالكیت در واژههای قانونی تعریف شدهاند. رقابت همچنین یك نقش حیاتی در كاهش هزینههای الزام به اعمال قوانین بازی میكند. سیستم قضایی الزامات اجباری را فراهم میكند. بازارهای اقتصادی در گذشته و حال معمولا ناقص بودهاند و یا با هزینههای مبادله بالا احاطه شدهاند.
بخشهایی از سخنرانی داگلاس نورث، به هنگام دریافت جایزه نوبل- ۹ دسامبر، ۱۹۹۳
محمدرضا فرهادی پور
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست