چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
مجله ویستا

عملكرد اقتصاد در طول تاریخ


عملكرد اقتصاد در طول تاریخ

این گفتار در مورد نهادها و گذر زمان است, اما در عین حال یك تئوری نظیر تئوری تعادل عمومی فراهم نمی كند و ما نیز چنین تئوری را در اختیار نداریم

گفتار زیر بخشی از سخنرانی داگلاس نورث هنگام دریافت جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۳ است. نورث در این گفتار به‌طور اجمالی به بررسی نقش نهادها و گذر زمان در سیر تكامل تاریخ اقتصاد و همچنین رابطه میان نهادها، هزینه‌های مبادله و تئوری نئوكلاسیك پرداخته است.

۱) تاریخ اقتصاد نشان‌دهنده عملكرد اقتصادها در طول تاریخ است. هدف از تحقیق در این زمینه نه ‏تنها این است كه پرتو جدیدی بر گذشته علم اقتصاد بیافكنیم بلكه فراهم كردن چارچوبی تحلیلی برای نظریات اقتصادی است كه ما را نسبت به درك فرآیند تغییرات اقتصادی در طول تاریخ توانمند سازد. یك تئوری پویای اقتصادی همانند یک تئوری تعادل عمومی ابزار تحلیلی مناسبی خواهد بود. در غیاب یك چنین تئوری، ما می‏توانیم مشخصات اقتصادهای گذشته را تشریح كنیم، عملكرد اقتصادها را در زمان‏های مختلف بررسی كرده و تحلیل آماری مقایسه‏ای را به كار بگیریم، اما همواره جای خالی یك درك تحلیلی را از شیوه تكامل اقتصادها در گذر زمان احساس خواهیم کرد.

وجود یك نظریه پویای اقتصادی برای رشته توسعه اقتصادی نیز حیاتی است و این موضوع نكته مبهمی نیست چرا كه رشته توسعه اقتصادی در طی پنج دهه گذشته یعنی بعد از پایان جنگ جهانی دوم همواره با شكست مواجه بوده است. نظریه اقتصادی نئوكلاسیك ابزار مناسبی برای تحلیل اقتصاد و سیاست‏هایی تجویزی به منظور توسعه نیست و این امر با عملكرد بازارها مرتبط است نه با چگونگی توسعه بازارها. زمانی كه درك درستی از چگونگی توسعه اقتصادی وجود ندارد چگونه می‏توان سیاست‏های مناسبی را برای توسعه تجویز كرد؟ اقتصاددانان نئوكلاسیك روش‏های زیادی را دیكته كرده‌اند كه همگی آنها تنها موانعی بر سر راه توسعه بودند. این تئوری در ابتدا با دقت و ظرافت ریاضی از دنیای آماری و بدون اصطكاك الگوسازی شد. زمانی كه این تئوری در زمینه تاریخ و توسعه اقتصادی مورد استفاده قرار گرفت توجه خود را بر توسعه تكنولوژیك و سرمایه‏گذاری بیشتر بر منابع انسانی معطوف كرد، اما از ساختار انگیزشی شكل گرفته در نهادهایی كه تا حدی از سرمایه‏گذاری اجتماعی تاثیر می‌پذیرند چشم‏پوشی كرد. در تحلیل عملكرد اقتصادی در گذر زمان دو فرضیه كاملا اشتباه وجود دارد: یكی این كه نهادها مهم نیستند و دوم اینكه گذر زمان (تاریخ) نیز مهم نیست.

این گفتار در مورد نهادها و گذر زمان است، اما در عین حال یك تئوری نظیر تئوری تعادل عمومی فراهم نمی‏كند و ما نیز‏ چنین تئوری را در اختیار نداریم. اما در عوض شالوده اولیه یك چارچوب تحلیلی را فراهم می‏كند كه منجر به درك ما از تكامل تاریخی اقتصادها می‌شود و یك راهنمای لازم و در عین حال ناقص برای سیاست‏گذاری به منظور بهتر شدن عملكرد اقتصادی را با خود به همراه می‏آورد. چارچوب تحلیلی اخیر اصلاحیه تئوری نئوكلاسیك است. آنچه باقی می‏ماند فرضیه اصلی كمیابی و رقابت ابزار تحلیلی تئوری اقتصاد خرد است و آنچه اصلاح می‏شود فرض عقلایی بودن است، پس تنها گذر زمان باقی می‏ماند.

نهادهای حاصل از ساختار انگیزشی نهادهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مبنای مشخص عملكرد اقتصادی هستند. گذر زمان تا جایی كه به تغییرات اقتصادی و اجتماعی مربوط است بعدی است كه در آن فرآیند یادگیری انسان راه تكامل نهادها را شكل می‌دهد و آن اعتقاداتی است كه افراد، گروه‏ها و جوامع دارند كه فرد تعیین‏كننده انتخاب‌هایی است كه نتیجه فرآیند یادگیری در طول زمان است

۲) نهادها قیود طراحی شده توسط بشر هستند كه روابط متقابل انسان‏ها با یكدیگر را شكل می‏دهند. نهادها شامل قیود رسمی (قوانین، مقررات و قانون اساسی)، قیود غیر رسمی (هنجارهای رفتاری، رسوم و آداب تحمیل شده رفتاری) و ویژگی‏های الزام به اعمال آنها هستند. علاوه‌بر این نهادها مشخص‏كننده ساختار انگیزشی اجتماعی و به ویژه اقتصادی هستند. نهادها و تكنولوژی مورد استفاده در تولید تعیین‌کننده هزینه‏های مبادله و تبدیل می‌باشد كه به هزینه‏های تولید اضافه می‏شوند.

این «رونالدكوز» (۱۹۶۰) بود كه رابطه مهم میان نهادها، هزینه‏های مبادله و تئوری نئوكلاسیك را نشان داد. نتیجه نئوكلاسیك بازاراهای كارا تنها زمانی به دست می‌آید كه مبادله دارای هزینه نباشد. تنها در شرایطی كه مبادله بی‏هزینه باشد،‏ عوامل تولید به راه حل حداكثر كردن درآمد با توجه به ترتیبات نهادی موجود خواهند رسید. زمانی كه مبادله هزینه‏بر است، نقش نهادها مهم است. والیس و نورث (۱۹۸۶) در یك مطالعه تجربی نشان دادند كه در دهه ۱۹۷۰، ۴۵‌درصد از تولید ناخالص داخلی امریكا به داد و ستد اختصاص یافته است. بازارهای كارا در دنیای واقعی زمانی ایجاد می‌شوند كه رقابتی به‌اندازه كافی قوی از طریق آربیتراژ و بازخوردهای اطلاعاتی كارا آنهم با شرایط هزینه مبادله صفر كوز به دست بیایند، که در این صورت بخش‏ها می‏توانند منافع ذاتی تجارت در بحث نئوكلاسیك را به دست آورند.

اما برای دستیابی به چنین بازارهای كارایی رفع نیازهای نهادی و اطلاعاتی به شدت ضروری است. بازیگران اقتصادی نه ‏تنها باید اهدافی مشترك داشته باشند بلكه باید راه درست دستیابی به آنها را نیز بدانند. اما این بازیگران چگونه راه صحیح دستیابی به اهداف خود را پیدا می‌كنند. پاسخ ابزار عقلایی این است كه گرچه در ابتدا ممكن است طرفین مبادله مدل‏های متنوع و نادرستی داشته باشند، اما فرآیند بازخورد اطلاعاتی و آربیتراژ میان آنها مدل‏های نادرست اولیه را تصحیح می‏كند، رفتار غیر عادی سرزنش می‏شود و بازیگران بازمانده به سوی مدل‏های درست هدایت می‏شوند.

شرط ضمنی جدی‏تر اصول مدل بازار رقابتی این است كه زمانی كه هزینه مبادله به طور معناداری بالا است نهادهای حاصل از بازار به گونه‏ای طراحی شده‏اند كه طرفین مبادله را برای بدست آوردن اطلاعات اساسی به منظور تصحیح مدل خود، تشویق نمایند. مفهوم ضمنی آن این است كه نهاد‌ها نه‏ تنها برای دستیابی به محصولات كارا طراحی شده‏اند بلكه آنها می‏توانند باعث بی‏توجهی به عملكرد اقتصادی شوند به دلیل اینكه آنها نقشی مستقل در عملكرد اقتصادی ایفا می‏كنند.

اینها نیازهای جدی ای هستند كه به صورت كاملا استثنایی درک می‏شوند. افراد معمولا با اطلاعات ناقص و با مدل‏های مشتقه كه اشتباه‌های فراوانی دارند، تصمیم‏گیری می‏كنند. در عوض در یك دنیای با هزینه مبادله صفر، شدت چانه‏زنی كارایی محصولات را تحت تاثیر قرار نمی‏دهد، اما در یك دنیای با هزینه مبادله مثبت چرا.

استثنایی است كه بازارهای اقتصادی را بیابیم كه تقریبا شرایط لازم برای كارایی را داشته باشند. اما این نکته در مورد بازارهای سیاسی غیرممكن است. در بازارهای اقتصادی آنچه‌اندازه‏گیری می‏شود ویژگی‏های ارزشمند – ابعاد حقوق مالكیت و فیزیكی- كالاها و خدمات یا عملكرد عوامل حاضر در بازار است. در حالی كه‌اندازه‏گیری می‏تواند بسیار هزینه ‏بر باشد، مقیاس‏های استانداردی وجود دارد، ابعاد فیزیكی مشخصات عمیقی دارند (اندازه، وزن، رنگ و غیره) و ابعاد حقوق مالكیت در واژه‏های قانونی تعریف شده‏اند. رقابت همچنین یك نقش حیاتی در كاهش هزینه‏های الزام به اعمال قوانین بازی می‏كند. سیستم قضایی الزامات اجباری را فراهم می‏كند. بازارهای اقتصادی در گذشته و حال معمولا ناقص بوده‌اند و یا با هزینه‏های مبادله بالا احاطه شده‏اند.

بخش‌هایی از سخنرانی داگلاس نورث، به هنگام دریافت جایزه نوبل- ۹ دسامبر، ۱۹۹۳

محمدرضا فرهادی پور


شما در حال مطالعه صفحه 1 از یک مقاله 2 صفحه ای هستید. لطفا صفحات دیگر این مقاله را نیز مطالعه فرمایید.