اینترنت جای کتاب را در دانشگاه ها می گیرد

به نظر می رسد که الگوهای مطالعاتی حداقل در برخی دانشجویان دچار تغییر شده باشد

دانشجویانی که مورد نظر ما هستند برای مطالعه در مورد دروس خود و انجام تکالیفشان وقت چندانی را صرف مراجعه به کتابخانه‌ها نمی‌کنند و در عوض با مراجعه به اینترنت و برخی سایت‌های علمی – تحقیقاتی نیاز خود را برطرف می‌کنند. البته ناگفته نماند سایت‌هایی که حاوی مطالب تحقیقاتی مورد نیاز دانشجویان هستند عمدتا خدمات خود را به کاربران ویژه‌ای ارائه می‌دهند که در چنین مواردی نیز داشتن یک کلمه عبور بسیاری از مشکلات را حل می‌کند. یک دانشجو ۲۱ ساله رشته ارتباطات در دانشگاه نیویورک در این مورد می‌گوید: این کار به همان سادگی وارد کردن کلمه عبور email است. بعد از دیدن مقالات و مطالب موجود روی آنها کلیک کرده و از آنها پرینت می‌گیرم. دیگر لزومی ندارد که به کتابخانه مراجعه کنم و مدت‌ها در نوبت بمانم تا از روی کتابی زیراکس بگیرم. این روند جدید بیش از همه شرکت‌های انتشاراتی را نگران کرده است زیرا سهولت دسترسی به محتویات کمک آموزشی در وب، کسب و کار آنها را از رونق خواهد انداخت. اتحادیه ناشران آمریکا چندی قبل با دانشگاه کالیفرنیا قراردادی را به امضا رسانده بود که به موجب آن استفاده غیرمجاز و نقض کپی رایت کتب و مجلات علمی تحقیقاتی توسط دانشجویان جرم محسوب می‌شد، پس از گذشت چند ماه به نظر نمی‌رسد که این اقدام تاثیر چندانی بر فرآیندی که از مدت‌ها قبل شروع شده گذاشته باشد. با این حال ناشران آمریکایی از پا ننشسته‌اند و درصدد شناسایی دیگر دانشگاه‌هایی هستند که استفاده غیرمجاز از محتویات تحت پوشش کپی رایت در آنها جریان دارد. آنان قصد دارند تا این کار را به یک نهضت گسترده در سطح ایالات متحده مبدل کنند. آنچه که ناشران را به شگفتی وا داشته آن است که دسترسی به این محتویات ساده نبوده و در صورت در اختیار داشتن کلمات عبور امکانپذیر بوده است. هنوز مشخص نیست که چه افرادی این کلمات عبور را در اختیار دانشجویان قرار داده‌اند. به هر حال مسلم آن که این شیوه قدیمی دیگر نمی‌تواند مانع بار تکثیر غیرقانونی محتویات علمی و تحقیقاتی شود. بر طبق قوانین کپی رایت ایالات متحده، توزیع محدود کپی‌هایی از مجلات و کتب علمی برای استفاده دانشجویان مجاز است. آنان می‌توانند این کتب و مقالات را برای یک مدت محدود به امانت بگیرند و حتی خودشان کپی‌های محدودی از آنها تهیه کنند؛ اما آنچه که فعلا در جریان است دیگر یک استفاده محدود از منابع علمی نیست. تا به حال مالکان کتابخانه‌ها و سایت‌های علمی اینترنتی انتشار کتب و مجلات از طریق سایت‌های محافظت شده خود را به مثابه نگهداری آنها در قفسه های فروشگاه‌هایشان می‌دانستند. اما ناشران دیگر نمی‌توانند چنین وضیعتی را تحمل کنند، چون این قفسه‌های مجازی براحتی مورد دستبرد قرار می‌گیرد. آنان می‌گویند این که منابع علمی ۲۴ ساعته و بدون محدودیت جدی در اختیار دانشجویان باشد، موجب می‌شود که شاهد وضعیت فعلی و کپی برداری حتی میلیونی از کتب و مجلات تحت پوشش قانون کپی رایت باشیم. انتظار می‌رود که این روند از اقبال ناشران کتب به انتشار آنلاین آنها بکاهد. این در حالی است که نشر الکترونیک روز به روز مرزهای تازه‌ای را درمی‌نوردد. به گفته تروی ویلیامز مدیر انتشارات Questia این موسسه دیگر انگیزه‌ای برای انتشار آنلاین محتویات کتب خود ندارد، زیرا برخی دانشگاه‌ها آنها را در تیراژ بالا و به صورت رایگان در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند. این در حالی است که موسسه مذکور تا سال ۲۰۰۴ مبلغ ۱۵۰ میلیون دلار را صرف آنلاین کردن بیش از ۶۰ هزار کتاب کرده بود. کارشناسان معتقدند که چنین مسائلی در نهایت مانع توزیع الکترونیکی کتب نخواهد شد. دو سال پیش کتابخانه های دانشگاه آریزونا، ذخیره‌سازی کاغذی مقالات و کتب را متوقف کردند و حتی خرید کتب‌ چاپی را نیز کاهش دادند و به دانشجویان امکان دادند تا از آنها به صورت دیجیتالی استفاده کنند. در مقابل ادعاهای ناشران، مسئولان دانشگاه‌ها هم به مسائل جالبی اشاره می‌کنند. از جمله فرانسیس مالوی رئیس کتابخانه دانشگاه اموی در این مورد می‌گوید: دانشجویان می‌خواهند در ۲۴ ساعت شبانه روز و همه روزه به کتب دسترسی داشته باشند. آنها به دنبال بهره‌مندی از کتب به صورت آنلاین هستند و حال و حوصله گشتن در میان حجم انبوهی از کتب چاپی را ندارند. حتی اساتید دانشگاهی هم دانشجویان را به استفاده از منابع آنلاین تشویق می‌کنند. به هر حال باید منتظر ماند و دید نتیجه این نبرد به سود دانشگاه‌ها خواهد بود یا ناشران؟