گفتاری در باب دنیای فراموش شده کودکان ایرانی در اینترنت

وقتی کاربران ۲۰ تا ۷۰ ساله , درصد اکثریت اینترنت بازان دنیا را تشکیل میدهند و سالانه میلیاردها دلار خرج راه اندازی سایت و استفاده از تجارت الکترونیک و گسترش ارتباطات علمی , اقتصادی و فرهنگی خود می کنند , دیگر چه نیازی به دخیل کردن قشر سنی ۵ تا ۱۵ سال به حضور در اینترنت است

وقتی کاربران ۲۰ تا ۷۰ ساله ، درصد اکثریت اینترنت بازان دنیا را تشکیل میدهند و سالانه میلیاردها دلار خرج راه اندازی سایت و استفاده از تجارت الکترونیک و گسترش ارتباطات علمی ، اقتصادی و فرهنگی خود می کنند ، دیگر چه نیازی به دخیل کردن قشر سنی ۵ تا ۱۵ سال به حضور در اینترنت است ؟ در حقیقت این پرسش مطرح است که آیا اینترنت می تواند نیازهایی را از کودکان برطرف کند ؟

پاسخ به پرسش های مطرح شده در زمینه بررسی و تحلیل حضور اینترنتی کودکان در دهکده جهانی ، نیازمند مطالعات گسترده و استفاده از کارشناسان مختلف روانشناسی کودک و متخصصان تکنولوژی آموزشی و فناوری اطلاعات است . لکن در این گفتار ، تا حد امکان ، توجیهاتی را برای اهمیت استفاده صحیح کودکان از دنیای مجازی امروزی ، تشریح می کنیم . امیدواریم این گفتار ، سر آغاز حرکتی برای تسریع امر ارزش گذاری به حضور کودکان ایرانی در اینترنت و استفاده از پتانسیل های ممتاز ان در جهت ارتقای استعدادهای آینده سازان کشور گردد و شاهد توجه بیشتر مطبوعاتی به مقوله فراموش شده کودکان فارسی زبان در وب باشیم .این گفتار را با درج ۲ پرسش اساسی : چرا ، چگونه می توان حضور کودکان ایرانی رادر اینترنت پر رنگ تر کرد ، ادامه می دهیم. ناگفته پیداست گه این گفتار کوچک ، قصد متهم کردن هیچ ارگان دولتی و خصوصی را ندارد.

● چرا ؟

درست است که ما تا حدودی توانایی و تکنولوژی ساخت انیمیشن های همطراز کمپانی دیسنی را نداریم و نمی توانیم از این فرصت فیلم سازی برای کودکان ، جهت شناساندن فرهنگ و آداب تمدن بزرگ ایران زمین به اقصی نقاط جهان استفاده کنیم. اگر چه در صنعت عروسک سازی نیز ، همانند قطار درون شهری ، به چینی ها توجه کردیم و باربی و سوپرمن و اسپایدر من را تا حد امکان ، نشان فرهنگ مبتذل غربی تصور می کنیم ، اما نوع کنش متقابل ما در برابر ان چیزی که ما از ان به عنوان هجمه فرهنگی یاد می کنیم ، چگونه بوده است ؟ آیا در شخصیت پردازی برای کودکان ایرانی ، به جز چند مورد معدود ، شخصیت هایی را که حاوی منش های کودکان و نونهالان ایرانی باشد را حتی به خود کودکان فارسی زبان ، ارائه نموده ایم ؟ یافتن پاسخ به این پرسش ها ، در دانش نگارنده نیست و در پی تامل در این مبحث نیستیم . اما خوب است که بپرسیم ، چرا تا کنون ، انقدر که محصولات کودکانه کمپانی والت دیسنی و دهها کمپانی فیلمسازی مشهور دنیا ، برای بچه های ما آشنا بوده است ، راهبردی برای تغییر دید و رفتار ما به وجود نیامده است ؟ اگر هزینه ساخت یک مجموعه کارتونی سنگین است ، چرا برای آموزش کودکان و پر کردن اوقات فراغت انان از مجموعه ها و سیستم های آموزشی مبتنی بر تکنولوژی روز استفاده نکرده ایم ؟

شاید بدنباشد که مراکز دولتی فعال در امر کودکان کشور ، الالخصوص کانون محترم و فعال پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران ، به این پرسش پاسخ دهد که پس از گذشت ۳ سال از آغاز هزاره سوم ، چرا رویکرد مجموعه آموزشی دولتی کشور در جهت استفاده از پتانسیل های اموزشی آنلاین در جهت ترغیب بهینه و آموزش پر ثمر کودکان ایرانی ، بی هدف بوده است ؟ چرا به عنوان مثال ، گروه کودک و نوجوان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ، با این همه توان فنی و اقتصادی مطلوبی که در اختیار دارد ، به آموزش اینترنت و نرم افزارهای کاربردی و برگزاری مسابقات مربوطه در جهت آشنایی بهتر و بیشتر کودکان کشور از امکانات پیش روی ، نپرداخته است ؟ آموزش مفاهیم مبتنی بر فناوری ارتباطی روز توسط رسانه های جمعی ، برای سنین ۸ تا ۱۴ سال کشور ، یک نیاز ضروری تصور می شود. باید بدانیم و درک کنیم که جامعه کاربران میلیونی اینترنت کشور در ۱۰ سال اینده ، امروز تعلیم می بینند. هر اندازه این تعلیم ، بر اساس درک بیشتر و توجه به قابلیت های کودکان استوار شده باشد ، خطر آسیب پذیری نوجوانان و جوانان کشور از فعالیت های مبتذل فرهنگی غرب از طریق فناوری روز ، کاهش می یابد. پرورش صحیح افراد ، تدوین سازمانی پویا ، اگاه و متکی به دانش ، تجربه و نیروی فکری مطلوب است که در نهایت ، کشور را به افق های مورد انتظار سوق می دهد. باید نسبت به برخی از کم کاری های صورت گرفته در امر آشنا کردن بهتر کودکان ایرانی از فناوری روز ، منتقد بوده و با هدف و عزم اصلاح فرایندهای قبلی و تبیین راهکارهای مناسب و کاربردی ، بدنه تصمیم گیری و اجرایی کشور را یاری کرد. این مهم ، وظیفه مطبوعات ، مراکز خصوصی آموزشی و نرم افزاری و اطلاع رسانی و از همه مهمتر ، در نوع دیدگاه مسئولان کشور نسبت به این مسئله ، نهفته است .

● چگونه ؟

واقعا چگونه می توان راه حضور صحیح و هدفمند کودکان ایرانی را در اینترنت فراهم کرد ؟ در واقع راه های استفاده کودکان فارسی زبان از مواهب تکنولوژی ارتباطی نوین چیست ؟ چگونه است که در کشور ما ، توجه به موضوع کودکان در حوزه های مختلف ، مثل بازگشت به مطالعه فصل اول یک کتاب دوره ابتدایی توسط یک استاد دانشگاه ، کسر شان تصور می شود ؟ پاسخ به این پرسش ها هر چه که باشد ، در اصل به نوع دیدگاه و طرز تفکر ما نسبت به مقوله مهم کودکان بر می گردد. تا زمانی که تصویر ما (به عنوان کودکان دیروز و صاحبان قدرت و سرمایه امروز ) از کودک به عنوان قشری مصرفی صرف و نیازمند پرورش بر اساس معیارهای سنتی ما ( که همیشه هم درست تلقی می شوند) تصور گردد ، ما نمی توانیم به ارتقای استعدادهای بالقوه کودکان بر اساس فناوری روز فکر کنیم. چرا که به خیلی از اساس ها اعتقاد نداریم ! بحث روان شناسی کودک در این مبحث کوتاه ما جایگاهی ندارد. اگر چه روان شناسان و متخصصان تکنولوژی آموزشی کودک ، باید هر چه بیشتر به موضوع اهمیت نقش فناوری روز در پرورش انسان های امروزی فکر کنند ، لکن وظیفه خود می دانیم تا در ادامه به روش هایی برای حضور دادن ابزارهای ارتباطی و اطلاع رسانی دنیای جدید در پرورش کودکان اشاره کنیم . راه های بسیاری برای حضور دادن کودکان در فناوری روز وجود دارد و بر همین اساس ، شماری از این راهکارها را بصورت " قدم هایی " متناوب ، اشاره می کنیم .

▪ قدم اول : بررسی جایگاه صحیح کودک و فناوری روز

در تحلیل و بررسی نقش فناوری اطلاعات در توسعه نیازهای کودکان امروزی ، بررسی و شناسایی ۲ مسئله ، برای متخصصان و کارشناسانی که علاقمند پیگیری و ارتباط بخشی مسائل کودک و فناوری هستند ، نقش بنیادین ایفا می کند. مسئله اول ان است که اساسا ما بدانیم و اگاه باشیم که تکنولوژی ارتباطی و اطلاعاتی امروزی ، در چه جایگاه و امکاناتی برخوردار است و از طرفی نسبت به این مفهوم که جایگاه واقعی کودکان در دهکده جهانی هزاره سوم نسبت به موقعیت مشابه در یکصد سال گذشته ، چطور بوده است .

متاسفانه درصد بالایی از متخصصان و مدعیان مسائل کودک ، نسبت به این ۲ مسئله ( جایگاه کودک در جهان امروزی و جایگاه تکنولوژی روز در جهت ارتقای مسائل کودکان ) شناخت کافی ندارند. عدم درک صحیح نسبت به این ۲ مسئله به ظاهر پیش افتاده ، باعث می شود که در وهله اول ، ما ندانیم که اصلا فناوری روز تا چه حد قابلیت پرورش و پیشرفت فرزندان ما را فراهم می کند و در ثانی ، آیا کودکی کودکان ما ، باید به همان طریقی که کودکی ما در دهه های ابتدایی و میانی سده دوم میلادی گذشت ، سپری شود ؟ ایا در مسائل شخصی کودکان امروزی ، به همان اندازه که به بهداشت و تغذیه ان ها توجه می شود ، نباید نسبت به اسباب بازی و آموزش انان بر مبنای فناوری روز توجه شود ؟

پس هر اندازه که دید ما نسبت به این ۲ مسئله آگاه تر و بسیط تر گردد ، به همان اندازه نیر نقش و تلاش ما برای رفع برخی از معضلات موجود در امور کودکان ، افزایش می یابد. این مهم ، زمینه را برای نزدیک تر کردن مسئله فناوری و کودک ، بیشتر خواهد کرد. این که چگونه باید راهکارهایی اصولی برای بررسی جایگاه صحیح کودک در دنیای امروزی و نیاز انان به فناوری روز ، تبیین شود ، مسئله ای است که باید توسط ارگان های فعال در امور کودکان کشور ، با همیاری شورای عالی اطلاع رسانی و انفورماتیک کشور ، در کنار سایر ارگان های ذیر بط ، پیگیری شود. در حقیقت باید به این مهم توجه داشت که کودکان امروزی ، باید بر مبنای پتانسیل های فناوری روز در جنبه های مختلف آموزشی ، تفریحی و . . . به درستی تعلیم و پرورش یابند تا در فردا ، کشور با مسائل مختلفی که در زمینه اعتیاد نوجوانان ، فرهنگ نادرست ترافیک ، فرار از تحصیل ، عدم شناخت استعدادهای نخبه کشور و . . . با ان روبرو است ، به این شدن با ان روبرو نگردد . چرا که استفاده منسجم از فناوری روز و درک متقابل کودکان و توجه عملی به نقش انان در فرایند توسعه کشور ، ما را نسبت به تربیبت آینده سازان این تمدن گران سنگ ، بیش از پیش مسئول می کند. شاید گنجاندن یک واحد درسی با عنوان کودک و فناوری در دروس دانشگاهی رشته های مرتبط بامسائل کودک ، برای تبیین و آموزش این فرایند به محققان و دانشجویان کشور ، خیلی خالی از لطف نباشد.

▪ قدم دوم : بررسی نقش فناوری اطلاعات در تربیت کودکان

پس از ان که جایگاه دو طرف را به خوبی تبیین کردیم ، این بار نوبت به برنامه ریزی و عملی کردن فاکتورهایی است که بستر را برای رشد هدفمند کودکان ایرانی ، با استفاده از پتانسیل های دنیای مجازی فراهم می کند. فناوری اطلاعاتی روز ، امروزه برای ارتقای استعدادهای کودکان ، راه های بسیاری را ارائه کرده است. آموزش از راه دور کودکان توسط شبکه های محلی و اینترنتی که مبتنی بر فناوری های مختلف گرافیکی ، ترسیمی ، صوتی و تصویری می باشند ، یکی از مهمترین نقش های آی تی به شمار می اید. شبکه های مشاوره محلی ، کتابخانه های دیجیتالی مخصوص کودکان ، بازی های فکری مناسب مخصوص رده های مختلف سنی ، همه و همه از موهبات فناوری نوین است . در بسیاری از موارد ، توسط بازی های کودکانه ، می توان ریاضیات و علوم را به بهترین شیوه آموزش داد . این شیوه نوین آموزشی ، امروزه در بسیاری از پایگاه های اینترنتی خارجی ارائه شده است . حتی در بازی های چند نفره کودکان (گیم نت ) ، برنامه های به گونه ای تنظیم شده است که کودک برای پشت سر گذاشتن یک مرحله و ورود به مرحلهای دیگر ، مجبور است تا به برخی پرسشهای علمی نرم افزار پاسخ دهد. یا والدین کودکان ، با استفاده از تالارهای کنفرانس اختصاصی کودکان و مراکز مشاوره آنلاین، از خدمات مختلف مربوط به کودکان خود ، استفاده کنند. به عنوان مثال ، اخیرا یک سایت اینترنتی کاملا فارسی تحت عنوان :

http://www.irankids.com/

برای کودکان ایرانی زیر ۱۵ سال طراحی و راه اندازی شده است که توسط قابلیت های ان ، کودکان می توانند از خدماتی نظیر :

ـ ارائه نیازهای خرید و فروش خود در بازارچه الکترونیکی

ـ استفاده از بازی های آموزشی چند منظوره تحت وب

ـ استفاده از تالار کنفرانس ویژه کودکان ایرانی

ـ استفاده از برنامه های آموزشی مختلف و آنلاین برای مقاطع ابتدایی و راهنمایی

بهره مند شوند. دایرکتوری فارسی ضرب المثل ها ، لطیفه ها ، بخش مسابقات آنلاین و دهها موضوع دیگر ، از جمله خدماتی است که به تازگی توسط یک سایت فارسی مخصوص کودکان ایرانی ، با گرافیک کودکانه و دید کودکانه ، برای فارسی زبانان ، ایجاد شده است . این که این سایت توانسته است ، بالاخره پس از سال ها ، خلا وجود یک پایگاه اینترنتی مخصوص کودکا ن ایرانی را در وب ،پر کند ، خود نشان از عزم بخش خصوصی برای رفع این نیاز مهم کودکان ایرانی دارد. به همان اندازه که شبکه های تلویزیونی و رادیویی در اشنایی فرهنگ و زبان ایرانی به کودکان ایرانیان مقیم خارج از کشور موثر است ، راه اندازی پایگاه های اینترنتی مالتی مدیا نیز در این ورطه از اهمین بسزایی برخوردار می باشد تا پیش از این ، پایگاه هایی نظیر :

www.Yahooligans.com

www.IranHoo.com

www.Waltdisney.com

در زمره تنها لینک هایی بودند که کاربران زیر ۱۵ سال ایرانی به انان نیز مراجعه می کردند.

در واقع وقوع یک مدرسه اینترنتی فارسی برای کودکان ایرانی ، خیلی دور از انتظار نیست . اما مسئله مهم ، در نوع اطلاع رسانی و حمایتی است که سازمان های مسئول باید در حیطه طرح توسعه کاربرد فناوری اطلاعات ( تکفا) از بخش خصوصی در جهت حرکت کردن منسجم در این عرصه ، انجام دهند.

● راهکارهای پایانی

امیدواریم ماحصل این گفتار ، تلنگری هر چند کوچک به مسئولان ذیربط در باب توجه بیشتر به مسئله کودکان و فناوری روز باشد. در پایان ارائه چند راهکار ، پیشنهاد می شود :

۱) مناسب است تا گروه کودک و نوجوان صدا وسیما با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ایران ، با همکاری وزارت آموزش و پرورش ، شورای عالی کودک و فناوری روز را تشکیل داده تا بر اساس بررسی ها و برنامه های این شورا ، نسبت به دخیل کردن هر چه بیشتر کودکان ایرانی با فناوری روز ، اقدام گردد .

۲) مکانیزه کردن آمادگی ها ، مدارس ابتدایی و راهنمایی کشور به سیستم های شبکه ای آموزشی و اینترنتی مناسب ، نیاز روز جامعه خردسال ایران است . دولت باید در برنامه دراز مدت توسعه کشور ، به این امر به عنوان یک نیاز توسعه کشور بنگرد .

۳) حمایت ویژه از طراحان نرم افزارهای آموزشی و تفریحی کودکان توسط شورای عالی اطلاع رسانی و توزیع گسترده ان در خارج از کشور ، امری است که باید در مجموعه برنامه های حمایتی بخش دولتی در این امر ، لحاظ گردد.

نویسنده : علی محمد آقا زمانی