مشروطه مردانه!

اگر به تاریخ دوران قاجاریه و خصوصاً دوران مشروطیت بنگریم از كشتن مظلومانه میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل و ملك المتكلمین و به توپ بستن مجلس به وسیله عمال محمدعلی شاه و دفاع …

اگر به تاریخ دوران قاجاریه و خصوصاً دوران مشروطیت بنگریم از كشتن مظلومانه میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل و ملك المتكلمین و به توپ بستن مجلس به وسیله عمال محمدعلی شاه و دفاع «مردان مشروطه خواه» در مقابل مستبدین سخن بسیار گفته شده است.

از دلیری و رشادت ستارخان و باقرخان و از بی سیاستی های صدراعظم های شاهان قاجار بسیار شنیده ایم. اما در این میان جای یك قشر عظیم اجتماعی خالی است و آن عدم حضور «زنان» در این انقلاب بزرگ اجتماعی و سیاسی است. متاسفانه پس از پیروزی مشروطیت باز هم همان روال مردسالارانه در قبال زنان جامعه ادامه یافت.

زنان جامعه نه صاحب حقوق اجتماعی شدند و نه مردان قانونگذار مجلس شورای ملی برای مشكلات آنان چاره ای اندیشیدند. چطور ممكن است انقلابی كه پایه و اساسش بر بنیان نهادن «حكومت قانون» گذاشته شده است برنامه ای را برای حل مصائب زن ایرانی نیندیشیده باشد. زن ایرانی ای كه اگر خیلی خوش شانس بود به حال و روز انیس الدوله سوگلی ناصرالدین شاه مبتلا می شد و باید روزگار را در گوشه حرمسراها در خدمت شاهزادگان سپری می كرد. بی خبر از آنكه در بیرون از چهاردیواری حرمسرا دنیای زیبایی وجود دارد كه او حق آن را دارد تا از مواهبی چون حق آموزش و حق نمایندگی در مجلس و حق اظهارنظر و مخالفت و... استفاده كند. متاسفانه حقیر دانستن زن از سوی مرد ایرانی مسئله ای است كه تا به امروز هم وجود دارد و نقطه اوج آن را می توان در عصر قاجاریه دانست.

زنی كه در اجتماع آزادی انتخاب نوع پوشش را نداشت و باید با روبنده در جامعه مردانه حضور می یافت. جامعه ای كه در آن برای هر خانه دو قسمت یكی برای مردان و یكی برای زنان وجود داشت. جامعه ای كه در زمان آغازین شروع به كار سینما در آن، استفاده از امكانات سینما تنها به مردان اختصاص داشت و سپس سانسی مخصوص برای بانوان در نظر گرفته شد.۱

جامعه ای كه به بهترین شكل نزول شخصیت انسانی زن از سوی مردان را می توان در ضرب المثل هایش یافت. ضرب المثل هایی چون: «زنان را همین بود یك هنر نشینند و زایند شیر نر»، «زن كه رسید به بیس باید به حالش گریس»، «زن یه تخته ش كمه» همگی از آثار مذمومی هستند كه نحوه تفكر جامعه مردسالار را نسبت به زنان نمایان می كند.۲ مگر نه اینكه سطح آزادی و دموكراسی در یك جامعه را می توان با میزان حضور زنان در آن جامعه سنجید؟ پس مشروطه خواهان برای زنان و رهایی آنان از قید استبداد مردسالارانه حاكم چه راه حلی اندیشیدند؟ آیا می توان از سویی به شعارهایی چون قانون، عدالت، آزادی جامه عمل پوشانید اما از سوی دیگر زنان جامعه از حقوق اجتماعی و سیاسی خود محروم شوند.

جامعه بیماری كه زن را تنها وسیله تولید مثل و ارضای غرایز شاهزادگان قجری در حرمسراها می داند توانایی پیشرفت و ترقی اجتماعی را نخواهد داشت. در دوران مشروطه اگر نخستین روزنامه زنان تاسیس شد و اگر اولین انجمن های صنفی و سیاسی زنان برای احقاق حقوق زن ایرانی شكل گرفت آن هم با تلاش های عده ای از عمال دولتی منحل شد .

عدم تصویب قوانینی برای دفاع از حقوق زن رنج كشیده ایرانی از نقاط ضعف مشروطه خواهانی بود كه هرگز به این مسئله توجه نكردند.

نوژن اعتضاد السلطنه

پی نوشت ها:

۱- تاریخ سینمای ایران،امید، (تهران، ۱۳۶۳) ج ،۱ ص ۱۱۶

۲- قند و نمك (ضرب المثل های تهرانی)، جعفر شهری، چاپ ،۱۳۸۲ ص۳۵۶.