راههای تقویت عواطف در خانواده

هدف اساسی دین اسلام, تربیت انسان ها و تامین سعادت بشر در تمام ابعاد وجودی , در تمام مراحل زندگی است

● جایگاه خانواده

هدف اساسی دین اسلام، تربیت انسان‏ها و تامین سعادت بشر در تمام ابعاد وجودی ، در تمام مراحل زندگی است. پیامبران الهی به ویژه پیامبر اسلام‏(ص) ، برای این هدف مقدس مبعوث شده و در این راه نهایت‏ سعی خود را مبذول نموده‏ اند و در انجام این ماموریت،‏به نیازها، ویژگی‏ها و علایق فطری بشر به عنوان یک اصل مسلم توجه فراوان داشتند. به همین جهت دستورات تربیتی اسلام و فرهنگ حیات بخش اهل بیت‏( ع ) ،دقیقا در راستای پرورش فطری انسان‏ها،تدوین شده است. خداوند متعال برای تربیت افراد بشر، کانون پر مهر خانواده را بهترین محیط تربیتی انسان قرار دادهاست. در این مقاله به بررسی راههای تقویت عواطف اعضای خانواده ، در پرتو سیره و سخنان اهل بیت‏(ع) می ‏پردازیم.

راههای تقویت عواطف در خانوادهیکی از راههای استحکام بنیان خانواده ، توجه به ارتباط کلامی است. سخنان عاطفی و بهره‏ گیری از کلمات دلنشین و خطاب‏های شایسته و محبت‏آمیز،مخاطب را جذب می‏کند. خواسته یا ناخواسته از گوینده راضی شده،و در دلش نوعی احساس محبتنسبت‏ به او ایجاد می‏شود.

اگر در خانواده‏ای مرد یا زنی با عبارات زیبا و دلپذیر همسرش را صدا کند، علاوه بر این که به فرزندان چگونه سخن گفتن را می‏آموزد، در قلب او جایگاه ویژه‏ای خواهد یافت. امیرمؤمنان (ع ) می‏فرماید: «اجملوا فی الخطاب تسمعوا جمیل الجواب(۱)،زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.»

خطاب‏های ملاطفت‏آمیز و دلربا، روح را نوازش داده و همسر را تحت تاثیر قرار می‏دهد. بعضی از عبارات، آن قدرزیبا هستندکه هرگز تا آخرعمر فراموش نمی ‏شوند.

رسول گرامی اسلام (ص) با توجه به این نکته فرمودند: « قول الرجل للمراة انی احبک لا یذهب من قلبها ابدا.(۲)مردی که به زنش بگوید: من ترا دوست دارم، [اثر این سخن] هرگز از دل زن بیرون نمی ‏رود.» اساسا مرد و زن مسلمان باید زبان خویش را به سخن نیک عادت دهند، زیرا انسان فطرتااز عبارت‏های جذاب و پرمهر استقبال می‏کند و نسبت‏ به انسان‏های نیکو سخن، در دل احساس محبت می‏نماید.صدا کردن همسر با نامی که بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین تاثیر به سزایی خواهد داشت. پیامبر گرامی اسلام( ص )توصیه فرمودهاند که برای افزایش مهر و صفا در میان مسلمانان، همدیگر را با نام زیبا و محترمانه صدا بزنند: «ثلاث یضفین ود المرء لاخیه المسلم یلقاه بالبشر اذا لقیه و یوسع له فی المجلس اذا جلس الیه و یدعوه باحب الاسماء الیه; (۶)سه چیز دوستی و محبت‏ بین دو مسلمان را افزایش داده [و صفا و صمیمیت را در میان آن‏ها تقویت می‏کند.]

۱) هنگام ملاقات، با خوشرویی و چهره‏ای گشاده برخورد کند.

۲) اگر می‏خواهد در کنار او بنشیند برایش جا باز کند.

۳) به بهترین نامی که دوست دارد او را صدا زند.»طبق آموزش‏های اسلام، سلام کردن با صدای رسا و واضح و با آهنگی عاطفی و جذاب موجب تقویت روابط بین زن و شوهر خواهد شد. سلام با لحنی عاطفی، کینه‏ها را از بین برده ، روحیه را تقویت کرده و دل‏ها را به هم نزدیک می‏نماید. سلام دادن به جمع خانواده و به ویژه زن و شوهر به یکدیگر، نشاط آور و فرح ‏بخش است.

امام صادق علیه السلام فرمود: «یسلم الرجل اذا دخل علی اهله(۳); وقتی شوهر به خانه وارد می‏شود ، باید به اعضای خانواده (به ویژه همسرش) سلام کند.»زوج جوانی که با هم پیمان زناشویی می‏بندند، معمولا بر مبنای علاقه درونی و عشق پاکی است که به یکدیگر دارند. اما آنچه که در اسلام تاکید شده، بنیان خانواده را تقویت می‏کند و محبت و الفت را میان زوج جوان افزایش می‏دهد، اظهار و ابراز آن است.

امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «اذا احببت رجلا فاخبره بذلک فانه اثبت للمودة بینکما;(۴)هرگاه شخصی را دوست داشتی، دوستی خود را به او اعلام کن ، زیرا این عمل انس و الفت را بین شما پایدارتر می‏کند.»

خانواده برای انسان کانون آرامش و راحتیاست.مردی که بیرون ازمنزل با انواع مشکلات درگیر است و با ناملایمات فراوانی برخورد می‏کند، دوست دارد هنگام برگشت ‏به خانه کسی از او دلجوئی کند، حرف دلش را بشنود و با سخنان آرام بخش خود،مرهم دردهای انباشته دل او باشد. دلش می‏خواهد هنگامی که در منزل را باز می‏کند، کسی با چهره‏ای گشاده، لبی خندان و لحنی عاطفی از او استقبال نموده و آنچه را که در دست دارد ، با تکریم از او تحویل بگیرد و این فرد جز همسر صالح و مهربان او فرد دیگری نخواهد بود. در این صورت چنین زنی از دوستان خدا بوده و پاداش بزرگی خواهد داشت.

مردی به محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله آمده و عرضه داشت: «یا رسول‏الله! من همسری دارم که هرگاه وارد خانه شوم به استقبالم می‏آید و چون می‏خواهم از منزل بیرون روم مرا بدرقه می‏کند. هر گاه مرا اندوهگین ببیند می‏گوید: چه چیز تو را اندوهگین کرده؟ اگر برای مخارج زندگی‏ات ناراحتی، مطمئن باش که دیگری (خداوند) عهده ‏دار آن است و اگر برای آخرت [و گرفتاری‏های قبر و قیامت] غصه می‏خوری، خداوند اندوهت را زیاد کند. (و باید چنین باشی.) رسول خدا(ص)فرمودند: خداوند [در روی زمین] کارگزارانی دارد و این زن یکی از آن‏ها است. برای او نصف پاداش شهید می‏باشد.»(۵)

علی(‏ع ) در مورد بانوی بانوان و همسر نمونه تاریخ می‏فرماید: «به خدا سوگند بعد از ازدواج با فاطمه‏(س) بر او خشمگین نشدم و او را به کاری مجبور نکردم . و او مرا ناراحت نکرد و هیچگاه با من مخالفت ننمود، وقتی به او نگاه می‏کردم تمام غم و اندوه‏های دلم برطرف می‏شد.»(۶)

هماهنگی و همدلی در انتخاب نوع غذا از جمله عواملی است که ارتباط زن و شوهر را تقویت کرده و بنیان خانواده را استحکام می‏بخشد. اگر زوجین در مساله غذا و خوراک تفاهم داشته باشند و شرایط همدیگر را مراعات کنند، بسیاری از مشکلات و اختلافات خانواده‏ها حل می‏شود. اگر مرد غذایی را دوست دارد وانتظار دارد که در منزلش تهیه شود، می‏تواند علاوه بر این که لوازم مورد نیاز را تهیه می‏کند، همسر خویش را از آن آگاه سازد. ولی اگر برای او فرقی نمی‏کند، که معمولا هم شوهران مسلمان و متعهد چنین اند و در مورد غذای روزانه خویش سخت‏گیری و موشکافی نمی‏کنند، در این صورت از غذای تهیه شده استفاده کرده و با کمال متانت و بزرگواری از همسر هنرمند خویش قدردانی و تشکر می‏نماید و با بهانه‏های مختلف زحمات وی را نادیده نمی‏گیرد. رسول اکرم (ص) فرمود: «المؤمن یاکل بشهوة عیاله والمنافق یاکل اهله بشهوته; (۷)انسان با ایمان، مطابق میل و خواسته عیالش غذا می‏خورد و خانواده انسان منافق، مطابق میل و خواسته وی غذا می‏خورند.»

در سیره و روش(ص) آمده است که آن حضرت هیچگاه در مورد انتخاب نوع غذا سختگیری نمی‏کرد و با خانواده‏اش همراه می‏شد: «رسول خدا(ص)از هر نوع غذا می‏خوردند و غذایی که خداوند برایش حلال نمودهبود ،‏ به همراه خانواده و خدمتگزارشان تناول می‏کردند.»(۸)

در جای دیگرپیامبرخدا(ص)فرمودند: «خیر نسائکم الطیبة الطعام; (۹)بهترین زنان شما زنی است که غذای پاکیزه و دلپسند درست کند.»

مردبه عنوان مدیر خانواده، مسؤولیت فراهم کردن وسائل مورد نیاز از قبیل خوراک و پوشاک و… اعضای خانوادهراعهدهدارد. در این مورد اگر مردان با ایمان وظیفه خویش را در مورد به دست آوردن روزی حلال و پاکیزه به خوبی‏انجام دهند، مقامی بس بلند، در پیشگاه خداوند متعال کسب خواهند نمود.

امام باقر(ع ) فرمودند: «من طلب الرزق فی الدنیا استعفافا عن الناس و سعیا علی اهله و تعطفا علی جاره لقی الله عزوجل یوم القیامة و وجهه مثل القمر لیلة البدر; (۱۰)هر کس در دنیا به دنبال روزی حلال برود،به قصد این که نیازمند و محتاج دیگران نباشد و مخارج زن و فرزندش را تامین نماید و به همسایه‏ها [و همنوعان مستمند خود] یاری رساند، چنین فردی در روز قیامت ‏با سیمایی [نورانی] مانند ماه شب چهارده با خداوند ملاقات خواهد کرد.» و امام صادق‏(ع ) نیزفرمودند: «الکاد علی عیاله من حلال کالمجاهد فی سبیل‏الله; (۱۱)مرد تلاشگری که برای تهیه روزی حلال و مشروع برای خانواده‏اش می‏کوشد، مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می‏کند.» امام رضا علیه السلام نیز فرمودند: «کسی که از فضل و عنایت پروردگار به دنبال روزی حلال می‏رود به اندازه‏ای که مخارج خانواده خود را تامین کند، از رزمنده‏ای که در راه خداوند متعال جهاد می‏کند پاداش افزونتری دارد.»(۱۲)

احترام به شخصیت افراد، در وجود آنان عشق و محبت می‏آفریند. هدیه دادن نوعی احترام به طرف مقابل محسوب می‏شود و انسانی که هدیه را می‏گیرد بی‏اختیار و از روی فطرت خدادادی خویش، مهر و محبت هدیه دهنده را در دل خود جای می‏دهد. این نکته در روابط زناشویی از اهمیت‏خاصی برخوردار است و عامل مهمی در ایجاد انس و الفت و هم گرایی نسبت ‏به زن و مرد به شمار می‏رود .

۱) گفت وگوهای محبت‏آمی

۲) صدا کردن با بهترین نام

۳ ) سلام کردن به همدیگر

۴) اظهار علاقه و ابراز محبت

۵) دلجویی، استقبال، بدرقه

۶) همدلی در انتخاب نوع غذا

۷ ) فراهم نمودن مخارج خانواده

۸ ) هدیه دادن به همسر