لقاح خارج از رحم، روش‌ درمان ناباروری

موارد كاربرد

در تمام مواردی كه شرایط رسیدن اسپرم به تخمك در رحم فراهم نباشد مانند انسداد لوله‌های رحمی، چسبندگی‌های حفره لگنی، تعداد كم اسپرم و تحرك پایین اسپرم از روشIVF استفاده می‌شود.

مراحل انجام عمل
روز عمل، نمونه اسپرم از مرد و تخمك تحت یك بیهوشی كوتاه و موقت از زن گرفته می‌شود. سپس اسپرم و تخمك در آزمایشگاه جنین شناسی در محیط كشت مجاور یكدیگر قرار داده می‌شود تا اسپرم خودش وارد تخمك شده و آن را بارور كند. به تخمك لقاح یافته، جنین گفته می‌شود.

جنین تك سلولی شروع به تقسیم می‌كند و یك جنین چند سلولی ایجاد می‌كند. جنین پس از 48 تا 72 ساعت به رحم زن منتقل می‌شود تا در آنجا لانه گزینی كند و بارداری انجام شود. پس می‌توان مراحل انجام عمل IVF  را به چهار مرحله تقسیم كرد.

مرحله اول: تحریك تخمدان

مرحله دوم: تخمك گیری

مرحله سوم: لقاح اسپرم و تخمك

 مرحله چهارم:‌ انتقال جنین.

در مرحله اول برای تحریك تخمدان‌ها، از داروهای هورمونی استفاده می‌شود. تزریق عضلانی آمپول HMG تخمدان‌ها را برای رشد فولیكول تحریك می‌كند و تزریق عضلانی آمپول HCG باعث بلوغ تخمك‌ها و انجام تخمك گذاری می‌شود.

 

در مرحله عمل، تخمك گیری با یكی از دو روش لاپاراسكوپی یا با مشاهدات سونوگرافی از طریق واژینال امكان پذیر است كه در پژوهشكده رویان این كار با استفاده از روش دوم انجام می‌گیرد.

در روش دوم نیازی به بیهوشی عمومی نیست و با یك بیهوشی كوتاه مدت یا بی حسی موضعی قابل انجام است. با استفاده از دستگاه سونوگرافی، پزشك فولیكول‌ها را مشاهده می‌كند و مایع فولیكولی همراه با تخمك كشیده می‌شود كه به این عمل اصطلاحا پانكچر می‌گویند. در مرحله سوم، عمل لقاح اسپرم و تخمك در محیط كشت آزمایشگاه انجام می‌گیرد. با توجه به اینكه برای بالا بردن درصد موفقیت چندین تخمك لقاح می‌یابد.
تعداد جنین‌های تشكیل یافته زیاد است. اگر این جنین‌ها كیفیت مطلوبی داشته باشند تعدادی از آنها با صلاح‌دید زوج منجمد و نگهداری می‌شوند تا در صورت نیاز برای بارداری‌های بعدی از این جنین‌ها استفاده شود. در مرحله چهارم یا انتقال جنین نیز نیازی به بیهوشی نیست.
جنین یا جنین‌ها به وسیله یك كاتتر به داخل رحم منتقل می‌شوند و یكی دو ساعت بعد از انتقال جنین، بیمار مرخص می‌شود.
مزایا و محدودیت‌های عمل IVF
یكی از مزایای IVF این است كه قبل از انتقال جنین، عمل لقاح قابل مشاهده است و در صورتی كه اسپرم با تخمك لقاح پیدا نكند می‌توان در نوبت‌های بعدی شرایط لقاح را تغییر داد. مزیت دیگر IVF این است كه اگر یك بیمار فاقد لوله‌های رحمی باشد نیز بدون مشكل،‌ عمل IVF انجام می‌شود. اما محدودیت IVF آن است كه میزان بارداری در زنان بالای 40 سال به علت پایین بودن كیفیت تخمك‌های زن كاهش می‌یابد.
اقدامات قبل از عمل
بعد از آزمایش‌های روتین،‌ آزمایش هورمونی و ویزیت زوج توسط متخصصان در صورتی كه روش درمانی IVF پیشنهاد شود مراحل زیر طی می‌شود:
1) روز دوم یا سوم قاعدگی برای بررسی وضعیت تخمدان‌ها و رحم سونوگرافی انجام می‌شود.
2)‌ بعد از انجام سونوگرافی با نظر متخصص دارو جهت تحریك تخمك گذاری تجویز می‌شود.
3)‌ طی مرحله مصرف دارو پنج الی شش نوبت سونوگرافی براساس میزان واكنش تخمدان‌ها انجام می‌شود.
4)‌ زمانی كه فولیكول‌ها به اندازه مناسب می‌رسد داروی HCG تزریق می‌شود و بیمار آماده عمل تخمك‌گیری می‌شود.
5) حدود 36 ساعت بعد از تزریق HCG و هم زمان با دریافت نمونه اسپرم از مرد، عمل لقاح درون آزمایشگاه انجام می‌شود.
مراقبت‌ های پس از عمل
یك تا دو ساعت پس از عمل انتقال جنین بیمار مرخص می‌شود. توصیه می‌شود طی 3 الی 4 روز بعد از عمل فعالیتهای شدید كه منجر به خستگی مفرط می‌شود نداشته باشد. بدیهی است آرامش روحی و روانی و پرهیز از شرایط پراضطراب می‌تواند در موفقیت عمل مؤثر باشد. معمولا 10 الی 12 روز بعد از انتقال جنین بیمار به آزمایشگاه هورمونی مراجعه می‌كند تا مقدار BHCG خون اندازه‌گیری شود. افزایش این هورمون اولین نشانه حاملگی است.