معنویت را به خانه بیاورید

همدیگر را در راه خدا حفظ کنید تواصی به صبر و تواصی به حق کنید اگر خانم خانه می بیند شوهرش دارد دچار یک انحرافی می شود, فرضاً در یک معامله نامشروعی دارد قرار می گیرد, توی یک جریان غلطی دارد می افتد, توی پول درآوردن های نادرست دارد می افتد, توی رفیق بازی های ناسالم دارد می افتد, اول کسی که باید او را حفظ کند, اوست, اگر متقابلاً مرد این احساس ها را به نوع دیگری از زنش کرد, اولین کسی که باید زن را حفظ کند, شوهر اوست

رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای:

همدیگر را در راه خدا حفظ کنید. تواصی به صبر و تواصی به حق کنید. اگر خانم خانه می‌بیند شوهرش دارد دچار یک انحرافی می‌شود، فرضاً در یک معامله نامشروعی دارد قرار می‌گیرد، توی یک جریان غلطی دارد می‌افتد، توی پول درآوردن‌های نادرست دارد می‌افتد، توی رفیق‌بازی‌های ناسالم دارد می‌افتد، اول کسی که باید او را حفظ کند، اوست، اگر متقابلاً مرد این احساس‌ها را به نوع دیگری از زنش کرد، اولین کسی که باید زن را حفظ کند، شوهر اوست. البته حفظ کردن هم، با محبت کردن و با زبان خوش و با منطق صحیح و با برخورد مدبرانه و حکیمانه حاصل می‌شود، نه با بداخلاقی و قهر و این چیزها. یعنی هر دو مراقب باشند تا آن دیگری را در راه خدا حفظ کنند.

چندی پیش در برخی از ایستگاه‌های متروی تهران مجموعه بروشورهای چند رنگی روی یک میز گذاشته بودند که مسافران می‌توانستند آنها را بردارند و بخوانند. عنوان این جزوه‌های مربع شکل رنگارنگ مهروماه بود. اگر مسافر مترو تهران نباشید و حتی اگر مسافر بوده‌اید آنقدر عجله داشته‌اید که نتوانسته‌اید این جزوه‌های کوچک را تهیه کنید، یکی از این جزوه‌ها یعنی معنویت و خانواده را برای شما بازگو می‌کنیم. نویسنده مجموعه ماه و مهر خانم فاطمه سعیدی است.

● مقدمه

توجه به معنویت و دینداری، اساسی‌ترین عامل امنیت و آرامش درونی خانواده است و رعایت ارزش‌های دینی، مهم‌ترین عامل تحکیم خانواده محسوب می‌شود.

در یکی از پژوهش‌ها که در بین ۹۰۰۰ زوج ساکن استان تهران صورت گرفته است، بین تقیدات مذهبی زوجین با سازگاری زناشویی آنها رابطه هم‌بستگی معناداری دارد. به این معنا که با افزایش تقیدات مذهبی، میزان سازگاری زناشویی نیز بیشتر می‌شود و این رابطه احتمالاً دوجانبه است؛ یعنی افزایش سازگاری زناشویی نیز موجب افزایش تقیدات مذهبی در بین زوجین می‌شود.

در این راستا در نوشتار حاضر با بیان برخی راهکارها سعی شده است به تقویت معنویات در فضای خانواده همت گماشته شود.

● یار و دلسوز یکدیگر باشیم

خیلی از زن‌ها هستند که شوهر خودشان را بهشتی می‌کنند، خیلی از مردها هم هستند، که همسر خود را حقیقتاً سعادتمند می‌کنند. موارد عکس این هم هست. بایستی همسران با هم همکاری کنند، خصوصاً در امر دین به یکدیگر کمک کنند. چنانچه اگر طرف مقابل، شوهر یازن کاهل‌نماز است... در امر حلال و حرام آدم بی‌اعتنا و بی‌مبالاتی است به او کمک شود که خوب شود نه اینکه دعوا و اوقات‌تلخی صورت بگیرد. زن و شوهر باید همدیگر را در راه صحیح و صراط مستقیم الهی حمایت کنند. اگر هر کدام از اینها یک عمل خیر و یک کار شایسته‌ای از او سر می‌زند، دیگری او را تشویق کند، بایستی زن و شوهر یکدیگر را اصلاح کنند. نه اینکه مثل یک آقابالاسر که مرتب به دیگری نیش بزند باشند. از امام صادق(ع) نقل شده است: چون آیه ۶ سوره تحریم نازل شد: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید؛ چنان آتشی که مردم (دل سخت کافر) و سنگ (خارا) آتش‌افروز اوست و بر آن دوزخ فرشتگانی بسیار درشت‌خو و دل‌سخت مأمورند که هرگز نافرمانی خدا را (در اجرای قهر و غضب حق) نخواهند کرد و آنچه به آنها حکم شود انجام دهند.

مردی از مسلمانان، نشست و گریه کرد و گفت: من از [حفظ] خود ناتوانم. اکنون مسئولیت خانواده‌ام نیز بر عهده‌ام نهاده شد! پیامبر خدا(ص) فرمود: برای تو همین کافی است که به آنچه خودت را بدان فرمان می‌دهی، آنان را نیز فرمان دهی، و از آنچه که خودت را نهی می‌کنی، آنان را نیز از آن نهی کنی. از ایشان درباره این فرموده، سؤال شد: چگونه آنان را حفظ کنیم؟ فرمودند: آنان را امر و نهی کنید. گفتند: آن‌ها را امر و نهی می‌کنیم اما نمی‌پذیرند؟ فرمود: هرگاه آنان را امر و نهی کردید، دیگر وظیفه خود را انجام داده‌اید.

● برای فعالیت‌های معنوی خلاقیت داشته باشید

براساس روحیات و فضای خانواده و محیط‌تان با هنرمندی و به کار بردن خلاقیت برای رشد معنویت در خانواده‌تان برنامه‌ریزی مستمر داشته باشید.

● رزق حلال را به منزل آوریم

غذای حرام فوق‌العاده برای انسان و خانواده مضر است و باعث قساوت و سیاهی دل می‌شود. قرآن در سوره زمر می‌فرماید: وای بر دلی که سیاه باشد. همچنین لقمه حرام باعث بی‌حالی در انجام عبادات می‌شود و انسان را در گناه کردن جری می‌کند. از این رو امام صادق(ع) می‌فرمایند: شمشیر زدن آسان‌تر از بدست آوردن مال حلال است. چه مرد و چه زن خانه نسبت به این موضوع بایستی بسیار مراقب باشند.

● اصول معنوی را براساس عقاید درست برپا کنید

از گرایش به مکاتب یا گروه‌هایی که دیدگاهشان براساس معارف اصیل قرآن و اهل‌بیت(ع) نیست به جد بپرهیزید. دقت کنید دستورات دین ما به روشنی توسط امامان برایمان مشخص شده‌اند و افراد متدینی هستند که به دور از افراط و تفریط و اعمال نظر شخصی به افراد خط فکری صحیح می‌دهند. زندگی‌تان را براساس عقایدی درست و منطقی مدیریت کنید و پیرو حقی باشید که قرآن و امامان بیان کرده‌اند.

● از خرافات در امور معنوی بپرهیزید

یکی از آسیب‌هایی که معنویت صحیح را همیشه به چالش کشیده است به دنبال خرافات و وهمیات رفتن است.

شما باید با کمک از عقل و توکل بر خدا و توسل بر ائمه به رشد معنوی خود و خانواده کمک کنید.

● صبر و گذشت داشته باشیم

برای ایجاد فضای معنوی در محیط خانه دو فاکتور اخلاقی ضرورت دارد یکی صبر برای ایجاد و تقویت معنویت و دیگری گذشت برای دادن فرصت به همدیگر در زمان بروز خطاهایمان.

● با دعا و نیایش انس پیدا کنیم

یکی از محکم‌ترین و اساسی‌ترین مهارتی که می‌تواند در تقویت بعد معنوی خانواده مؤثر باشد دعا و نیایش است. چه زیباست ادعیه‌هایی را که در کتبی چون مفاتیح، صحیفه سجادیه و... آمده است به طور مستمر بخوانیم و سعی کنیم از مفاهیمش در زندگی‌مان کمک بگیریم. نه اینکه فقط آنان را در ایام خاص و یا بروز مشکلات بخوانیم! و این فرهنگ را به فرزندانمان هم یاد دهیم.

● در خانه به نماز احترام بگذاریم

حرمت نماز بسیار زیاد است. اختصاص زمان، مکان، پوشش مناسب و آراسته برای اقامه نماز دارای اهمیت است. با برنامه‌ای مناسب به این موضوع اهمیت دهید و دیگر اعضا را هم تشویق کنید.از طرفی گاهی اوقات نمازتان را با هم در فضای خانه به جماعت بخوانید. خیلی شیرین و نشاط‌آور است!

● با قرآن زندگی را نورانی کنیم

در روایات است که خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود همانند ستاره برای اهل آسمان می‌درخشد! آیا نمی‌خواهید خانه گرم شما چون ستاره باشد؟ برکت و آرامشی که قرآن به خانواده شما هدیه می‌دهد رشد را نه‌تنها در معنویت بلکه در تمامی ابعاد برایتان فراهم می‌کند. قرآن همدم همیشگی یک انسان موفق است این نکته کلیدی یادتان باشد.

● برنامه‌های مناسب تربیتی را با خانواده مشاهده کنیم

خوشبختانه صدا و سیما در طول روز برنامه‌های متنوعی را برای تقویت بعد معنوی خانواده‌ها پخش می‌کند. برخی برنامه‌ها به طور نمونه مخصوص والدین است اما بعضی از آنها را همه اعضا می‌توانند با هم نگاه کنند. والدین سعی کنند از این فرصت‌ها استفاده کنند و پس از دیدن در فضایی دوستانه با هم به گفتگو بپردازند.

● در موقعیت‌های مختلف به فعالیت‌هایتان جهت دهید

به طور مثال در معارف دین ما آداب غذا خوردن، آب خوردن و... آمده است. در موقعیت‌های مختلف با بیان کردن آنها به طور آشکار به فرزندان این مهارت‌ها را آموزش دهید. در هنگام آب خوردن به امام حسین(ع) بلند سلام کنیم. وقتی می‌خواهیم از جایی فرزند کوچکمان را کمک کنیم تا بلند شود یا علی(ع) بگوییم و یا با فراهم کردن صفحه‌ای آراسته همراه با خطی زیبا دعای خروج از منزل یا وضو گرفتن و... را در جایی مناسب نصب کنیم.

● کتاب‌های خوب را به هم هدیه بدهیم

مسائل تربیتی خصوصاً در حوزه دین و معنویت نیاز به ظرافت‌ها و زیبایی‌های رفتاری دارد. اگر موضوعی است که می‌خواهید به طور غیرمستقیم به خانواده خود انتقال دهید تحقیق کنید و کتابی مناسب در آن حوزه به اعضای خانه هدیه بدهید.

از سویی می‌توانید به طور گروهی سیر مطالعاتی با یکدیگر داشته باشید و در فضایی مناسب چون پارک، حیاط خانه، و... با هم به گفتگو و تعامل بپردازید.

● با افراد متدین رفت و آمد داشته باشید

ارتباطات، در شکل‌گیری و جهت‌دهی معنویت نقش بسیار مهمی داراست. در زندگی خانوادگی رفت و آمد با انسان‌های متدین، دیدن شیوه زندگی آنان، تعاملاتشان و... به ما کمک می‌کند تا مهارت‌یابی‌های خوبی در رفتارمان داشته باشیم.

و برعکس ارتباط با افرادی که اهل تجمل و عقاید اشتباه هستند به مرور زمان ایمان را فاسد می‌کند و بر شیوه تفکر ما اثر می‌گذارد، خصوصاً بر روی فرزندان که قوه تشخیص‌شان قوی نیست و جذب ظواهر می‌شوند.

این مهارت یعنی بدانیم چگونه ارتباط برقرار سازیم تا به سلامت روحمان آسیبی نرسد، مسئله‌ای مهم در استحکام معنویت در فضای خانه است.

● از ورود وسایل و ایجاد فضاهایی که مضر است به جد بپرهیزید

ورود ماهواره بدون محدودیت و یا تشخیص آسیب‌های آن برای خانواده ما، دیدن فیلم‌ها یا شنیدن موسیقی‌های نامناسب و هر چیزی که به نظرتان باعث کاسته شدن معنویات در زندگی‌تان می‌شود بیشتر از آنکه فکرش را کنید آسیب‌زاست. هر قدر هم که به فعالیت‌های مفید بپردازید اما اگر عوامل آسیب‌زا را خصوصاً در محیطی که فرزندان هستند را مدیریت نکنید نمی‌توانید به طور اساسی و محکم خانواده‌ای معنوی داشته باشید.

● برای همدیگر وقت بگذاریم

بسیاری از اثرگذاری‌ها در اختصاص وقت به آن است. حتماً زمانی را برای بودن با خانواده داشته باشید، با هم خوش بگذرانید، هدف این نیست که حتماً مسئله‌ای دلیل با هم بودن شماست یا می‌خواهید به منظور خاصی با اعضای خانه باشید، نه این اشتباه است!!! همین با هم بودن‌ها که فقط جنبه تعامل عادی و شاید جنبه روزمره را دارد خیلی در تقویت محبت و بهبود روابط مؤثر است. نگذارید این طرز نگاه ایجاد شود که هر وقت ما به طور صمیمی با همسر یا والدین تعامل می‌کنیم می‌خواهد از این فضا برای موضوعی خاص استفاده شود.

همین محبت و تعلق قلبی که در این ارتباطات سازنده ایجاد می‌شود زمینه‌ای مناسب را برای گفتگوهای عمیق‌تر و مورد نیاز فراهم می‌سازد.

حتی می‌توانید با تدبیر، البته نه مستمر از همین تعاملات، صحبت‌های مورد نیاز را برای رشد معنویت خود و خانواده بیان کنید.

● سفرهای معنوی داشته باشیم

برای تقویت بعد معنوی خانواده در طول سال برنامه‌های زیارتی جذاب درنظر بگیرید. سعی کنید این سفرها خصوصاً برای فرزندان به یادماندنی شود و هنگام یادآوری از آنها به نیکی یا خوشی یاد کنند.

● فضای خانه را در ایام معنوی متناسب کنیم

حرمت و ارج نهادن به مناسبت‌های دینی در فضای خانه امری اثرگذار در ایجاد معنویت است. در این ایام خداوند متعال به طور نمونه به حرمت آن امام که متولد شده است نگاهی خاص‌تر به بندگان دارد. چرا که امام باقر(ع) می‌فرمایند: یاد کردن از ما، یاد کردن از خداست ...

بدین‌منظور در روزهای شادی ائمه‌ علیه‌السلام در فضای خانه فضایی متفاوت با روزهای دیگر ایجاد کنید. از شاد بودن و داشتن پوششی آراسته‌تر گرفته تا پختن غذایی جدید یا مورد علاقه اعضای خانواده و یا هدیه دادن به یکدیگر.

متقابلاً در حزن ائمه هم بایستی رفتاری مناسب با این ایام داشت. یادتان باشد این ایام بهترین زمان برای افزایش آگاهی خود و خانواده‌مان نسبت به معارف این بزرگواران است.

● معنویت را با نشاط همراه کنیم

این تفکر که دین و معنویت با غم و گریه همیشه همراه است بسیار اشتباه است. شما به عنوان یک انسان معنوی بایستی بانشاط و خو‌ش‌اخلاق باشید. و با رعایت تعادل از ایجاد این تفکر در خانه جلوگیری کنید. به اعضای خانواده بفهمانید که معنویت حتی اگر گاهی اوقات همراه با حزن در ایام خاص یا موقعیت‌های ویژه است اما همین‌ها نیز برای انسان آرامش و نشاط را به همراه خواهد آورد. و انسان همراه با معنویت درست بانشاط‌ترین و امیدوارترین انسان‌هاست.

● به اقتضائات روز آگاه باشید

رمز موفقیت و اثرگذاری شما در این است که شرایط این عصر را در نظر بگیرید و از جمود و تعصب از یک سو و از سهل‌‌انگاری و غفلت از سوی دیگر با راهکارهایی مؤثر و جذاب و هنرمندانه معنویت را برای خانواده حفظ و تقویت کنید.