دغدغه جهان برای رهایی از زباله های الکترونیکی

در سال های اخیر مشکل زباله های الکترونیکی, کشورهای در حال توسعه را با چالش های جدی مواجه ساخته است

در سال‌های اخیر مشکل زباله‌های الکترونیکی،‌ کشورهای در حال توسعه را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است. براساس بررسی‌های انجام شده، هر سال تولید زباله‌های الکترونیکی ناشی از دور ریختن دستگاه‌های الکترونیکی دیجیتالی یا به اصطلاح همان گجت‌ها در مقایسه با سال قبل حدود ۴۰ میلیون تن افزایش خواهد یافت و بر این اساس پیش‌بینی می‌شود که در ۱۰ سال آینده میزان تولید زباله‌های الکترونیکی به حدود ۱۰ برابر افزایش یابد.

اگرچه در بعضی از کشورها از قطعات قابل بازیافت زباله‌های الکترونیکی استفاده می‌شود، اما حقیقت این است که تلاش‌های انجام شده برای بازیافت زباله‌های الکترونیکی نمی‌تواند راهکار مناسبی برای جلوگیری از افزایش خطرات ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی حاصل از زباله‌های الکترونیکی باشد و این در حالی است که اگر شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات الکترونیکی، راهکار جدیدی را برای بازیافت این زباله‌ها ارائه ندهند این کشورها با مشکلات زیست‌محیطی جدی روبه‌رو خواهند شد. زباله‌های الکترونیکی به عنوان سریع‌ترین منبع تولید زباله در سطح دنیا شناخته شده‌اند. از آنجا که بیشتر تجهیزات الکترونیکی کامپیوتری عمر کوتاهی دارند و هر روزه انواع جدیدی از این تجهیزات به بازار عرضه می‌شود که مصرف‌کنندگان پس از مدت کوتاهی تصمیم می‌گیرند تجهیزات الکترونیکی کامپیوتری یا دیجیتالی جدیدتر را که در مقایسه از امکانات بیشتری برخوردارند جایگزین انواع قدیمی‌تر کنند. در سال‌های اخیر امکان بازیافت زباله‌های الکترونیکی به مشکل بزرگی برای تولیدکنندگان این محصولات مبدل شده است.

جالب است بدانید علی‌رغم این‌که زباله‌های الکترونیکی تنها ۷ درصد از حجم کل زباله‌های جمع‌آوری شده در کشورهای بزرگ را تشکیل می‌دهند، اما متاسفانه این زباله‌ها ۷۰ درصد زباله‌های حاوی مواد سمی را تشکیل می‌دهند که می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی نامطلوبی را در جهت تهدید سلامت انسان‌ها به همراه داشته باشد. با توجه به اهمیت این موضوع در سال‌های اخیر تلاش‌های جدیدی در زمینه تولید محصولات مختلف انجام شده که تحت عنوان فناوری‌های سبز با تولید محصولات سبز از آن نام برده می‌شود. در تولید محصولات سبز از روش‌ها و موادی در تولید استفاده می‌شود که کمترین آسیب‌های زیست‌محیطی را به همراه داشته باشد و در این میان شرکت‌های تولیدکننده سیستم‌های کامپیوتری و دیجیتالی در مقایسه با سایر تولیدکنندگان پیشگام بوده و در تلاش هستند تا با استفاده از روش‌های جدید تولید و ساخت این تجهیزات، سازگاری محصول نهایی را با محیط زیست به حداکثر افزایش دهند. سازمان جهانی صلح سبز که با هدف حمایت، حفظ و توسعه محیط زیست طبیعی به وجود آمده است تحقیقات جدیدی را برای یافتن سبزترین محصولات الکترونیکی در سطح دنیا انجام داده است که براساس نتایج به دست آمده از این تحقیقات، همه تولیدکنندگان محصولات الکترونیکی در سراسر دنیا گام‌های مختلف جدیدی را در راستای سازگاری‌های زیست‌محیطی محصولات خود برداشته‌اند که به نظر می‌رسد اجرای این اقدامات بتواند نقش مهمی در کاهش پیامدهای زیست‌محیطی ناشی از زباله‌های الکترونیکی داشته باشد.

● سونی، رتبه‌ اول فهرست محصولات سبز

به نظر می‌رسد که در آینده‌ای نه‌چندان دور مطابقت فرایند تولید محصولات الکترونیکی با استانداردهای زیست‌محیطی به عامل مهمی برای انتخاب یک محصول در بازار رقابت‌ با دیگر محصولات مشابه تبدیل شود و به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که از این پس خریداران در هنگام خرید یک محصول علاوه بر قابلیت‌های آن محصول، آسیب‌های زیست‌محیطی آن را هم مد نظر قرار داده و حتی حاضر باشند مبلغ بیشتری را برای خرید محصولات سبز پرداخت کنند. این روزها مصرف‌کننده تمایل دارند نسبت به روش ساخت و بسته‌بندی محصولات اطلاعاتی را به دست آورند تا بر این اساس نسبت به خرید یا عدم خرید یک کالا تصمیم‌گیری کنند. از آنجایی که بسیاری از مصرف‌کنندگان درخواست کرده‌اند تا تعریف دقیقی از مشخصات محصولات سبز ارائه شود و این محصولات براساس مشخصات آنها رتبه‌بندی شوند تا خریداران بتوانند با اطلاعات دقیق‌‌تری برای خرید آنها تصمیم‌گیری کنند، سازمان جهانی صلح سبز تصمیم گرفته است تا طبقه‌بندی جدیدی را از محصولات الکترونیکی سبز یا دوستدار محیط زیست ارائه کند. جالب است بدانید که براساس رتبه‌بندی جدید محصولات سبز که توسط گروه تولیدات سبز این سازمان ارائه شده است، محصولات الکترونیکی شرکت نوکیا که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده گوشی‌های تلفن همراه در سطح دنیاست، به عنوان سبزترین تولیدات الکترونیکی در سطح دنیا شناخته شده‌اند.

به گزارش این سازمان که از ۳ سال پیش رتبه‌بندی محصولات سبز و فناوری‌های برتر در این حوزه را در فهرست برنامه‌های کاری خود قرار داده است، معیار طبقه‌بندی محصولات در این رتبه‌بندی میزان بازیافت قطعات، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مواد سمی و همچنین ارزیابی فرآیند تولید این محصولات بوده است که بر این اساس نوکیا با کسب ۵/۷ امتیاز از مجموع ۱۰ امتیاز در نظر گرفته شده برای این معیارها رتبه اول جدول طبقه‌بندی محصولات منو را به خود اختصاص داده است. در این رتبه‌بندی جدید در یک دوره زمانی ۳ ماهه ۱۸ شرکت بزرگ تولیدکننده تجهیزات الکترونیکی از نظر پیشرفت‌های به دست آمده در زمینه منع مصرف مواد شیمیایی خطرناک در تولیداتشان، بهبود مصرف انرژی در زمینه دستیابی به روش‌هایی برای کاهش اثرات ناشی از پدیده گرمایش جهانی و همچنین بازیافت زباله‌های الکترونیکی توسط سازمان جهانی صلح سبز مورد بررسی قرار گرفتند. مهم‌ترین هدف این گروه حذف دوباره مواد شیمیایی خطرناک مانند مواد پی‌وی‌سی و مواد ضدآتش‌سوزی در تولیدات الکترونیکی است که می‌تواند سلامت انسان‌ها را به خطر اندازد. سونی‌اریکسون پس از نوکیا در رتبه دوم این فهرست و فیلیپس در جایگاه سوم قرار گرفتند. همچنین پاناسونیک و سونی نیز پس از موتورولا و اپل به طور مشترک در جایگاه ششم این فهرست قرار گرفتند. جالب است بدانید که در میان این شرکت‌ها برخی از آنها به دلیل عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی ارائه شده از سوی سازمان جهانی صلح سبز در مقایسه با رتبه‌بندی پیشین ارائه شده توسط این سازمان به رتبه‌های پایین‌تری تنزل کردند که از بین آنها می‌توان به شرکت‌های سامسونگ و ال‌جی اشاره کرد که به ترتیب از رتبه ششم و نهم به رتبه‌های سیزدهم و چهاردهم این فهرست تنزل کردند.

توشیبا که در فهرست رتبه‌بندی منتشر شده در دسامبر سال گذشته رتبه سوم این فهرست را به خود اختصاص داده بود در این رتبه‌بندی جدید به دلیل عدم رعایت از وعده‌های خود در جایگاه چهاردهم قرار گرفت. جالب است بدانید که نینتندو از تولیدکنندگان مطرح کنسول‌های بازی در بازار رقابتی کنونی، تنها شرکتی بوده که هیچ گاه با گروه صلح سبز وارد مذاکره نشده است و به همین دلیل در انتهای این فهرست قرار گرفته است. مایکروسافت نیز علی‌رغم این که در دنیای فناوری‌های کامپیوتری همواره پیشگام بوده، اما متاسفانه در جایگاه شانزدهم این فهرست قرار گرفته است. براساس اعلام این گزارش با وجود این که شرکت‌های نوکیا و سونی‌اریکسون به عنوان برترین شرکت‌ها در تولید سیستم‌های دوستدار محیط زیست شناخته شده‌اند، اما برخی از شرکت‌های شناخته شده در عرصه تولیدات الکترونیکی همانند نینتندو و توشیبا از حداقل معیارهای زیست‌محیطی برخوردار بوده‌اند. ۲ شرکت بزرگ مایکروسافت و نینتندو که برای دومین سال متوالی در فهرست اسامی شرکت‌های تولیدکننده سیستم‌های دیجیتالی که بیشترین سهم را در آلودگی‌های زیست‌محیطی داشته‌اند از آنها نام برده شده است. همچنان بدون توجه به اخطارهای سازمان جهانی صلح سبز به تولید محصولاتشان در رقابت با شرکت سونی که امروزه مثلث رقابتی تولید کنسول‌های بازی را تشکیل داده‌اند، ادامه می‌دهند. این دو شرکت در تولید محصولاتشان از پلاستیک‌های غیرقابل بازیافت استفاده می‌کنند و به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود در صورتی که این دو شرکت نتوانند تولید محصولات‌شان را با استانداردهای زیست‌محیطی تطبیق دهند باید در انتظار تحریم‌های جوی از سوی کاربران و فروشندگان باشند.

● سایه آلودگی بر بازار رقابت تولیدکنندگان مطرح دنیا

محصولات حاوی بر چسب سبز که به عنوان تولیدات سبز از آنها نام برده می‌شود به گونه‌ای طراحی می‌شوند که کم‌ترین آسیب‌های زیست‌محیطی را به همراه داشته باشند. اگرچه محصولات سبز با صرف کمترین انرژی و با استفاده از مواد غیرسمی تولید می‌شوند، اما بهترین عملکرد را داشته و نقش آنها در انتشار گازهای آلاینده زیست‌محیطی به مراتب کمتر خواهد بود و به این ترتیب مصرف‌کنندگان و کاربران با خرید آنها می‌توانند در حفظ محیط زیست سهیم باشند. از آنجایی که این روزها تولید کنسول‌های بازی شرکت‌های سونی،‌ مایکروسافت و نینتندو به عنوان بزرگ‌‌ترین تولیدکنندگان کنسول‌های بازی در سراسر دنیا مورد توجه بسیاری از علاقه‌مندان به بازی‌های کامپیوتری و بخصوص گروه‌های سنی نوجوان و جوان قرار گرفته است سازمان جهانی صلح سبز محصولات این شرکت‌ها را از نظر میزان آلودگی مورد بررسی قرار داده‌اند. براساس نتایج به دست آمده از بررسی‌های انجام شده در این زمینه، به نظر می‌رسد که کنسول‌های بازی سونی مرسوم به Play Station در مقایسه با دیگر محصولات این شرکت همچون لپ‌تاپ‌های تولید سونی، از وضعیت چندان مناسبی برخوردار نباشند و این در حالی است که کنسول‌های بازی تولید مایکروسافت و نینتندو در مقایسه با سونی از آلودگی‌های بیشتری برخوردار هستند.

اگر چه همه این شرکت‌ها در تولید کنسول‌های بازی از مواد آلاینده‌‌ای مانند پی‌وی‌سی و سرب که مواد غیرقابل بازیافت هستند استفاده می‌کنند، اما در مقایسه وضعیت سونی از همه بهتر است. البته قرار است این شرکت‌ها براساس استاندارد اعلام شده از سوی سازمان جهانی صلح سبز از موادی استفاده کنندکه قابل تجزیه و بازیافت هستند. جالب است بدانید علی‌رغم این که شرکت سونی در تولید بسیاری از تجهیزات الکترونی از مواد سمی به میزان کمتری استفاده می‌کند، اما متاسفانه در تولید کنسول‌های بازی از موادی سرطان‌زا استفاده می‌کند و این در حالی است که اغلب کاربران کنسول‌های بازی کودکان هستند که در تماس مستقیم با آنها بوده و به این ترتیب سلامتی آنها با خطر جدی مواجه خواهد شد به همین علت با توجه به اهمیت این موضوع گروه تولیدات صلح سبز شرکت سونی را به استفاده از مواد جایگزین و غیرسمی در تولید کنسول‌های بازی ملزم‌کرده است که پیش از این از آن در تولید لپ‌تاپ‌های تولید این شرکت استفاده کرده است. در غیر این صورت به نظر می‌رسد که این شرکت‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور در معرض تحریم‌های گسترده‌ای قرار گیرند تا به این ترتیب بتوان پیامدهای نامطلوب ناشی از آلودگی‌های زیست‌محیطی زباله‌های الکترونی را به حداقل رساند.

فرانک فراهانی‌جم