برزیل, نقطه مقابل چین

با وجود موفقیت قابل توجه برزیل در جذب سرمایه گذاری خارجی, تا زمانی که دولت این کشور بخش اندکی از مخارج خود را به طرح های زیربنایی و توسعه آموزش همگانی اختصاص داده و سیاست های اقتصادی غلطی به ویژه در زمینه ارزش گذاری بالای واحد پول خود دارد, نمی تواند به رونق اقتصادی با ثبات دست یابد

با وجود موفقیت قابل توجه برزیل در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، تا زمانی که دولت این کشور بخش اندکی از مخارج خود را به طرح‌های زیربنایی و توسعه آموزش همگانی اختصاص داده و سیاست‌های اقتصادی غلطی به ویژه در زمینه ارزش‌گذاری بالای واحد پول خود دارد، نمی‌تواند به رونق اقتصادی با ثبات دست یابد.

وقتی برزیلی‌ها به زیبایی کشورشان یا قدرت تیم ملی فوتبالشان می‌اندیشند به طعنه می‌گویند «خدا با ما است.» به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران خارجی این شوخی را جدی گرفته‌اند.

در سال‌های اخیر، هیچ کشور در حال توسعه‌ای به اندازه برزیل نتوانسته است در جذب سرمایه‌گذاری موفق باشد. نمودارهای آماری که سرازیر شدن پول به داخل این کشور را در سال‌جاری به تصویر می‌کشند، تقریبا جهتی کاملا عمودی گرفته و حکایت از رکوردی جدید و پشت سرنهادن ارقام سال ۲۰۱۰ دارند. این رشد فزاینده موجب شده است که پول برزیل، رئال، در میان گران‌ترین ارزهای دنیا قرار بگیرد. با چند روز زندگی در این کشور، مسافران این امر را به خوبی حس می‌کنند. اجاره هتل‌ها در ریو دوژانیرو گران‌تر از جنوب فرانسه است. غذاخوری‌ها در سائو پولو لوکس‌تر از پاریس هستند. آپارتمان‌ها در محله ساحلی زیبای لبلون در ریو گران‌تر از آپارتمان‌های خیابان پنجم، با نمای بانک مرکزی، در نیویورک‌سیتی هستند، اما وقتی یک کشور با درآمد متوسط چنین پول قدرتمندی دارد غالبا یک جای کار اشکال دارد. ارزش‌گذاری بیش از حد رئال، نشانی جدی از عدم تعادل اقتصاد این کشور دارد.

برزیل به این علت که برنده بزرگی از رونق و افزایش قیمت مواد اولیه و همچنین اشتیاق بیش از پیش جهان برای سرمایه‌گذاری در این حوزه است، مقدار نسبتا قابل‌توجهی از سرمایه را جذب کرده است. برای کاستن از تهدید رو به فزونی تورم، بانک مرکزی این کشور اقدام به افزایش نرخ بهره بانکی برای چند ماه متوالی گذشته کرده است و حالا برزیل بالاترین بهره را در میان اقتصادهای اصلی دنیا داراست. این عمل باعث جذب سرمایه خارجی از دنیای بیرون می‌شود. اگرچه بررسی نرخ رشد نشان از کاهش آن از ۷ درصد در سال گذشته به ۴ درصد در سال‌جاری دارد، تورم همچنان رو به افزایش است؛ بنابراین بانک مرکزی مجبور به ادامه افزایش نرخ بهره است. این همان حباب پول داغ (hot money) است. مقدار کمی از ثروت کشور در موارد زیربنایی ضروری صرف می‌شود. برزیل بیشتر از هر کشور در حال توسعه دیگری مبادرت به اخذ مالیات می‌کند، با این حال، دولت به سختی تنها ۳ درصد از درآمد خود را صرف امور زیربنایی کشور می‌نماید. تعجبی نیست که تاخیرهای پیش بینی نشده در بنادر و جاده‌های آن به امری معمول تبدیل شده است. امروزه، تردد مدیران عالی رتبه برزیلی در سائو پولو به‌وسیله هلی کوپتر برای گریز از کمند ترافیک افسانه‌ای این شهر امری عادی است.

تا همین اواخر، داستان احیای اقتصاد برزیل نقل محافل بود. نرخ رشد این کشور که در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی از یک دوره تورم شدید و رکود اقتصادی رنج برد، در چند سال گذشته دو برابر شد، اما امروز «دولت بزرگ(۱)»

در این کشور مشکل ساز شده است. مخارج دولت نه تنها خیلی زیاد است، –۳۵ درصد از کل اقتصاد در مقایسه با متوسط ۲۵ درصد در دیگر اقتصادهای نوظهور- بلکه بسیار یکنواخت است. قسمت عمده آن به‌جای هزینه در ساخت راه‌ها و توسعه آموزش همگانی صرف حقوق بازنشستگی و برنامه کمک‌های اجتماعی می‌شود. برزیل در رده‌بندی شاخص پیشرفت‌های تحصیلی همچون میانگین سال‌های آموزش برای افراد در جایگاهی به مراتب پایین‌تر از بیشتر کشورهای همطراز دیگر با درآمد متوسط قرار دارد.

سرمایه‌گذاران خارجی این کمبودها را نادیده گرفته و بر ثباتی که برزیل پس از پشت سر نهادن آشفتگی اقتصادی ده‌های ۸۰ و ۹۰ به‌دست آورده و همچنین سود بادآورده افزایش قیمت مواد اولیه و کالاها تمرکز کرده‌اند. از سنگ معدن آهن گرفته تا قهوه، برزیل یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان مواد و کالاها است و با کشفیات حوزه‌های نفت خیز زیر دریا در سال‌های اخیر به زعم بعضی از کارشناسان، عربستان سعودی بعدی نامیده شده است.

اما هر توانایی که بیش از حد مورد توجه و استفاده قرار بگیرد به نقطه ضعف تبدیل می‌شود. جذابیت بازار مواد اولیه و کالاها منجر به جذب بیش از اندازه سرمایه‌های خارجی گردیده است که باعث افزایش ارزش رئال به سطحی شده که به دیگر صنایع کشور آسیب وارد می‌سازد. واردات برزیل به نحو بی‌سابقه‌ای افزایش یافته و صادرات آن به شدت کم شده است. اگر قیمت مواد اولیه و کالاها کاهش یابد این حفره دیگر قابل کنترل و مدیریت نخواهد بود.

همه این موارد است که برزیل را در نقطه مقابل چین قرار می‌دهد. واحد پول کم ارزش، پس‌انداز بالا و سرمایه ارزان همه و همه نشان از موفقیت چین دارند. برزیل در هر سو در نقطه مقابل است از جمله آنچه که باید برای ادامه رشد خود انجام دهد. چین باید از سرمایه‌گذاری‌های افراطی خود بکاهد، چتر تامین اجتماعی(۲) بهتری ایجاد نماید و اجازه بدهد پول کم ارزش‌گذاری شده آن به سمت ارزش واقعی برود. برزیل نیاز به کاستن از هزینه‌های رفاهی، افزودن به سرمایه‌گذاری‌ها و تقلیل دادن ارزش پول خود دارد. مطمئنا، انتظار اینکه برزیل، با درآمد سرانه ۱۱۰۰۰ دلاری خود که از درآمد سرانه چین بسیار بالاتر است، به سرعت چین رشد کند توقعی غیر واقعی است، اما اگر برزیل اقدام به انجام اصلاحات ضروری خود ننماید، مجبور است به نرخ رشد ۴ درصد تن دردهد- کمتر از نصف نرخ رشد چین. برزیل، اگر خیلی بیشتر از اینها تلاش کند، شاید بتوان گفت خدا واقعا با برزیلی‌ها است!

راچیر شارما

مترجم: محمود بیگلری

منبع‌: تایم

پاورقی

۱- (Big Government) اصطلاحی است که توسط بعضی از سیاستمداران استفاده شده و اشاره به دولت‌های بیش از حد بزرگ، فاسد و غیرکارآمد دارد.

۲- (Social-safety net) یا به عبارتی طرح حمایتی تضمینی حداقل مایحتاج برای تمام افراد جامعه.