امام حسین ع سرچشمه عظمت و بزرگواری

آری, ظهور آن استقامت و شجاعت و پایداری و مناعت از هیچکس قابل تحقق نیست مگر آنکه در نواحی دیگر اخلاق نیز عظیم و برجسته و ممتاز باشد ایمان و معرفت, یقین, بصیرت, توکل و اعتماد بر خدا, زهد و صبر باید به حد اعلا و وفور در شخص وجود داشته باشد تا بتواند مظهر آن آیات عظیمه گردد

آری، ظهور آن استقامت و شجاعت و پایداری و مناعت از هیچکس قابل تحقق نیست مگر آنکه در نواحی دیگر اخلاق نیز عظیم و برجسته و ممتاز باشد. ایمان و معرفت، یقین، بصیرت، توکل و اعتماد بر خدا، زهد و صبر باید به حد اعلا و وفور در شخص وجود داشته باشد تا بتواند مظهر آن آیات عظیمه گردد. علائلی می گوید: ما عظمائی را که می شناسیم هر کدام از جهتی با عظمت بوده‌اند یکی از جهت شجاعت و یکی از ناحیه مردانگی و دیگری برای زهد، و یکی از جهت فداکاری، و یکی از ناحیه علم؛ اما عظمت در هر لباس و از هر جهت و در هر نمایش انسانی به قسمی که سرچشمه هر عظمت و نمونه بزرگواری در هر شکل و قیافه باشد که مردم او را ببینند، منحصر به شخص حسین - علیه‌السّلام- است.

مردی که از هر نظر به او نگاه کنی، و به هر جهت که او را ببینی عظمت و بزرگی ببینی، مردی است که مجمع عظمتها و مرکز اقتران بزرگی هاست. مردی که از عظمت نبوت محمد - صلی ا...علیه وآله- و عظمت مردانگی علی - علیه‌السّلام - و عظمت فضیلت فاطمه - علیهاالسّلام - به وجود آمده، نمونه عظمت انسانی و نشان نشانه های آشکار بزرگی است. پس یاد او و ذکر حالات او فقط یاد و ذکر یک مرد بزرگ نیست بلکه یاد و تذکار انسانیت جاویدان است. (۱)عقاد می گوید:حسین -علیه‌السّلام- پنجاه و هفت سال زندگی کرد. او با این که دشمنانی داشت که هیچ امتناعی از خلاف واقع گفتن نداشتند، هیچ یک از آنان برای او عیبی پیدا نکرد و هیچ کس عظمت‌ها و فضایل او را نتوانست منکر شود. حتی وقتی که نامه عتاب آمیز حسین - علیه‌السّلام - به معاویه رسید و اطرافیانش به او گفتند که نامه توهین‌آمیز به حسین - علیه السّلام - بنویسد، چنین پاسخ داد: درباره حسین علیه‌السّلام - هیچ‌چیز قابل سفسطه ای نمی بینم.(۲) و هم او گفته است: کربلا امروز حرمی است که مسلمانان آن را برای عبرت و یاد بود و غیر مسلمین برای مشاهده و تماشا، زیارت می کنند ولی حق این است که کربلا باید زیارتگاه هرکسی باشد که برای نوع بشر نصیبی از قدس و فضیلت می شناسد...، هر کس به اعمال او در کربلا نگاه کند گمان می کند میان اخلاق شریفه او مسابقه ای برقرار شده پس نمی‌توان دانست حسین‌علیه السّلام - در شجاعتش شجاع‌تر یا در صبرش شکیباتر یا در کرمش کریم‌تر یا در ایمان و غیرتش بر حق بیشتر بود.(۳)با اینکه وصف عظمت های وجود امام حسین علیه السّلام از عهده ما خارج است و نباید توقع داشت کسی بتواند آن همه عظمت را توصیف نماید؛ با این حال برخی از نواحی کمال اخلاقی و علمی آن حضرت را جداگانه به‌طور اختصار یاد می کنیم تا معلوم شود آن وجودی که مظهر کامل عظمت، استقامت، و صبر و فداکاری در راه حق شد، صاحب تمام عظمتهای انسانی و مرکز همه بزرگواریها بود.

● دانش و بصیرت

اخباری که حاکی از علم و ذوق سرشار، استعداد و قریحه و استحکام منطق امام حسین علیه السّلام است، بیشتر از این است که شمرده شود، آن حضرت به نوعی در مسائل علمی اظهار نظر می کرد و فتوا می داد که موجب تحیر مردم می شد، تا حدّی که عبدا... بن عمر در حق او گفت: «اِنَّهُ یَغْرُّ الْعِلْمَ غَرّاً»(۴) در حالات سیدالشهداء علیه السّلام هرچه انسان دقیق‌تر شود بیشتر به این رمز می رسد که یک بصیرت خارق‌العاده و بینش غیبی در امر دین راهنمای آن حضرت بوده است. علم و دانش آن حضرت از احتجاجات او با دشمنان به‌خصوص معاویه و مروان، و نامه‌هایی که به معاویه مرقوم فرموده و خطبه‌هایی که به مناسباتی انشاء نموده و از دعای عرفه، و دعاهای دیگر که از آن حضرت در کتابهای شیعه و سنی نقل شده ظاهر و آشکار است.معاویه وقتی می خواست حلقه علم و تدریس امام و مجمع مردم را در گرد شمع وجود آن حضرت در مسجد پیغمبر صلّی ا... علیه و آله معرفی کند به مردی از قریش می گوید:« فَتِلْکَ حَلْقَةُ اَبیعَبْدِ ا... مُوْتَزِراً اِلی اَنْصافِ ساقَیْهِ»(۵)علائلی می گوید: معاویه که خود را با آنچه او را احاطه کرده از تاریکی‌های زخارف و زیورها و پادشاهی دنیا می‌بیند، و حسین - علیه‌السّلام - را می بیند با آنچه او را احاطه کرده از حقیقت عظمی، پس نسبتی مثل عدم و وجود می بیند و مقصودش از این کلام این است که: دنیا با همه اسباب عظمتهایش در درگاه حسین - علیه السّلام - جمع شده و تمام افتخارات برای او فراهم آمده مثل آنکه تمام دنیا در یک مکان جمع شده باشد.

● عبادت و بندگی

اگر کسی بخواهد حال دعا و پرستش و مسکنت آن حضرت را در درگاه خدا بداند به همان دعای معروف عرفه رجوع کند کافی است. لکن با این حال عبدا...‌بن زبیر در وصف عبادت او گفت: «لَقَدْ کانَ قَوّاماً بِاللَّیْلِ صَوّاماً بِالنَّهارِ».آری، در شبانه روز هزار رکعت نماز به جا می آورد، و بیست و پنج مرتبه پیاده حج گذارد. (۶)علائلی می گوید: در آنچه از اخبار و تاریخ حسین - علیه السّلام - نزد ما است می بینیم که حسین - علیه‌السّلام - کمال مواظبت را در تأسّی به جدش داشت، بطوری که از همه جهات و نواحی نمونه کامل پیغمبر بود، و از دنیا و نعمتهای آن دل کنده بود. اما همین کسی که همه حالات، و سکون، و حرکت، و فکر و تأملاتش الهی بود می بینیم که در جهاد فداکارانه شمشیر می زد، و از خودگذشته بود، و هیچ کار و تکلیفی او را از وظیفه و تکلیف دیگر بازنمی داشت.(۷)

● زهد و بریدگی از دنیا

بهترین نشانه زهد کامل و خوار شمردن دنیا همان فداکاری و گذشت آن امام مجاهد مظلوم از جان خود و جوانان و برادران و اصحاب و یاران، و تن دادن به آن همه مصیبت و بلا بود. اگر دنیا و مال و نعمت آن، در نظر کسی بی قدر و ارزش نباشد نمی تواند اینگونه در راه حق و یاری دین خدا و بزرگداشت هدف عالی خود پایداری و استقامت ورزد تا به حدّی که بدن قطعه قطعه عزیزانش را ببیند و صدای ناله کودکانش را از زحمت تشنگی بشنود و گریه زن و بچه، دل پر از مهر و عاطفه او را به درد آورد و بر پیکرش آن همه زخمهای کاری وارد شود ولی در یاری دین خدا ثابت و پا برجا بماند و در مقابل باطل نرمش نشان ندهد و مانند کوه تمام این مصائب او را تکان ندهد.علائلی می گوید: حسین - علیه السّلام - به کلّ وجود و تمام هستی‌اش از دنیا رو گردانده بود. حسین - علیه السّلام - در این ناحیه، بزرگ و یگانه بود، زندگی دنیا را خوار می شمرد، و از مرگ بیم و هراسی نداشت، و به‌جز برهان پروردگارش که همه چیز را فدای آن می کرد به هیچ چیز نظر ندوخت.(۸)

ابوالفضل صالح صدر

پی‌نوشت: (سمو المعنی فی سمو الذات، ص ۱۰۴ تا ۱۰۶. ۲) ابوالشهداء، ص ۷۳. ۳ (همان، ص ۱۵۴ و ۱۵۰ و ۱۵۹. ۴) سمو المعنی، ص ۱۴۸. ۵ (همان، ص ۹۸ نقل از تاریخ ابن عساکر، ج ۴، ص ۳۲۲. ۶) استیعاب، ج ۱، ص ۳۸۲. اسدالغابه، ج ۲، ص ۲۰. تذکرة الخواص، ص ۲۴۴. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص ۲۱۹. تاریخ ابی الفداء، ج ۲، ص ۱۰۷. ۷ (سمو المعنی، ص ۱۰۲. ۸) همان، ص ۱۱۹ و ۱۰۲.