رسانه ملی و روز نو

تلویزیون به عنوان رسانه برتر عصر حاضر به دلیل ارائه تصویر, نقش های متعدد و متفاوتی را برعهده گرفته است که شاید بتوان نقش ایجاد سرگرمی Entertainment را از مهم ترین اولویت های این رسانه برشمرد

تلویزیون به عنوان رسانه‌ برتر عصر حاضر به دلیل ارائه تصویر، نقش‌های متعدد و متفاوتی را برعهده گرفته است که شاید بتوان نقش ایجاد سرگرمی (Entertainment) را از مهم‌ترین اولویت‌های این رسانه برشمرد. با شکل‌گیری تلویزیون که هم‌زمان با سال‌های جنگ‌جهانی دوم بود، این نقش اطلاع‌رسانی و خبر رسانی این رسانه بود که به آن معنی می‌داد اما با پایان این جنگ و رونق اقتصادی که پس از آن در کشورهای درگیر این جنگ پدید آمد، تلویزیون به عنوان ابزاری برای پرکردن اوقات فراغت مردم خسته از کار و دنیای صنعتی مطرح شد و وسیله‌ای شد تا این رونق را تبلیغ کرده و نمایشگر آن باشد و با ایجاد سرگرمی، مردم را برای ادامه این روند آماده کند.

اوقات فراغت در فرهنگ‌های مختلف تابع شرایط گوناگون جامعه بوده و به همین دلیل نیز به صور مختلف پر می‌شود. در کشور ما اوقات فراغت در مفهوم عام خود به زمانی گفته می‌شود که مردم «کاری» برای انجام ندارند و از نظر ذهنی یا جسمی دیگر نمی‌توانند برای کسب «درآمد» اقدام کنند. به عبارتی اوقات فراغت زمانی است که فرد در آن خود را برای ادامه حرکت و کار آماده می‌کند و در این مفهوم است که اوقات فراغت در مقابل کار قرار گرفته و فراغت از کار مطرح است.

تلویزیون در این بین به عنوان سهل‌الوصول‌ترین و آسان‌ترین ابزاری است که وارد شده و مورد استفاده مردم قرار می‌گیرد. دراز کشیدن در مقابل تلویزیون و باز نگه داشتن چشم‌ها کاری است که حداقل نیرو و سرمایه را می‌خواهد و افرادی که امکان سفر یا خرج کردن برای سرگرمی را ندارند، تبعا تلویزیون را بهترین گزینه پیش رو می‌دانند.

حالا این تلویزیون است که می‌تواند و باید وظیفه خود را انجام دهد؛ وظیفه سرگرم کردن مخاطبان و به تصویر کشیدن آمال و آرزوهای محقق نشده آنها؛ ارائه تصاویری جادویی که انسان‌ها را وارد دنیای مجازی می‌کند و تلخی واقعیت را در کامشان گوارا می‌گرداند.

در کشور ما یکی از بزرگ‌ترین اوقات فراغتی که هم بچه‌ها و هم والدینشان با آن روبه‌رو هستند، تعطیلات سال نو است و نوروز هرساله به عنوان نقطه عطفی در روند زندگی ایرانی‌ها شناخته شده و سرآغازی برای تغییر احوال است. تعطیلات نوروز هم در واقع شکافی بزرگ میان سال گذشته و سال نو است که تلویزیون همواره سعی کرده نقش پلی را روی این دو کرانه بازی کند.

در این میان آنچه خصوصا طی چند سال گذشته در رسانه ملی برای تعطیلات نوروزی مشهود بوده رو آوردن به پخش فیلم‌های سینمایی و مستند قابل توجه و جدید داخلی و خارجی است که توانسته حداقل در عنوان توجه بسیاری را به خود جلب کند و در مقایسه با سال‌های نه چندان دور گذشته اقدامی بسیار درخور توجه است. با این حال فیلم‌های مستند و سینمایی که از شبکه‌های مختلف سیما پخش می‌شوند تمام آن چیزی نیست که رسانه ملی باید برای پر کردن اوقات فراغت به آن توجه کند.

نوروز زمان مناسبی برای توجه به زبان و فرهنگ ملی و اسلامی است که فیلم‌های سینمایی خارجی نمی‌توانند جایگزینی برای آن باشند. نوروز زمان مناسبی برای تبلیغ ارزش‌های انسانی است که تنها با نگاه سرگرمی نمی‌توان به آن دست یافت. نوروز روز نویی است که قهرا رسانه ملی در مواجهه با رسانه‌های بیگانه باید حرف نویی داشته باشد.

در قالب همین احساس نیاز است که شبکه‌های مختلف صدا و سیما سعی دارند هر یک در حیطه و حوزه عملکردی خود، خاطره خوشی را در اذهان مخاطبان پرشمارشان در روزهای تعطیل برجای گذارند و بر همین اساس است که برنامه‌ریزی و برنامه سازی برای چنین مناسبت‌هایی مسلما از اولویت‌های کاری رسانه ملی است.

ساخت و آماده‌سازی برنامه‌های مختلف به مناسبت ویژه نوروز امری است که به دلیل مشخص بودن زمان فرا رسیدن آن قابل پیش‌بینی است و تبعا کوتاهی در این زمینه، کمبود وقت و تکرار کلیشه‌ها را نمی‌توان پذیرفت.

با این حال با وجود تمام اقدامات مناسبی که از سوی صدا و سیما برای پر کردن این اوقات فراغت صورت می‌گیرد، اما متاسفانه هنوز هم در مواردی انگار تعطیلات نوروز را در اسفند اعلام می‌کنند و در ماه آخر سال است که برخی برنامه‌سازان دست به کار می‌شوند.

تکرار نمونه‌ها و برنامه‌هایی که زمانی در بار اول پخششان موفق بودند، شخصیت و شخص محوری بر خلاف سوژه‌پردازی و خلاقیت، ترس از نوآوری در مضمون و بی‌توجهی به مناسبت تعطیلات و اوقات فراغت امری است که از همین حرکت سریع در بستر برنامه‌سازی و فراموش کردن تعطیلات سال آتی ناشی می‌شود.

به هر حال بر اساس گفته‌های «پی‌یر بوردیو» جامعه‌شناس و مردم‌شناس فرانسوی، شیوه گذراندن اوقات فراغت امروز به یکی از مهم‌ترین وجوه «تمایز» تبدیل شده و آدم‌ها بر این اساس که اوقات فراغت خود را چگونه می‌گذرانند، تقسیم‌بندی می‌شوند و مسلما آنهایی که نتوانسته‌اند این اوقات را خوب سپری کنند از نظر درونی تفاوت‌های ماهوی با آنهایی خواهند داشت که به سلامت از پل تلویزیون، شکاف دو سال را طی کرده‌اند.

مهران ثنایی