شغلی که دیده نمی شود

مقایسه جایگاه معلمان در ایران با دیگر کشورهای جهان

حتما از این بیلبوردهای گنده در سطح شهر دیده‌اید که مزین به این جمله هستند: «تبلیغات هزینه نیست سرمایه‌گذاری است.» در بین کشورهای پیشرفته دنیا این نوع نگاه و امثال این شعار برای تربیت نیروی انسانی و تولید فکر استفاده می‌شود. روزی پروفسور حسابی در کشوی میز آزمایشگاه خود در کشوری غربی با دسته چکی سفید امضاء مواجه شد؛ به گمان این‌که شاید مسئولان در صدد امتحان او هستند دسته چک را به مسئول خود تحویل داد و علت این رفتار را جویا شد.

جناب آقای مسئول به پروفسور حسابی توضیح می‌دهد که شما در حال تولید علم و کار آزمایشگاهی هستید بنابراین صحیح نیست هربار که به چیزی احتیاج داشتید برای دریافت بودجه به ما مراجعه کنید؛ این دسته چک با تمام برگه‌های سفید امضایش برای همین در اختیار شماست. این مثالی بود از میزان اهمیتی که به تولید علم داده می‌شود. یکی از شاخص‌های توسعه در هر کشوری همین تولید علم و آموزش منابع انسانی است و در این بین محوری‌ترین نقش با معلمان است. جایگاه یک معلم در هر کشوری را می‌توان با میزان اهمیتی که به علم آموزی، تعلیم و تربیت داده می‌شود سنجید و مشخص کرد. معلمی در کشور ما فراتر از یک شغل است.

روزگاری معلمان به‌خصوص در روستاهای دور افتاده در نقش قاضی، پزشک، مشاور خانواده، رابط مردم با مسئولان و.... ظاهر می شدند. هنوز هم بسیاری از معلمان برای خانواده‌ها این نقش را دارند. در این بین یک متر و شاخص دیگر هم برای شناخت واقعی جایگاه معلمان در جامعه (البته از دید مسئولان نه مردم) وجود دارد و آن وضعیت معیشتی آن‌هاست. اگر به نقش و تأثیر معلم در جامعه به نسبت دیگر مشاغل اشراف داشته باشیم؛ اگر بدانیم جذب و حفظ نیروی انسانی توانمند چه تأثیری در پیشبرد اهداف یک سازمان دارد؟ وقتی بدانیم که دغدغه معاش مانع جدی برای جذب نیروی متخصص و در ادامه مسیر پیشرفت آن است می‌توانیم معیشت این قشر را شاخصی برای درک بهتر جایگاه آن‌ها در کشور بدانیم. این مقایسه می‌تواند از چند منظر باشد؛ به‌طور مثال نسبت به تولید ناخالص ملی کشور، معیشت تمام مردم، درآمد دیگر اقشار جامعه و...

کشورهای ژاپن، آلمان، کره جنوبی و سوئیس جزو کشورهایی هستند که بیشترین حقوق را به معلمان خود می‌دهند. به‌طور مثال میانگین درآمد یک معلم در سوئیس طی یک سال معادل ۵۸۵۲۰ دلار است، یعنی با احتساب مزایا معادل ۵ میلیون تومان ما برای هر ماه! درآمد سالیانه معلمان در آلمان ۴۸۸۰۰دلار و در ژاپن ۴۵۵۱۵ دلار است. ایرادی که در این مقایسه وجود دارد این است که درآمد کل کشور و معیشت تمامی اقشار در آن لحاظ نشده برای همین مقایسه درآمد یک معلم با سرانه تولید ناخالص ملی روش بهتری است. به عنوان مثال درآمد یک معلم در کره جنوبی ۲۴۲ درصد این سرانه، در آلمان ۱۸۰ درصد و در ژاپن ۱۶۰ درصد سرانه تولید ناخالص ملی است.

از قرار این توجه به معلم در دیگر کشورها صرفا به معنای علاقه حاکمیت دیگر کشورها به این قشر نیست؛ بلکه میزان توجه آن‌ها را به ضرورت آموزش نسل‌ها و کاهش دغدغه‌های معلمان را نشان می‌دهد و صد البته در این راه بر خلاف نظر حاکم در کشور ما هزینه نمی‌کنند بلکه سرمایه‌گذاری می‌کنند. مگر جز این است که یک معلم با وجود دو شیفت تدریس (حدود ۹ ساعت) و بعد از تدریس در انواع کلاس‌های تقویتی، کنکور، خصوصی و... تا رساندن درآمد خود به رقمی معادل هزار یورو (بالاتر از یک میلیون تومان خودمان) رمقی برای به روز کردن اطلاعات، توجه بیشتر به دانش‌آموز و... ندارد و تنها می‌شود ماشینی که مدام تکرار می‌کند. دیگر معلم خوبی هم نخواهد بود چه برسد به یک مربی و حق هم دارد؛ چرا که این عدول از آرمان‌ها اثر وضعی بی‌توجهی به جایگاه اوست نه زیاده خواهی خود و همصنفانش! در تمام کشورهای پیشرفته دنیا، معلمان جزو طبقه ممتاز جامعه محسوب می‌شوند. به طور مثال درآمد یک معلم در انگلستان ۱۱۴ درصد درآمد یک فعال صنعتی است. همین مقایسه در هلند رقمی معادل ۱۷۷ درصد، در کانادا ۱۶۳ درصد و در ژاپن ۱۸۵ درصد است.

هر چند در آستانه روز معلم تلخ کردن کام این قشر عزیز درست نیست اما باید گفت این نسبت در کشورما معادل ۵۰ درصد است. (با احتساب میانگین ۴۲۷ هزارتومانی برای حقوق معلمان در یک شیفت کار که توسط مسئولان اعلام شده است) البته مقایسه را در همین حقوق متوقف می‌کنیم وگرنه در بحث مزایا هم قصه سر دراز دارد، چنان که در پاکستان معلمان نمونه برای مطالعه بیشتر و کسب تجربه سفرهای خارجی دارند اما در کشور ما سفر علمی و... که وجود ندارد؛ حتی بر خلاف ارگان هایی مثل شرکت گاز، وزارت ارتباطات و... تسهیلات جزئی هم برای معلمان فراهم نیست و اگر روزی سودای سفر به سرشان بزند می‌توانند از اقامتی دلنشین در کلاس‌های مدارس شهرهای مختلف که با موکت آذین شده بهره ببرند.

نویسنده: سیدمصطفی صابری