رگ های زندگانی بخش زمین

یك موهبت بزرگ كوه ها , این است كه آب شیرین و در نتیجه زندگی را بر گستره كوه و دشت روان می سازند

یك موهبت بزرگ كوه ها ، این است كه آب شیرین و در نتیجه زندگی را بر گستره كوه و دشت روان می سازند .

اگر كشور ما كوه نداشت ، دور بودن آن از جریان های هوای اقیانوسی و نزدیكی به صحراهایی مانند عربستان ، تمامی چهره سرزمین را كویری یا بیابانی می كرد . كوه ها سبب به دام افتادن و تجمع رطوبت های كم تراكم هوا می شوند و چون در ارتفاع دما پایین می آید و از سویی ، هوای خنك كمتر از هوای گرم می تواند رطوبت را در خود نگه دارد ، در نتیجه جریان هوای كم رطوبت كه ممكن بود در دشت های كم ارتفاع از دسترس خارج شوند ، در كوه ها موجب افزایش نسبی رطوبت و بارندگی می شوند .

سردتر بودن بلندی ها ، همچنین سبب ذخیره مقداری از بارش ها به شكل برف و یخ می شود كه این ذخیره به اضافه ‌آب هایی كه به لابه لای چین خوردگی های كوهستان نفوذ می كند و از تابش آفتاب و تبخیر در امان می ماند ، كمك می كند تا جریان آب رودخانه ها در گرم ترین و خشك ترین فصل سال هم تداوم داشته باشد .

یكی از رودهای زندگانی بخش ایران ، سردابرود است كه از توده كوهستانی علم كوه در شمال غربی البرز مركزی سرچشمه می گیرد و بر كلاردشت جاری می شود و پس از طی مسافتی در حدود ۷۰ كیلومتر ، در چهار كیلومتری غرب چالوس رود به دریای مازندران می ریزد . میانگین آب دهی این رودخانه ۲۷/۳ متر مكعب در ثانیه است . بخش های بالایی این رود كه در بستری سنگلاخی و پر شیب روان است ، به طور معمول دارای آب شفاف ، پر فشار و پر اكسیژن است . مانند دیگر رودها ، بركت سردابرود هم بیشتر به دشت و دشت نشینان پایین دست آن می رسد ، آب كشاورزی و آشامیدنی كلاردشت و حوزه پایین دست آن تا كناره دریا از این رود تأمین می شود .

● رودخانه ؛ بستر زاد آوری ماهیان

رودخانه ها ، گذشته از تأمین آب شیرین برای حیات وحش و انسان ، نقش های حیاتی دیگری هم درچرخه طبیعت دارند . یكی از این نقش ها ، فراهم سازی بستر مناسب برای زاد آوری پاره ای از ماهیان مانند ماهی آزاد دریای خزر است . این گونه ، گذشته از ارزش ذاتی آن در زیست بوم دریا و اهمیت در حفظ تنوع زیستی ، به دلیل درشتی جثه و كیفیت بالای پروتئینی ارزش اقتصادی زیادی دارد و از ماهیان بسیار مطلوب صیادان و بازار ماهی به شمار می رود . این ماهی كوچ رو ، در فصل های بهار و پاییز برای تخم ریزی وارد رودخانه های حوزه جنوبی دریای مازندران می شود و در منطقه های كوهستانی ، در رودخانه هایی كه بستر قلوه سنگی و شنی دارند تخم ریزی می كند و پس از آن دوباره به دریا باز می گردد .

وزن این ماهی در ایران حداكثر به ۵ كیلوگرم می رسد ، اما در رودخانه های روسیه تا ۳۰ كیلوگرم هم دیده شده است .

مهاجرت این ماهی از دریا به رودخانه فرصتی را برای فرصت طلبان بی ملاحظه فراهم می كند تا به صید آن در مصب ها و نقاطی مانند زیر پل ها و حاشیه رودخانه ها بپردازند كه این كار لطمه سختی را به چرخه زندگی ماهی وارد می سازد . آلودگی رودخانه ها ، تخریب بستر رود به علت برداشت شن و ماسه و ساختن پل یا سد در مسیر رودخانه بدون در نظر گرفتن كانال هایی برای مهاجرت ماهیان از دیگر عواملی است كه زاد آوری ماهی آزاد و دیگر گونه های مهاجر را مختل می كند . مجموعه این عوامل سبب شد كه نسل ماهی ‌آزاد تا لبه انقراض كاهش یابد ، تا آن كه از دهه چهل با همكاری كارشناسان روسی مطالعاتی در ایران انجام شد تا در مورد تكثیر مصنوعی این ماهی و آزاد سازی آن اقدام شود .

در مطالعات مكان یابی ، بیشتر رودخانه های گیلان و مازندران ، آلوده و نامناسب تشخیص داده شد ، اما سردابرود رودخانه ای مناسب شناخته شد ، چرا كه در بالادست رودبارك تقریباً هیچ سكونت گاه و منبع آلوده كننده ای وجود نداشت . بر این پایه مركز تكثیر و پرورش آزاد ماهیان كلاردشت پایه گذاری شد و در سال ۱۳۶۲ به بهره برداری رسید .

● مركز تكثیر و پرورش آزاد ماهیان كلاردشت

در این مركز از ماهیان مولدی كه در مصب رودخانه ها صید و در شرایط مناسب حمل می شوند ، تخم گرفته می شود و پس از بارور سازی تخم ها و پرورش بچه ماهی تا حدی كه به وزن تقریبی ۲۰-۱۵ گرم برسند - بچه ماهی ها در رودخانه رها می شوند تا پس از طی مراحلی دیگر از رشد به دریا برسند . این مركز برای تولید یكصد هزار بچه ماهی در سال طراحی شده بود ، اما اكنون می تواند تا چند برابر این مقدار ، تولید كند .

مركز آزاد ماهیان كلاردشت توانسته است از انقراض نسل این ماهی با ارزش در آب های ایران جلوگیری كند و میزان صید آن را كه تقریباً به صفر رسیده بود ، در سال ۱۳۸۱ به حدود ۱۰ تن برساند . این مركز ، در شانزدهمین اجلاس منطقه ای سازمان تولید و پرورش ماهی در آسیا و اقیانوسیه كه در فیلیپین برگزار شد به عنوان مرجع تكثیر و پرورش ماهیان سرد آبی در منطقه آسیا و اقیانوسیه انتخاب شد .