هند, متحد آمریکا یا شریک ایران

برای کاخ سفید, هند متحده آزاردهنده ای است آنان یک دهه را با بی اعتمادی دو جانبه سپری کردند

«جورج بوش» رئیس‌جمهوری آمریکا به سران دهلی پیشنهاد دوستی نزدیک داده است و کنگره هند این پیشنهاد را پذیرفت. ولی مقامات دهلی‌نو شیرین‌های این دوستی مانند امضا قرارداد دو جانبه هسته‌ای که هند را از نظر سوخت تامین می‌کند، را نادیده می‌گیرند.

در ۶ ماه می سال جاری میلادی، دولت هند درگفت‌وگویی با مهم‌ترین متحد خود حزب «کمونیست» هندوستان سعی کرد، آنان را متقاعد کند که از مخالفت‌ با اجرای این قرارداد ‌دست ‌بردارد. ولی اگر این حزب همچنان با قرارداد هسته‌ای مخالفت کند، بدون شک دولت هندوستان هدیه‌ای بوش را باز نکرده، پس می‌فرستد.

از سوی دیگر، یک روز قبل از این گفت‌وگو‌ها مقامات ارشد حزب کمونیست بر ارتباط با قدرت خارجی دیگری تاکید کردند؛ ایران. «محمود احمدی نژاد» رئیس‌جمهوری ایران نیز خواهان برقراری ارتباط قوی‌تر با هندوستان است. او در ۲۹ ماه آوریل، برای پیشبرد همکاری دو جانبه نظیر خط لوله گاز به دهلی سفر کرد.

بنا به گفته یکی از اعضای حزب ارشد کمونیست اگر قرارداد لوله گازی به انجام برسد، مشخص می‌شود که هندوستان دارای سیاست خارجی مستقل است، اما اگر این قرارداد محقق نشود، بدین معناست که آمریکا در این میدان برنده شده است. هر دو قرارداد برای هندی‌ها حائز اهمیت است. پیشنهاد هسته‌ای آمریکا برای آنان مساله‌ای استراتژیک بشمار می‌آید تا تجاری. طبق این قرارداد هندوستان بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای حتی امضا معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی به باشگاه کشورهای هسته‌ای وارد می‌شود.

این موضوع برای هندی‌ها پرمنفعت‌ است، چرا که آنان می‌توانند برنامه‌های هسته‌ای خود را گسترش دهند و انرژی مورد نیاز هند بدون پرداخت هزینه‌های گزاف تامین می‌شود. اما حزب کمونیست با نادیده گرفتن این فواید معتقد است که هندوستان نباید هیچ رابطه‌ای با آمریکا سرمایه‌دار داشته باشد.

برای احمدی نژاد نیز تکمیل خط لوله پیشنهاد استراتژیکی بشمار می‌آید. او می‌خواهد نشان دهد که با منحرف‌کردن توجه هندوستان از کاخ سفید، ایران دوست مهمی را در کنار خود دارد. اما این قرارداد بخاطر قیمت بسیار بالای گاز ایران برای هندی‌ها مناسب نیست. هندوستان باید با هزینه ۵/۷ میلیارد دلاری خطوط گاز را احداث و در عوض ۷۰ درصد از گاز با قیمتی که هنوز مشخص نشده خریداری ‌کند.

کارشناسان سیاسی معتقدند که دهلی همچنان تحت نفوذ آمریکا است. این کشور در سال ۲۰۰۶ میلادی، علیه ایران و بخاطر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد رای مثبت داد و تحت فشارهای واشنگتن مقامات دهلی ماه گذشته اعلام کردند از این پروژه حمایت نخواهند کرد. در بیانیه منتشر شده وزارت خارجه هندوستان پیش از سفر احمدی نژاد آمده بود که هندوستان و ایران دارای تمدن‌های هستند که با یکدیگر فاصله دارند. هر دو کشور اختیار دارند که روابط خود را بر اساس منافع خود مدیریت کنند و هیچ کشوری نمی‌تواند در امور دیگری دخالت کند. همانطور که مقامات دو کشور برای گفت‌وگو به منظور پیشبرد صلح تاکید می‌کنند.

البته آنچه که از این بیانیه بخوبی مشخص است، آن است که دولت هندوستان بخاطر جلب نظر حزب کمونیست چند کلمه آخر را به بیانیه افزوده است. هندوستان و ایران روابط عمیق و قدیمی دارند. حاکمان مغول هندوستان در میان دیگر زبان‌ها، به زبان فارسی صحبت می‌کردند و هندوستان پس از ایران، دارای بزرگ‌ترین جمعیت شعیه مسلمان است و از سوی دیگر هر دو قدرت خواهان نفوذ بیشتر در منطقه هستند. در حال حاضر تهران و دهلی‌نو در حال توسعه جاده خطوط راه‌آهن از شرق ایران به افغانستان هستند. دهلی‌نو امیدوار است که این پروژه، به نفوذ پاکستان را در اقتصاد افغان‌ها پایان دهد و گسترش ارتباط تجاری با آسیای مرکزی را برای آنان به همراه داشته باشد. برای هندوستان چنین مزایایی حتی در صورت جلوگیری از برقراری ارتباط با یک قدرت هسته‌ای افتخاری محسوب نمی‌شود؛ پس می‌توان گفت، اگر چه دهلی‌نو خواهان برقراری روابط دوجانبه با واشنگتن است، اما از سوی دیگر آرزوی برقراری ارتباط دوستانه با تهران را در سر می‌پروراند.

مریم جعفری