شرایط خانه و خانواده در فصل امتحانات

ما ایرانی ها با فرا رسیدن ماه خرداد به طور ناخودآگاه برایمان امتحانات تداعی می شود و در این بین هم با اضطراب دانش آموزان و هم تشویش و نگرانی والدین مواجه هستیم

ما ایرانی‌ها با فرا رسیدن ماه خرداد به طور ناخودآگاه برایمان امتحانات تداعی می‌شود و در این بین هم با اضطراب دانش آموزان و هم تشویش و نگرانی والدین مواجه هستیم. اضطراب امتحان یکی از مقوله‌های بسیار مهم در علم روان‌شناسی محسوب می‌شود به صورتی که گاهی اوقات از حالت طبیعی آن خارج شده و شکل بیماری به خود می‌گیرد. در این مقاله سعی بر آن است که راهکارهای عملی درخصوص مدیریت اضطراب امتحان و نقشی که والدین می‌توانند در این ایام داشته باشند ارائه شود. به طور کلی داشتن حداقلی از اضطراب در شرایط امتحان طبیعی و مفید محسوب می‌شود و نیروی برانگیزاننده جهت تلاش و موفقیت به شمار می‌رود اما اگر این نگرانی به حدی برسد که آشفتگی زیاد به همراه داشته باشد منجر به اختلال در عمکرد روانی فرد می‌شود و فرد توانایی استفاده از نیروی فکری و ذهنی خود را به شکل مطلوب از دست خواهد داد.

عواملی که منجر به اضطراب امتحان در دانش‌آموزان می‌شود قسمتی به خود دانش‌آموز و قسمتی نیز به جو روانی حاکم بر خانواده باز می‌گردد.گاهی والدین به غلط می‌پندارند که اضطراب به دلیل عدم تسلط فرزندشان بر درس است و کم کاری وی منجر به این حالت شده است اما تحقیقات نشان داده میزان قابل قبولی از اضطراب لازم است و هوشیاری فرد را بالا می‌برد، در اینجا هم دانش‌آموزی که کاملا بی‌خیال است و بی‌تفاوت عمل می‌کند و هم دانش‌آموز بسیار مضطرب، مشکل در نظر گرفته می‌شود. دلیل اصلی اضطراب مرضی، خودپنداره ضعیف دانش‌آموز و عدم داشتن اعتماد به نفس کافی به معنای امید برای موفقیت است که منجر به ایجاد باورهای منفی در دانش‌آموز نسبت به توانایی‌های خود می‌شود. والدین سختگیر با معیارهای سطح بالا به دور از توان و استعداد بچه‌ها منجر به پریشانی افکار در دانش‌‌آموز می‌شوند و ترس از شکست را در فرد ایجاد می‌کنند.

والدینی که مقایسه‌های نابجا می‌کنند، والدینی که مدام تذکر می‌دهند و بیش از حد در امور درسی مداخله می‌کنند، والدینی که طعنه و سرکوب می‌زنند و اشتباهات و کم‌کاری‌های سال تحصیلی را به رخ دانش‌آموز می‌کشند که اگر درس بیشتر می‌خواندی الان... چقدر گفتم بخوان و... این قبیل گفت‌وگوها فایده‌‌ای ندارد که هیچ، در عملکرد فرزند نیز اختلال ایجاد می‌کند. از طرف دیگر والدین کاملا بی‌اعتنا نیز باز به دانش‌آموز صدمه وارد می‌کنند به طوری‌که انگیزه فعالیت را به فرزند نمی‌دهند.

والدین باید در این فصل فضایی بی‌دغدغه و توام با آرامش را در خانه ایجاد کنند، محدود کردن رفت و آمدهای خانوادگی و فعالیت‌های جذاب و محرک در خانه، تنظیم خواب دانش‌آموز و تغذیه مناسب از وظایف والدین در این فصل است. در اینجا چند تکنیک ساده که به وسیله والدین برای کنترل اضطراب دانش‌آموزان می‌توان استفاده کرد یکی این است که راجع به طبیعی بودن اضطراب با فرزند صحبت شود و این که چگونه آن را کنترل کند به این صورت که در مورد علائم بدنی اضطراب که ضربان قلب بالا می‌رود و تنفس حالت سینه‌‌ای به خود می‌گیرد به دلیل بالا رفتن دی‌اکسیدکربن در مغز است، توضیح داده و به وی آموزش دهیم هر وقت این وضعیت پیش آمد سر امتحان یا قبل از آن چند تا نفس عمیق بکشد و به خود بگوید تو می‌توانی، آرام باش. با فرزند گفت‌وگویی این‌گونه داشته باشیم: قضاوت مثبت نسبت به خودت داشته باش به فکرهای منفی که تولید اضطراب می‌کنند مثلا اینکه ‌‌ای کاش از اول بیشتر خوانده بودم، سوالات امتحان حتما از بخش‌هایی که من خوب بلد نیستم انتخاب شده، دوستم خیلی بیشتر از من خوانده است، توجهی نکن. این فکرها هیچ فایده‌‌ای ندارد فقط اضطراب ابجاد می‌کند. با یک ایست دادن به این فکرها اضطرابت کمتر خواهد شد. اینگونه برخورد با فرزندان منجر به انگیزه و اعتماد به نفس بیشتر می‌شود و آرامش خوبی را ایجاد خواهد کرد.

سمیرا یزدانی

کارشناس ارشد روان شناسی