چند قدم تا انفجار

تنظیم خانواده, طرحی برای امروز و همیشه

صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNPF) در سال ۲۰۰۷ پیش‌بینی کرده بود که تا سال ۲۰۰۸ بیش از نیمی از جمعیت ۷/۶ میلیاردی جهان، یعنی در حدود ۳/۳ میلیارد نفر، ساکن شهرها خواهند بود و این جمعیت تا سال ۲۰۳۰، یعنی ۲۰ سال دیگر، به ۵ میلیارد خواهد رسید. ساکنان آینده شهرها بیشتر مردم فقیری هستند که آینده آنها، آینده شهرهایی که هر روز در کشورهای در حال توسعه گسترش می‌یابند و آینده کل جامعه بشری، بستگی به تصمیماتی دارد که برای رویارویی با این مساله گرفته شود....

هر‌چند جمعیت شهری در طول قرن بیستم با سرعتی فزاینده از ۲۲۰ میلیون به ۸/۲ میلیارد نفر رسید، جمعیت‌شناسان پیش‌بینی می‌کنند جمعیت شهری با سرعتی بیش از گذشته بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۳۰، به خصوص در شهرهای آسیایی و آفریقایی به دو برابر افزایش یابد. تا سال ۲۰۳۰، ۸۱ درصد جمعیت شهرنشین جهان در شهرهای کشورهای در حال توسعه اقامت خواهند داشت که از مجموع جمعیت چین و ایالات متحده بیشتر است.

● رشد جمعیت و دیدگاه‌های متفاوت

صندوق جمعیت ملل متحد معتقد است تنها با وقوع یک انقلاب جدی در تفکر مربوط به جمعیت می‌توان بر روند این پدیده موثر بود. در هشتمین کنگره شهرداران ابرشهرها مسله رشد جمعیت شهرهای بزرگ مطرح شد. هیات‌های نمایندگی حاضر در این کنگره عقیده داشتند که از روند رو به افزایش شهرنشینی نمی‌توان جلوگیری کرد.

هر‌چند بسیاری از شهرداران ابرشهرها رشد جمعیت شهری را تهدیدی برای استانداردهای زندگی در این مناطق می‌دانستند، برخی همکاران آنان مثل شهردار برلین در سخنرانی خود تاکید کردند: «باید به جنبه‌های مثبت رشد جمعیت نیز توجه کرد. با برنامه‌ریزی درست، رشد جمعیت نه یک تهدید، بلکه یک مزیت است. از جمله اینکه با پیشرفت صنایع کشاورزی و نیاز کمتر به نیروهای یدی، شاهد مهاجرت نیروهای در خدمت کشاورزی سنتی به مناطق شهری برای کار در صنایع و بخش‌های خدماتی هستیم. هر‌چند مهاجران بسیاری بدون دسترسی به آب آشامیدنی در زاغه‌های حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، بازهم به نظر می‌رسد زندگی در شهر بهتر از روستا است. در شهرها با صرف وقت کمتر می‌توان به خدمات بهتری دسترسی داشت.»

ولی مطالعات جمعیت‌شناسی سوی دیگر موضوع را هم دیده‌اند. تا همین اواخر روستاها مراکز فقر و رنج انسانی بودند. تمام اقدامات صورت گرفته علیه فقر اعم از کسب درآمد، مصرف یا هزینه‌ها نشان می‌داد فقر در روستاها عمیق‌تر و وسیع‌تر از شهرها است و در کل دسترسی به بهداشت، آموزش، دانایی، اطلاعات و فرصت‌های شغلی در شهرها بسیار آسان‌تر از روستاهاست که با توجه به تخصیص اعتبارات و تقسیم نابرابر بودجه بین مناطق شهری و روستایی می‌توان بخشی از این تفاوت را توضیح داد، ولی امروزه گسترش فقری که مناطق شهری را فرا گرفته و کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد به تدریج بیش از مناطق روستایی می‌شود.

نابرابری عمیق و رواج فزاینده فقر در شهرها در میان انباشت داده‌های آماری پنهان شده‌اند و بسیاری از تحقیقات و آینده‌نگری‌ها نسبت به میزان و عمق فقر در مناطق شهری کم‌توجه‌اند.

صدها میلیون نفر با درآمد ملی پایین یا زیر متوسط در شهرها اقامت دارند که تعداد این افراد به خصوص در آسیا و آفریقا به شدت رو به افزایش است. سوءمدیریت شهری مزیت‌های موجود در این مناطق را تلف کرده و امکان مهار فقر را کاهش می‌دهد.

دکتر واتروالد، رییس بخش بسیج منابع صندوق جمعیت ملل متحد می‌گوید: «هنوز برای مدیریت انفجار جمعیت شهری دیر نشده، دولت‌ها باید خود را آماده کنند، ولی با رها کردن مشکل به حال خود آینده واقعا ترسناک است.»

و ادامه می‌دهد: «شهرنشینی غیرقابل اجتناب است و نمی‌توان آن را متوقف کرد. به جای تمرکز بر اقدامات بازدارنده از ورود افراد به شهرها یا خارج کردن اجباری آنان از شهرهای بزرگ باید راه دسترسی مردم به خدماتی مانند مدرسه یا بهداشت را هموار کرد. ما می‌گوییم تجمع جمعیت یعنی تجمع مشکلات. از سوی دیگر تجمع جمعیت یعنی تجمع راه‌حل‌ها.»

● راه‌حل‌ها

جمعیت ساکن در شهرهای آفریقا و آسیا هر هفته یک میلیون نفر افزایش می‌یابد.

در چنین وضعیت هشداردهنده‌ای باید هر‌چه زودتر شهرها را برای این رشد جمعیت تجهیز کرد، قبل از آنکه دیر شود، فکری به حال مشکلات اقتصادی و اجتماعی آنها کنیم.

طبق گزارش (UNPF)، در حال حاضر مهم‌ترین عامل افزایش نرخ رشد جمعیت شهرها نه مهاجرت از مناطق دیگر، بلکه زاد و ولد ساکنان آن است و مهاجرت در رتبه پس از آن قرار دارد.

این به سیاست‌گذاران هشدار می‌دهد تا با حمایت از اقداماتی مثل کاهش فقر، دسترسی به آموزش، به خصوص در زنان و دختران و به راه انداختن طرح‌های سلامت و بهداشت به ویژه گسترش طرح تنظیم خانواده و کنترل سالانه موالید نرخ رشد جمعیت شهری را مهار کنند.

دکتر واتر والد می‌گوید: «اکثر ساکنان شهرهای رو به توسعه افراد فقیری هستند که سن نیمی از آنان از ۲۵ سال کمتر است. این افراد نیازهای خاصی دارند. اگر نتوانیم مناطق شهری را به خدمات انسانی مانند آموزش مجهز کنیم، در این مناطق جهنمی به پا می‌شود که جرم و بی‌سوادی از عوارض زودهنگام آن است. در واقع به زندگی شهری که برای بسیاری نوع جذاب زندگی است نمی‌توان به دیده منفی نگاه کرد. خدمات شهری، شغل و بسیاری تسهیلات دیگر در شهرها آسان‌تر از روستاها به دست می‌آیند و بدون شهرنشینی در هیچ کشوری نمی‌توان انتظار دستاوردهای عظیم اقتصادی را داشت.»

منبع:www.Citymayors.Com

مترجم: مرجان یشایایی