خاموشی ها در زمستان ادامه خواهد داشت

خاموشی های متناوب و فزاینده در سراسر کشور موجب نارضایتی عمومی در بین مردم و خسارات برای بخش های مختلف اقتصادی کشور گردیده است

خاموشی‏های متناوب و فزاینده در سراسر کشور موجب نارضایتی عمومی در بین مردم و خسارات برای بخش های مختلف اقتصادی کشور گردیده است.

"الف" در پی علت‏یابی این مشکل اقدام به مصاحبه با کارشناسان و خبرگان صنعت برق کشور نموده است. در اولین قسمت از این سلسله مصاحبه‏ها به سراغ یکی از باسابقه ترین کارشناسان صنعت برق کشور رفته ایم. وی دارای بیش از ۳۰ سال سابقه در بخش های مختلف صنعت برق از برنامه و بودجه تا تولید و توزیع است.

بخش خبری الف بنا به درخواست این کارشناس خبره صنعت برق کشور از انتشار نام و مشخصات و سوابق وی خودداری می‏نماید.

▪ علت خاموشی های متناوب در سراسر کشور؟

ـ در ابتدا باید روی این نکته تاکید کنم که این مشکل مربوط به امسال نیست. کشور ما و بسیاری از کشورهای جهان در بحران همیشگی برق بسر می برند. مردم ایران در سال های ۱۳۵۴تا۵۵، ۶۲ تا ۶۳ و در سال ۶۸، تجربه این گونه خاموشی های گسترده را دارند.

کشور ما هر ساله برای رفع این مشکل ۳ تا ۵ هزار مگاوات برق وارد مدار می کند و به همین دلیل به لحاظ نصب نیروگاه در دنیا حائز رتبه ۱۸ هستیم. که این رتبه بسیار مناسبی در مقایسه با سایر کشورهای در حال توسعه است. در منطقه خاورمیانه ما بعد از قطر بهترین هستیم و برخلاف آن چه عموم مردم تصور می کنند میزان خاموشی‏های ما در مقایسه با سایر کشورهای منطقه مانند پاکستان، هند، عربستان و عراق در وضعیت بهتری قرار دارد. البته در تولید برق در رتبه ۲۵ هستیم و باید گفت بخش مهمی از مشکلات ما از همین اختلاف در نصب نیروگاه و تولید برق ناشی می شود.

▪ منظور شما این است که تولید برق ما با تعداد نیروگاه های جدیدی که وارد مدار می کنیم برابر نیست؟ یعنی راندمان نصب نیروگاه‏های ما اینقدر پایین است؟

ـ متاسفانه همینطور است. این البته یکی از عوامل کمبود انرژی الکتریکی در کشورمان می باشد. که ناشی از فرسودگی نیروگاه ها و عدم اهتمام دولت ها در بازسازی و اصلاح آن‏ها در طول سال های اخیر می باشد. متاسفانه مدیران ما به جای توجه به بهبود کیفیت و تعمیر و نگهداری صحیح از نیروگاه ها، تنها به دنبال خرید نیروگاه های جدید هستند. غافل از این که در شبکه توزیع سراسری نه هزار مگاوات برق هدر می رود. این مقدار معادل تولید ۹ نیروگاه برق بزرگ کشور است.

▪ خوب اگر این مسئله مشکل اصلی صنعت برق ما باشد پس نباید محدود به امسال باشد و ما باید هرساله با این مشکل مواجه باشیم.

ـ بله درست است. ما باید هرسال با این مشکل مواجه باشیم اما دولت های گذشته این ضعف را با نصب نیروگاه های جدید برطرف می کردند. در صورتی که اگر بخشی از هزینه ها را صرف بازسازی و اصلاح نیروگاه ها و شبکه توزیع می نمودند این اتلاف برق از ۹ هزار مگاوات به ۳۰۰۰ مگاوات می رسید. به همین دلیل تمام برنامه های وزارت نیرو در مورد نصب نیروگاه ها تا سال ۸۵ انجام شده و می توانیم بگوییم که در صنعت برق تقریبا طرح عمرانی نیمه تمام در آن سال نداشتیم.

اما مشکل از جایی شروع شد که دولت در سال ۸۵ بودجه غیرواقع بینانه ای را به مجلس ارائه کرد. البته مجلس هم در این زمینه با تصویب منابع صوری غیر قابل وصول در بودجه صنعت برق، شریک جرم دولت در این زمینه بود. متاسفانه این اتفاق در سال‏های بعد نیز رخ داد و این مسئله در بودجه سال های ۸۶ و ۸۷ نیز تکرار شد.

البته مجلس در جای دیگری نیز مقصر بود، متاسفانه نمایندگان مجلس در قانون بودجه تمام تعرفه ها را تغییر دادند. هم‏چنین مجلس در بودجه سال ۸۶ تصویب کرد که قیمت واقعی برق در سند بودجه منظور بشود و مابه‏التفاوت آن را دولت بپردازد. که البته در سال ۸۶ متاسفانه تنها ۵۰% آن از سوی دولت پرداخت شد.

این مسائل در مجموع موجب کسری بودجه ۲۰۰۰ میلیارد تومانی وزارت نیرو گردید و وزارت صنایع را به صاحبان صنایع الکتریکی و واردکنندگان تجیزات صنعت برق بدهکار کرد.

▪ یعنی کسری بودجه موجب عدم نصب نیروگاه های جدید به میزان کافی شده است؟ و شما هم دولت و مجلس را در این مسئله مقصر می دانید؟

ـ دقیقا همین طور است. البته همانطور که گفتم نباید در مورد این بحران بزرگ ساده‏اندیشی کنیم و به دنبال یک یا دو علت و مقصر بگردیم. این مسئله در مشکلات و اتفاقات دیگری نیز ریشه دارد. تغییر فاحش هرم جمعیتی کشور و تقاضای جمعیت عظیم ۲۶ تا ۳۰ سال برای شغل و هم چنین مسکن مستقل نیز از دیگر عوامل است. طی یک محاسبه در وزارت نیرو مشخص شد که هر شغل جدید به طور متوسط نیاز به ۵ تا ۱۰ هزار کیلو وات ساعت و هر مسکن مستقل حتی در حد یک آپارتمان کوچک حداقل نیاز به ۱۰۰۰ کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی در سال دارد.

در حقیقت اصرار اشتباه دولتمردان ما در دهه اول انقلاب بر افزایش جمعیت، پس از بحران فضاهای آموزشی در اوایل دهه هفتاد و بحران ورود به دانشگاه در اوایل دهه هشتاد حالا در تقاضای اشتغال و مسکن و به تبع آن نیاز به مصرف فزاینده برق خود را نشان می دهد.

نکته دیگری که متاسفانه به سادگی قابل جلوگیری است و تاکنون اراده‏ای برای رفع آن دیده نمی شود، ناهماهنگی وزارتخانه‏های بازرگانی و صنعت با وزارت نیرو است. متاسفانه با افزایش شدید نقدینگی در سال‏های اخیر و اوج‏گیری فرهنگ مصرف‏گرایی علاقه به خرید لوازم خانگی پرمصرف خانگی که عمدتا غیر استاندارد و تولید کشورهایی مانند چین می باشند، در خانواده ها رو به فزونی گذاشته است. نکته نگران کننده آن است که وزارت بازرگانی خود متولی واردات لوازم خانگی ارزان قیمت و بنجل چینی است که متاسفانه عموم این لوازم غیر استاندارد و بسیار پرمصرف بوده و در نتیجه میزان برق مصرفی ما را در سال های اخیر به شدت افزایش داده‏اند.

جالب است بدانید که امسال بیشترین رشد مصرف را در استان سیستان و بلوچستان که یکی از استان های محروم کشورمان است ثبت نموده‏ایم. تصاویر مستندی موجود است که نشان می دهد کپرنشینان این استان در کپرهای خود ۳ کولر گازی چینی پرمصرف به صورت همزمان نصب نموده و استفاده می نمایند. در صورتیکه هیچ کدام از این مردم شریف رعایت کوچکترین مسائل مربوط به جلوگیری از هدر رفتن انرژی را نمیکنند. این درحالی است که، با آموزش‏های اولیه و ساده می‏توان این تعداد کولر را به یک کولرگازی با مصرف برق مناسب کاهش داد.

▪ در صحبت هایتان هیچ اشاره‏ای به گرما و خشکسالی نکردید.

ـ خشکسالی و گرما نیز تا حدودی در مصرف برق موثر بوده‏اند. سهم نیروگاه‏های برق-آبی ما از ظرفیت تولید برق کشور در اوج آن که فصل پرآب بهار است، تنها ۱۵ درصد است و این میزان در تابستان حداکثر به ۵ درصد میرسد. بنابراین می‏بینید که خشکسالی حداکثر موجب کاهش دو درصدی تولید برق می‏شود. در حالیکه ما امسال ۱۵ درصد کسری تولید داریم.

مشکل دیگری که باید به آن اشاره کرد و از این رهگذر انگشت اتهام را به سمت وزارتخانه دیگری نشانه گرفت، عدم استقلال صنایع بزرگ و حیاتی کشور از شبکه سراسری توزیع برق است. در تمام دنیا و به ویژه در کشورهای صنعتی تمام کارخانجات و صنایع خودشان نیروگاه دارند و برق مصرفی خود را تولید می‏کنند.

این مسئله موجب می‏شود که قیمت واقعی و تمام‏شده برق را در محاسبات خود منظور نمایند و هم در صورت بروز مشکلات احتمالی برای سیستم سراسری توزیع برق، مشکلی نداشته باشند.

البته در ایران تمام صنایع به سیستم برق سراسری کاملا وابسته هستند و خاموشی‏ها و قطعی برق تاثیر مستقیمی بر آن‏ها می گذارد. طنز تلخ این داستان آن‏جا خود را آشکار می‏نماید که دولت، برق مصرفی این کارخانه‏ها را با یارانه دولتی و به کسر کوچکی از قیمت تمام شده به آن‏ها می فروشد و نیازهای صنعت برق کشور را به قیمت جهانی از آن‏ها خریداری می کند. برای مثال دولت برق را با همان تعرفه مصوب مجلس یعنی ۲۰۰ ریال به ازای هرکیلو وات ساعت به مس سرچشمه می فروشد، اما مس را به قیمت جهانی آن و به صورت هر تن ۸۰۰۰ دلار خریداری می کند. این مسئله موجب طنزی در میان دست اندرکاران صنعت برق گردیده است که می گویند "دولت مس را به قیمت لندن می خرد و برق را به قیمت دروازه دولاب می فروشد." این در حال است که قیمت برق در سال‏های اخیر ثابت مانده و حتی مشمول تخفیف‏های تشویقی نیز شده است، اما قیمت محصولی مانند مس در چند سال اخیر ۴ برابر شده است.

▪ پس با توجه به مطالب که شما گفتید و عواملی که برای خاموشی ها برشمردید ظاهرا خاموشی تا اطلاع ثانوی ادامه خواهد داشت. آیا حقیقتا مردم باید خاموشی ها را در فصل سرما هم تحمل کنند؟

ـ متاسفم که باید بگویم برآوردهای ما به عنوان کارشناسان این رشته و کسانی که سال ها در صنعت برق کشور به مردم خدمت می‏کنیم، نشان می‏دهد که صنعت برق زمستان خوبی را برای مردم رقم نخواهد زد. با ادامه این وضعیت خاموشی‏ها اگر بیشتر نشود، قطعا کمتر نخواهد شد. و مشکلاتی که در طول مصاحبه برای شما برشمردم ،همانطور که احتمالا خودتان نیز متوجه شدید، مسائلی نیست که در این چند ماه قابل برطرف شدن باشد.

شواهد حاکی از ادامه دار بودن این بحران در طول ۲ تا ۳ سال آینده است. مشکلاتی چون کمبود بودجه و افزایش تولید متناسب با تغییر شدید هرم جمعیتی مواردی نیست که بتوان گفت ظرف امسال برطرف خواهند شد. ضمن این که پیش بینی کارشناسان هواشناسی نیز حاکی از ادامه خشکسالی است. بنابراین واقع بینانه باید گفت که به برطرف شده این مشکل تا پایان امسال نمی توان امیدوار بود.