تخیل خرافه گونه

نگاهی به سریال پنج کیلومتر مانده تا بهشت

چند روزی که از ماه مبارک رمضان می گذرد سری به عقب برمی گردانیم و می بینیم چند سالی است که ظرفیت های بالقوه ماه مبارک رمضان باعث شده تا متولیان تلویزیون با ساختن سریال هایی در شبکه های خود، رکوردی در تعداد آمار بینندگان خود به ثبت برسانند. خوب تا این جای قضیه که اشکالی وجود ندارد و حتی در سال های اولیه این اقدام، با استقبال بالای مخاطبانش روبه رو شد. مردم مسلمان و روزه گیر که تمام طول روز خود را بنا بر فریضه دینی و اعتقادی خود روزه بودند حال شاید با اشتیاق بیشتری به افطار سلام می کردند تا در حین تناول و استراحت، لحظات خوب و گاها آموزنده ای را با دیدن این سریال ها رقم بزنند. واقعیت این است که فیلم سازانی که در این حیطه به ژانر طنز پرداختند تا چند سال پیش ،از توفیق بیشتری در جذب و جلب آرای مردم برخوردار گشتند و حتی سریال هایی که توسط کارگردانان جوانی چون رضا عطاران ساخته شد توانست بیشترین جذب و اعتماد مخاطب را به خود اختصاص دهد اما در حوزه فیلم های آموزشی، کار به این خوبی پیش نرفت. البته این عدم اقبال و توفیق فیلم سازان در این حوزه، زاییده عوامل و علل متعددی است که بحث در خصوص آن شاید نیاز به ساعتها وقت و مجال دارد که از حوصله این بحث کوتاه من خارج است اما در چند جمله کوتاه می توانم بگویم که هر نوع آموزشی، خاصه آموزشی که در جلد یک فرآیند هنری به مخاطب عرضه می شود نیازمند کار کارشناسی و مدون حساب شده ای است که از هر حیث بتواند موتیف های مدنظر آموزشی را در آن کار هنری چنان هماهنگ و هم طراز سازد که رنگ و بویی از شعارزدگی، کلی گویی، امر و نهی، نصیحت خشک و زننده و... نگیرد و به قول معروف، مخاطب با آن هنر صرف بتواند ارتباطی کامل برقرار بکند و در اثنای این ارتباط گیری، مولف بتواند تاثیرات مدنظر خود را از مجرای هنر به وی منتقل بکند.

پس اگر این تاثیرگزاری از مجرای غیرمستقیم عبور نکند با واکنش مخاطب روبه رو شده و پس زده خواهد شد. حال باید ببینیم آیا سریال هایی از این دست که در طول این سال ها به شعور مخاطب تحمیل می شود، واجد چنین استانداردهایی هست و اساسا آیا چنین مسایلی در ساخت و ساز آنها محل اعرابی یافته اند یا داستان به قراری دیگر است!؟ آنچه در میان فیلم سازان این حوزه به چشم می خورد بیش از همه تقلید صرف و بی دلیلی است که از هم می کنند و بدون ارزیابی کارهای قبلی که آیا تا چه اندازه توانسته است توفیق کسب کند به تکرار ناشیانه مضمونی همان کار می پردازند و اوج این تقلید و از روی دست هم نوشتن در خصوص موضوعاتی است که به اصطلاح به مسائل متافیزیکی و ماورایی می پردازد و چون خوب صیقل نخورده است به شعور مخاطب خود توهین می کند. بیننده در سریال این شب های ماه رمضان - پنج کیلومتر تا بهشت - در حد اعلای خود با این نقیصه رو به رو می شود و ای کاش دستگاهی اختراع شده بود تا میزان شک و شبهه و نارضایتی مردم را پس از دیدن هرقسمت از سریالهایی از این دست ثبت و ضبط می کرد و به نمایش می گذاشت. در عجبم از مسئولینی که مجوز ساخت و پخش چنین سریال هایی را صادر می کنند! آیا در شورای بررسی و بازبینی، دوستان ما دقیقاچه کاری انجام می دهند که تا این اندازه مسایل به سخره گرفته می شود و سریال هایی از این دست مضحکه خاص و عام می شود!؟در این سریال هر آیتمی از نوع لوس و رنگ و رفته اش موجود است.

داستانی شبه هندی که عشق و زندگی و مردن و روح و عالم برزخ و ... همه را با نوعی طنز سبک و شوخی برگزار می کند و حتی با ساده ترین و پیش پاافتاده ترین منطق ها نیز سازگار نیست! از طرفی همین کار به شدت ضعیف و بی سر و ته ، چنان آب بندی شده است که انگار با سرعت آهسته سکانس ها پشت سر هم چیده شده است و پس از اتمام هر قسمت از دهان خیلی از بیننده ها شنیده ام که به خنده و متلک می گویند: وای! چه جای حساسی تمام شد! حالا چه طور تا فردا تحمل کنیم ببینیم چه خواهد شد..؟! از لحاظ مضمون، روایت یک روح سرگردان که بیشتر با آموزه های مسیح سازگار است که از خوش حادثه با روح سرگردان دختری هم سن و سال تلاقی پیدا می کند و دو روح سرگردان، ایام و اوقات پس از آن را در پارک ها، سینما ها، دانشگاه ها و کنار استخری به تفرج و گفتن دیالوگ هایی شاهکار می گذرانند! تنها مجرای اتصال شان به آموزه های معنوی، نقل قول هایی است که از حاج فتح الله می شود یا قرائت های ناشیانه و مبتدیانه ای که از کلام آسمانی شنیده می شود و در برخی سکانس ها، شک بیننده به حقیقت گره می خورد که با این دیالوگ های ابتدایی نکند این سریال برای کودکان زیر ۱۰ سال ساخته شده است و ما به اشتباه پای دیدنش نشسته ایم؟! آیا واقعا مسئولان سیما قبل از اینکه این سریال پخش شود به سناریوی آن نگاهی انداخته اند؟ آیا داستان دو روح خنده دار که سوار نیسان می شوند، دانشگاه می روند، سیر الارض که هیچ، سیرالرویا می کنند و مثل یک کارتون به خواب معشوقه می روند وخود، خیالشان را در قالب یک روح خبیث می بینند که در خواب معشوقه در حال سرقت است و... اصولا قابلیت پخش از سیمای جمهوری اسلامی آن هم در پربیننده ترین زمان پخش برنامه را دارد؟ آیا تخیل خرافه گونه یک نفر می تواند به عنوان یک سوژه مناسبتی به خورد مردم داده شود؟ و آیا هر سناریویی که در آن روح نقش اول باشد می تواند یک سریال مذهبی باشد؟ آیا این سریال چه آموزه ای را نمایندگی می کند؟ ترس از مرگ؟ مراقب اعمال خود بودن در قید حیات؟ تبلیغ قرائت و عمل به آیات قرآن؟ آیا واقعا توانسته است با این طنز بازاری که راه انداخته است به یکی از این اهداف خود برسد یا نتیجه ای معکوس گرفته است و به ترکستان راهی شده است؟ فارغ از خستگی ناشی از دیدن موضوع و صحنه های این چنینی که دیگر هیچ واکنش خاصی در مخاطب ایجاد نمی کند و گذشته از این سوال که چقدر این مسئله فراگیر است که باید به آن پرداخت، مهم ترین نکته ای که در این باره به ذهن می رسد آن است که زنده کردن یاد مرگ در انسان راهش این نیست که رسانه ملی در پیش گرفته. راهی پر از مشکلات تکنیکی و هنری که به جای ایجاد حالت تامل در انسان، وی را به خنده می اندازد و البته مشکلات معرفتی که اصحاب معرفت در آن سخن گفته اند و شایسته ایشان است تا در این باره توضیحات بیشتری دهند. با نگاهی به تکنیک فیلم سازی در جهان که امروزه به شکل محیرالعقولی در حال پیشرفت است و سپس باور این که مردم عزیز ما باید سی شب به پای سریالی بنشینند که از هیچ کدام از قواعد ساخت فیلم روز، نه در محتوا و نه در ساختار پیروی نکرده است به نتایج بسیار تاسف باری می رسم که بر همگان آشکار است که طرفی از این نوع هزینه کردهای بالا و اتلاف وقت های گران بها نخواهیم بست و باید از اساس تعریف دیگری برای سریال هایی از این دست که مهم ترین اوقات مردم را نشانه رفته است اندیشیده شود. به امید آن روز...

نویسنده : سالار عبدی