فرهنگنامه فرش شرق

فرهنگنامه فرش شرق از تازه‌ترین عناوین کتاب‌های برگردان به زبان فارسی است که توسط بیژن اربابی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران به فارسی ترجمه شده است.

فرهنگنامه فرش شرق از تازه‌ترین عناوین کتاب‌های برگردان به زبان فارسی است که توسط بیژن اربابی عضو هیئت علمی دانشگاه هنر تهران به فارسی ترجمه شده است. این اثر که در ۴۰۸ صفحه توسط موسسه انتشاراتی جمال هنر به چاپ رسیده است شامل اطلاعات کلی از گستره جغرافیایی و فرهنگی فرش خاورمیانه، سرزمین‌های شرقی فلات ایران، آسیای میانه، قفقاز، اروپای شرقی و مرکزی، آفریقا و حتی آمریکای شمالی است که البته پرداخت بیشتر کتاب به حوزه فرهنگی فرش ایران مربوط است.

این کتاب با ۳۲ صفحه رنگی بر اساس حروف الفبا فارسی تنظیم و ترتیب یافته است که در مورد هریک از اصطلاحات و واژگان مربوط به فرش توضیح مختصر و مفیدی ارائه نموده.

اربابی در مقدمه این کتاب خاطر نشان می‌کند «هرچند در کشور ما کتاب‌های متعددی در حوزه فرش انتشار یافته و در دسترس پژوهشگران و دانشجویان قرار دارد اما به طور اخص تنها یک فرهنگ نامه در اثر زحمات استاد احمد دانشگر (فرهنگ جامع فرش) وجود دارد و از این جهت می‌توان اذعان نمود که فرش ایران علیرغم پشتوانه و دیرینگی‌هایش در فقر فرهنگ‌نامه‌ها و کتب مرجع گرفتار است».

البته ضمن پذیرش این نکته و در تکمیل صحبت آقای اربابی باید اذعان داشت که علاوه بر فرهنگ جامع فرش، فرشنامه ایران (آذرپاد، حشمتی رضوی)، دائره المعارف فرش دستباف ایران (تجدد -دو جلدی) و دانشنامه فرش ایران (دانشگر-۴ جلدی) نیز به چاپ رسیده که مورد آخر توسط مرکز ملی فرش ایران تنها دو جلدش روانه بازار کتاب شده که هر کدام از این موارد نواقصی دارند و از آن جامعیت کافی برخوردار نیستند. فرهنگنامه فرش شرق نیز علیرغم این که مجموعه‌ای متنوع را گرد آورده ولی به هیچ روی از عمق کافی برخوردار نیست و بیشتر برای مخاطبان عمومی فرش تا محققان تخصصی فرش مورد کاربرد و بهره برداری موثر است.

از نکات دیگر این کتاب این است که بر اساس ادعای مترجم این مجموعه یک ترجمه صرف نیست و در کنار ترجمه تألیف و تبیین و در مواردی افزون بر گستره هر مطلب است ولی در متن حوزه دخل و تصرف مترجم در متن اصلی مشخص نشده که بهتر بود این اتفاق در این مجموعه رخ می‌داد. همچنین بهتر بود مقدمه مولف مستقلاً ارائه می‌شد که متأسفانه نشده.

با این حال همانطور که مترجم اشاره داشته است هرچند این مجموعه جامعیتی کامل در حوزه فرش دستباف ندارد اما در این برهوت چاپ و مخصوصاً ترجمه کتب مفید تخصصی فرش دستباف که چیزی جز آلبوم تصاویری پر زرق و برق از فرش و حاصل مطالعه‌ای نظری در فرش نیستند این مجموعه حرکتی مثبت برای گسترش و تهیه و تدوین مرجع مورد وثوق در حوزه فرش دستباف است که امیدواریم محققان و فرش پژوهان داخل کشور در تهیه و تدوین دائره المعارف فرش بیش از پیش همت گمارند و به زودی زود شاهد رونمایی از دائره المعارف فرش ایران و در ادامه آن فرش جهان باشیم.

گفتنی است نسخه اصلی فرهنگنامه فرش شرق (Oriental rug Lexicon) سال ۱۹۹۷ توسط انتشارات دانشگاه واشنگتن در ۲۶۷ صفحه به چاپ رسیده است.

نوشته: پیتر اف. استون

ترجمه: بیژن اربابی

سیدمحمدمهدی میرزاامینی