خشونت در ورزشگاه

گاها در مسابقات فوتبال و علل الخصوص بین تیم های مطرح, مشاهده می شود که برخی از تماشاگران فوتبال, به پرتاب اشیاء به سمت بازیکنان تیم رقیب, تخریب صندلی های ورزشگاه, شعارهای غیرمتعارف, تخریب وسایل نقلیه و مبادرت می ورزند که صد البته امری طبیعی و امیدوار کننده می باشد اما شکلی نامتعارف دارند معضل فوق, دلیلی برای نگارنده فراهم نموده تا در سطور زیر به بررسی و تبیین علت و ارائه راهکاری برای برون رفت از آن بپردازد

گاها در مسابقات فوتبال و علل الخصوص بین تیم های مطرح، مشاهده می شود که برخی از تماشاگران فوتبال، به پرتاب اشیاء به سمت بازیکنان تیم رقیب، تخریب صندلی های ورزشگاه، شعارهای غیرمتعارف، تخریب وسایل نقلیه و . . . مبادرت می ورزند که صد البته امری طبیعی و امیدوار کننده می باشد اما شکلی نامتعارف دارند. معضل فوق، دلیلی برای نگارنده فراهم نموده تا در سطور زیر به بررسی و تبیین علت و ارائه راهکاری برای برون رفت از آن بپردازد.

اعمال نامتعارفی که گاها، از بعضی از تماشاگران فوتبال سر می زند. در برخی مواقع به مجروح شدن تماشاگران و بازیکنان فوتبال نیز می انجامد می تواند، نمونه ای از اعمال خشونت آمیز باشد بطوری که می توان گفت تماشاگران دست به عمل خشونت آمیز زده اند. خشونت بنابر تعریف یعنی، مبادرت به عملی بدون بحث و گفتار و بدون اندیشیدن به نتایج، تنها راهی که بتواند ترازوی عدالت را دوباره به حالت ترازمندی در آورد. با قبول فرض، خشن بودن اعمال تماشاگران و تعریفی که از خشونت ارائه شده است. سوالات زیر مطرح می شوند که هر یک نیازمند پاسخگویی می باشند .

از سوالات اساسی مطرح شده این می باشد که، چرا یک هوادار تیم، زمانی که به عنوان تماشاگر در ورزشگاه حاضر می شود به عملی غیر از تماشای فوتبال مبادرت می ورزد؟ چه بی عدالتی صورت گرفته که تماشاگر برای رفع آن باید فورا اقدام عملی نماید؟ اگر بی عدالتی صورت گرفته در کجا رخ داده که تماشاگر نیاز می بیند که آن را در ورزشکاه پاسخ دهد؟ و سوالاتی از این قبیل که پاسخگویی به آنها می تواند ما را در حل و یا کاهش این معضل یاری رساند.

برای تبیین هرچه واضح تر این معضل، نیاز به ارائه تعریفی از تماشاگر می باشد تا مشخص گردد یک تماشاگر به چه کس و یا کسانی اتلاق می شود، و در قبال این تلقی چه مسائلی باید مد نظر قرار گیرند. بنابراین می توان گفت: تماشاگر، به فرد یا گروهی که برای نظاره یک رویداد در حال جریان در مکانی مشخص حضور می یابند اتلاق می شود در این تعریف تماشاگر، متفاوت از یک بیننده گذری می باشد زیرا تماشاگر با ذهنیتی قبلی به نظاره رویدادی خاص، خواهد پرداخت. تماشاگر در مسابقه فوتبال غالبا به دو دسته بزرگ تقسیم می شود . تماشاگر، مطابق با تعریف فوق صرفا تماشاگر باقی می مانند به این معنی که بر اتفاقاتی که در صحنه رخ می دهد دخالتی عملی ندارد و نباید هم داشته باشد. اگر صحنه ای در حال جریان باشد و شما با توجه به وابستگی خود به طیفی از جریانات در حال وقوع، تنها به نظاره بپردازید می توان این طور برداشت نمود که شما تنها از راه مشاهده، می خواهید یک میل درونی خوشایند را در معرض امتحان بگذارید به عبارت دیگر چون اجازه اقدام عملی در آن صحنه را ندارید می خواهید در وهله اول با خود و در مراحل بعدی با دیگران (دیگر تماشاگران) قمار (شرط بندی) نمایید یعنی یک بازی ذهنی بین خود و دیگران برای ارضاء حس کامیابی احتمالی و ایجاد شرایط مهیج ذهنی برای خود . به عبارت دیگر یک تماشاگر و بیننده در حالت ذهنی شرط بندی با خود و دیگران می باشد و تمامی مدت زمانی که آن پدیده در حال جریان است پیش فرض های خود را به بوته آزمایش می گذارد به نحوی که، محدودیت های موجود برای اقدام عملی در صحنه در حال وقوع، باعث بازگشت به خود و ایجاد فضای رقابتی درونی در خود می شود .

حال چرا برخی از تماشاگران، زمانی که در رقابت ذهنی با خود و رقابت احساسی با دیگران شکست می خورند و یا آن پیش فرض ها (آمال ها و آرزوها کوتاه مدت، حدس ها و گمان ها) را مناسب شرایط در حال جریان نمی یابند، دست به اقدام عملی می زنند؟ تماشاگران ما نیز مانند تماشاگران همه کشورهای دنیا، قبل از ورود به ورزشگاه در وهله اول به امید پیروزی تیم خود و متعاقب آن شکست تیم رقیب و در وهله بعد به امید دیدن مسابقه ای زیبا و تماشایی وارد ورزشگاه می شوند و صد البته مانند تماشاگران همه جای دنیا موضع اول برای آنها از درجه اهمیت بیشتری برخوردار بوده و در اولویت قرار دارد.

با توجه به تعریفی که از خشونت ارائه شده، اعمال خشونت اقدامی عملی و فوری برای بازگرداندن عدالت به وضعیت ترازمند می باشد. تماشاگر ایرانی پیروزی تیمش برای او دارای اهمیت می باشد و با دیدن خیل کثیری از هواداران با خواسته مشترک، این حس برای آنها مقبولیت بیشتری می یابد که متعاقبا در شرط بندی ذهنی مطرح شده، احتمال پیروزی خود را بیشتر می دانند و یا لااقل روی پیروزی حساس تر می شوند. معضل از اینجا آغاز می شود که آن شرط بندی و قمار تنها در حیطه ذهن باقی نمی ماند و خود را به بیرون تسری می دهد که خروج آن ذهنیات به بیرون همان اعمال خشونت آمیز می باشند . حال سوال اینجاست که، عدالتی که تماشاگر فرض می کند برهم خورده چیست که با قبول و آگاهی از قوانین مسابقه دست به اقدام عملی می زند؟ برای روشن تر شدن این موضوع از تعریف مفهوم عدالت آغاز می کنیم، همانطور که می دانیم، عدالت از مفاهیم پیچیده ایست که همواره مورد سوء تفهیم ها قرار گرفته است اما در یک تعریف ساده و قابل قبول که از دیر زمانی مطرح بوده، و از طرفی برای نگارش موجود نیز می تواند گره گشا باشد به، "توانایی احقاق آزادنه حقوق" تعریف می شود حال سوالی که در ادامه زنجیره سوالات فوق پیش می آید این است که، یک تماشاگر چه حقی دارد که آزادانه توانایی گرفتن آن را ندارد و در نهایت خود را مورد بی عدالتی می بیند و به دنبال آن شرط بندی ذهنی خود را به بیرون تسری می دهد؟

به عقیده نگارنده این سطور بی عدالتی که در بالا به آن اشاره شده است از این قرار می باشد که: یک تماشاگر فوتبال در وهله اول یک هوادار تیم می باشد، در فوتبال ایران به علت مکانیسم موجود، هواداران هیچ تاثیر و امتیازی در قبال تیم مورد نظر خود ندارند و صرفا در یک وضعیت ذهنی و منزوی هوادار می مانند به عبارت دیگر شکاف میان تیم مورد حمایت و افراد حمایت کننده (هواداران) به قدری زیاد است که یک هوادار، تیم خود را تنها در زمین مسابقه و ورزشگاه مشاهده می کند به طوریکه این تماشاگر خارج از زمین مسابقه هیچ تعامل و حداقل تاثیرعملی بر تیم مورد نظر خود نداشته و از طرفی به علت جو احساسی نامتوازن و جدایی از واقعیت موجود در تیم، انتظارات نامتوازن ذهنی از تیم خود دارد که این عدم توازن فضای عین و ذهن خود را بصورت تسری فضای ذهنی به خارج و اقدام عملی نشان می دهد و آنچه که باعث این تسری می شود سرخوردگی ناشی از عدم اقدام عملی در تیم می باشد به طوری که فضای ذهنی هرچه مهیج و شادی آفرین باشد نمی تواند جای مناسبی برای اقدام عملی باشد و تنها شدت خشونت ها را افزایش می دهد برای نمونه هرگاه مسابقه فوتبال از حساسیت بیشتری برخوردار باشد و فضای ذهنی از طریق رسانه ها بیشتر ملتهب شود (دربی ها) مشاهده می شود که خشونت فزونی می یابد زیرا فضا برای اقدام عملی محدود بوده و قمارهای ذهنی کلان تر بصورت مخرب تر رونمایی می شود. بنابر مطالب بیان شده عدالت بهم خورده همان مکانیسم ناسالم فوتبال ایران و عدم دخالت عملی و به عبارتی عدم منافع عینی تماشاگر می باشد. ناگفته نماند اعمال خشونت آمیز تماشاگران که در زمین فوتبال و ورزشگاه ها نمود پیدا می کند در واقع به علت فضای بی عدالتی حاصل در بیرون از ورزشگاه یعنی در مجموعه تیم مورد نظر و یا هر مجموعه کل تر وابسته می باشد و دلیل بروز خشونت، فعلا تنها در آن مکان (ورزشگاه ها)، به علت عدم وجود فضای برای ابراز عقیده و عمل تاثیرگذار می باشد و به همین دلایل می باشد که تماشاگر سعی در پر کردن شکاف حاصل بین فضای عینی و ذهنی بین فضای واقعی فوتبال و سکو ورزشگاه با استفاده از صندلی و سنگ دارد به عقیده نگارنده اگر شرایط بیان شده برای اقدام عملی تماشاگر ایرانی فراهم نشود، اگر تمام ورزشگاه آزادی پر از صندلی و سنگ شود این شکاف بین هوادار و تیم مورد حمایت پر نخواهد شد به عبارتی خشونت، خشونت می آورد و تمامی ندارد .

با نگاه از دریچه ای دیگر به معضل خشونت می توان فهمید که پرتاب اشیاء به داخل زمین و برهم زدن رویداد در حال جریان خود حاکی از آن است که تماشاگر عموما هیچ وقت خود را یک فوتبالیست نمی داند زیرا خود برای تغییر وضع موجود وارد زمین نمی شود ولی می خواهد به نحوی نه شعاری بلکه عملی در روند بازی تاثیر بگذارید و چون فضایی برای اقدام موثر نمی یابد لاجرم به مثابه فردی که چیزی برای ازدست دادن ندارد خطرناک ظاهر می شود . حرف پایانی اینکه به نظر می رسد تنها را برون رفت از این معضل که خود از بی نظمی بزرگتر پرده برمی دارد ایجاد مکانیسمی موثر در فوتبال ایران برای دخالت عمومی هواداران در هواداری موثر در تیم مورد نظر می باشد. اعمال خشونت آمیز تماشاگران خود نشاندهنده علاقه وافر آنها به اقدام عملی در رابطه با تیم مورد نظر می باشد که خود ضمانتی برای موفقیت هر مکانیسم هوادار محور آینده می باشد.

اسماعیل صادقیان