رفتارهای ناپسند در حق ما

وظیفه دیگری است که رفتاری را در حق من انجام ندهد؛ ولی انجام داده است. مثلا همسایه است و نباید به همسایه اش ظلم کند ولی ظلم کرده است.

اینگونه رفتارها را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد: ۱) وظیفه دیگری است که رفتاری را در حق من انجام ندهد؛ ولی انجام داده است. مثلا همسایه است و نباید به همسایه اش ظلم کند ولی ظلم کرده است. ۲) وظیفه دیگری است که رفتاری را در حق من انجام دهد؛ ولی انجام نداده است؛ مثلا باید صله رحم کند ولی نکرده است. ۳) وظیفه‌‌ای است که اخلاق اجتماعی اقتضای انجام آن را دارد؛ گرچه نه انجام آن واجب است و نه ترک آن حرام. مثلا به کمک دوستی احتیاج دارم؛ ولی او به‌رغم توانایی، از این کمک، دریغ می‌کند.

دسته اول از اهمیت بیشتری برخوردار است. اینکه کسی نسبت به انسان ظلم کند، حقش را تضییع کند، مالش را تلف کند، به او توهین کند، آبرویش را بریزد، به طور کلی در حق او ظلم کند، در این موارد چه باید کرد؟ در مورد دسته سوم حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: «یعطی من حرمه». در زمانی که او به تو احتیاجی داشت، فراموش کن که روزی تو را محروم کرده است و در مقابل، یاریت را از او دریغ نکن. اگر به کمک مالی محتاج شد، در حد توان به او کمک کن و فراموش کن که روزی تو نیاز مالی داشتی و او به تو کمکی نکرد. در مورد دسته دوم مولا علی(ع) می‌فرمایند: «یصل من قطعه». اگر کسی از خویشاوندان ارتباطش را با من قطع کرد و این تکلیف- که بعد از احسان به والدین از واجب ترین تکالیف انسان هاست- را انجام نداد، وظیفه من در مقابل او چیست؟ من رحم او هستم و رحم، طرفینی است؛ ولی او به وظیفه اش عمل نکرد، چه بسا سالی گذشت و نیامد احوالی از خویش خود بپرسد، یا راه دوری بود یک تلفن نزد، در ایام عید تبریکی نفرستاد و خلاصه حداقل صله رحم را بجا نیاورد و طوری رفتار کرد که گویا با من رابطه خویشی ندارد، در اینجا وظیفه این است که سعی کنیم رابطه قطع نشود. او به وظیفه اش عمل نکرد من نباید به او نگاه کنم بلکه باید سعی کنم این پیوند گسسته نشود. این پیوندی است که خدا بین انسانها برقرار کرده و حکمت‌هایی در آن نهفته است.

صله رحم یکی از واجب ترین وظایف شرعی است که متاسفانه کمتر درباره‌اش بحث می‌شود. در صورتی که بعد از احسان به والدین یکی از بزرگ‌ترین واجبات است. کسی که صله‌رحم نکند هم در دنیا عقوبت می‌شود هم در آخرت. خدای متعال هم می‌فرماید همچنان که تو خویشاوندت را قطع کردی من هم تو را قطع می‌کنم. تو دیگر رابطه‌‌ای با من نداری. کسی که رابطه اش را با خویشاوندش قطع کند، خدا هم با او قهر می‌کند. (مشکاه الانوار فی غررالاخبار/ص۱۶۵) قطع رحم گناه بزرگی است. درچند آیه از آیات قرآن کریم راجع به قطع رحم بحث شده است (ازجمله آیات ۷۲ بقره). اینها وظایف ما است درمقابل کسی که وظیفه خودش را ترک کرده است.